Lý thuyết trò chơi và hành vi kinh tế PDF

T R Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C NGOẠI T H Ư Ơ N GKHOA KINH TÊ NGOẠI THƯƠNGFOREIGN TRÍ!DE UNIVERSITTKHOA LUẬN TỐT NGHIỆPĐề tàiLý THUVỂT TRÒ CHƠI - KINH NGHlệm VÀ GIẢI PHIÍPCHO CÁC DOANH NGHIỆP Vlậ NAM TRONG Quá TRÌNHHỘI NHỘP KINH Tễ ọuốc Tễ'Sinh viên thực hiện: LÝ THANH LUYẾNLớp : NHẬT 3 - F- KHOA 40 - HÀ NỘIGiáo viên hướng dẫn : THS. NGUYỄN THỊ TƯỜNG ANHTHU" VI •:• NỊÌ ( U Ò » G C-.I - O I .1NGOAI T-.Vt.t-lSIfvìHÀ NỘI - 2005Khoa luận tốt nghiệpMỤC LỤCL Ờ 3 R Ố 3 BáaOIC H Ư Ơ N G 1. K H Á I Q U Á T V Ế L Ý T H U Y Ế T T R Ò C H Ơ I4ì. LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI41. Lược sử về lý thuyết trò chơi42. Vai trò của lý thuyết trò chơi trong kinh tẽ43. Bài toán kinh điển: "Thếnan giải của những người bị giam giữ".... 74. Chiến lược trội ngặt hay chiến lược có ảnh hưởng chi phối5. Cân bằng Nash9l iS.I Khái niệmli5.2 Thí dụ125.3 Sự tồn tại cân bằng Nashlĩn. TRÒ CHƠI CẠNH TRANH HAY HỢP TÁC151. Cạnh tranh151.1 Tác động tích cục của cạnh tranh đối với các doanh nghiệp ....161.2 Tác động phi tích cực của cạnh tranh với doanh nghiệp2. Hợp tác17182.1 Tác độngtíchcực của hợp tác đối với doanh nghiệp2.2 Tác động phitíchcực của họp tác đối với doanh nghiệp3. Lý thuyết trò chơi vói cạnh tranh và hp tác1919203.1 Quan điểm trước đây vê cạnh tranh và hợp tác203.2 Lý thuyết trò chơi - một hệ tu tưởng mới4. Độc quyền nhóm và việc áp dụng lý thuyết trò chơi4.1 Khái niệm về độc quyền nhóm2123234.1.1 Khái niệm234.1.2 Nguồn gốc của độc quyền nhóm234.2 Đặc điểm của độc quyền nhómLý Thanh Luyến - Nhật3-K40F-KTNT24Khoa luận tốt nghiệpC H Ư Ơ N G 2 M Ộ T SỐ ỨNG DỤNG L Ý THUYẾT T R Ò CHƠITRONG KINH T Ế26ì. VẾ VẤN ĐỂ ĐỊNH GIÁ261. Về mặt lý thuyết262. ứ n g dụng292.1 OPEC - sự lợi hại của họp tác292.1.1 Giới thiệu chung về OPEC2.1.2 OPEC29- người lãnh đạo giá cả292.1.3 Sức mạnh của hợp tác322.2 Mạng lưới cung cấp dịch vụ di động tại thị trường Việt Nam ....372.2.1 Tình huống372.2.2 Phân tích các chiến lược382.2.3 Kết quả thực tế.3. Bài học rút rali. NGĂN CHẶN GIA NHẬP THỊ TRƯỜNG1. Lý luận chungViệc ngăn chn thất bại1.2 Việc ngăn chn thành công2. V ô lý hay hợp lý2.1 Cơ sở lý luận40434343444546462.2 Nintendo - Sự hữu lý của điều vô lý472.2.1 Tiếp cận thị trường472.2.2 Sự hữu lý của điều vô lý2.2.3 Kết quả3. Bài học rút rara. LựI THẾ CỦA NGƯỜI HÀNH ĐỘNG TRƯỚC1. Lợi thế trong trò chơi lựa chọn một lần2. Giành lợi thế trong trò chơi lặp đi lặp lạiLý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT485252535354Khoa luận tốt nghiệp2.1 Chặn trước sự mô phỏng, bắt trước của đối thủ552.1.1 Sử dụng một công nghệ bảo vệ tính bảo mật cho sản phẩm2.1.2 Đăng kí thương hiệu55552.2 Biện pháp duy trì lợi thế khi việc bắt chước đã xảy ra3. Omo - người đi đầu56573.1 Thị trưứng bột giặt tại Việt Nam573.2 Cạnh tranh giá là không cần thiết583.3 Omo - ngưứi hành động trước594. Bài học rút raIV. MẶC CẢ1. M ặ c cả trong trò chơi không họp tác2. M ặ c cả trong trò chơi hợp tác2.1 Tình huống2.2 Các biện pháp chiến lược2.2.1 Thông qua ngưứi thứ ba616161636364652.2.2 Sử dụng chính những bất đồng trong mặc cả đề tạo ra nhữnggiao dịch cùng thắng cho các bên663. Thí dụ tham khảo674. Bài học rút ra67C H Ư Ơ N G 3: K I N H N G H I Ệ M V À GIẢI P H Á P C H O D O A N H N G H I Ệ PV Ệ T N A M T R O N G Q U Á T R Ì N H H Ộ I N H Ậ P K I N H T Ê Q U Ố C TẾ... 69ì. NẾN KINH TẾ VIỆT NAM VỚI HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ691. X u thê hội nhập kinh tê quức tê ngày nay692. Tiến trình hội nhập kinh tế quức tế của Việt Nam693. Cơ hội và thách thức cho Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quức tế 703.1 Cữ hội của Việt Nam khi tham gia hội nhập3.2 Những thách thức cho Việt Nam trongtiếntrình hội nhập4. Doanh nghiệp Việt Nam với quá trình hội nhậpLý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT707172Khoa luận tốt nghiệp4.1 Cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam724.2 Thách thức đặt ra cho doanh nghiệp Việt Nam73n. KINH NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAMTRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ1. Đ ố i với các doanh nghiệp lớn74751.1 Đối với các doanh nghiệp độc quyền751.2 Đối VỚI các doanh nghiệp lớn khác761.2.1 Cạnh tranh bằng giá771.2.2 Giành lợi thế cạnh tranh bằng thương hiệu771.2.3 Hợp tác nhân đôi thương hiệu2. Đ ố i với các doanh nghiệp vừa và nhỏ2.1 Hợp tác trong cùng ngành nghề.2.2 Nhượng quyền thương mại2.3 Giãi pháp cho người đi sau79798081812.3.1 Lợi thế giá thấp822.3.2 Tạo ra hoặc tăng thêm giá trị gia tăng của sản phẩm822.3.3 Phân đoạn thị trưởng sản phẩm832.3.4 Các dịch vụ khuyến mãi đi kèm2.3.5 Đi trước mt bước3. Đ ố i với các doanh nghiệp nói chung83848431 Nhận thức đúng về canh tranh, họp tác rà môi quan hệ tranh hợp trong quátrình xây dụng chim hạc3.2 Xây dựng các chiến lược84863.2.1 Chiến lược công nghệSố3.2.2 Chiến lược tài chính873.2.3 Chiến lược nhân sự873.2.4 Chiến lược nâng cao khả năng cạnh tranh873.2.5 Xay dựng chiến lược hi nhậpKỂTLHậHLý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT8890Khoa luận tốt nghiệpLỜI RỐIBáal.Tính cấp thiết của đề tàiH ộ i nhập k i n h tế quốc tế - x u thế chung của thời dại - đòi h ỏ i cácquốc gia phải không ngừng nỗ lực để m ỏ rộng hợp tác quốc tế, từng bước tựdo hoa nền kinh tế. V à V i ệ t Nam, v ớ i tư cách là một thành viên của nềnkinh tế thế giới, cũng không thể đứng ngoài x u thế chung đó. Nhụng nămgần đây, V i ệ t Nam vẫn tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, tham gia các tổ chứctrong k h u vực, trải qua các vòng đàm phán để tiến tới gia nhập tổ chứcthương mại t h ế giới. Cùng với nhụng nỗ lực của nhà nước, các doanhnghiệp trong nước cần có sự chuẩn bị sẵn sàng về tinh thân, về lực lượng đểtham gia vào sân chơi chung của thế giới. M u ố n giành được sự chủ độngkhi gia nhập, doanh nghiệp cần được trang bị nhụng hiểu biết chung về thịtrường thế giới cũng như tiếp cận dần với nhụng hình thức k i n h doanh mới.Lý thuyết trò chơi là một phương pháp phân tích tình huống và đưa racác chiến lược. Lý thuyết trò chơi lần đầu tiên xuất hiện trong lĩnh vực quânsự. Sau đó, do tính thiết thực của nó trong thực tiễn m à dần dần lý thuyết tròchơi được ứng dụng ở hâu hết các lĩnh vực xã hội, t ừ quân sự, an ninh,chính trị, luât,... V à trong kinh tế, lý thuyết trò chơi đã thu hút sự tham gianghiên cứu tìm tòi của nhiều nhà học giả, nhà kinh tế. T h ế giới ghi nhậnnhụng đóng góp của lý thuyết trò chơi trong k i n h tế bằng các giải Nobeltrao cho các nhà nghiên cứu nó. N ă m 1994, ba nhà tiên phong trong nghiêncứu lý thuyết trò chơi là John Nash, John Harsanyi và Reihart Selten đãvinh dự nhận giải thưởng cao quý đó. V à một diều đáng mừng đã xảy ra saukhi em chọn đề tài là: một sự kiện gây xôn xao trong giới kinh tế k h i giảiNobel 2005 lại tiếp tục được trao cho hai nhà nghiên cứu lý thuyết trò chơilà Ông Thomas Schelling và ông Robert Aumann. Trong dó, ông Schelling,nhà nghiên cứu về lý thuyết trò chơi trong kinh tế, đã tập trung vào vấn đềLý Thanh Luyến - Nhật3-K40F-KTNTÌKhoa luận tốt nghiệpxoay quanh xung đột và hợp tác, đặc biệt là tranh chấp giá cả và chiến tranhthương mại. Ngay các vị giám khảo của V i ệ n Hàn lâm Hoàng gia ThúyĐiển cũng nhận định: lý thuyết trò chơi sau k h i được phát triển có thể đượcsử dụng làm công cụ giải quyết các xung đột về kinh tế, thương mại. Cònđối với phạm v i các doanh nghiệp, lý thuyết trò chơi lại được xem như mộtcông cụ t ố i cần thiết để có được nhẻng chiến lược kinh doanh t ố i ưu.V ớ i mong muốn tìm hiểu rõ hơn lý thuyết trò chơi là gì? N ó đượcứng dụng ra sao m à các doanh nghiệp lại đề cao vai trò trong định hướngchiến lược như vậy? V à lý thuyết trò chơi có thể giúp gì cho doanh nghiệpViệt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế? E m x i n mạnh dạn chọndề tài "Lý thuyết trò chơi, kinh nghiệm và giải pháp cho cho các doanhnghiệp Việt Namtrong quá trình hội nhập kinh tế quốc tê " cho khoa luậntốt nghiệp của mình.2. Mục đích của khoa luậnLý thuyết trò chơi ngày càng có vai trò quan trọng trong kinh tế. Quakhoa luận này, em muốn tìm hiểu rõ hơn về phương pháp phân tích kinh t ếmới mẻ này, các ứng dụng mang tính thực tiễn của nó, từ đó rút ra các bàihọc kinh nghiệm. Trên cơ sở đó, kết hợp với các kiến thức đã được nhàtrường trang bị, mạnh dạn đưa ra một số giải pháp cho các doanh nghiệptrong thực tiễn k i n h doanh và chuẩn bị cho quá trình h ộ i nhập kinh tế vớikhu vực và thế giới.3. Phương pháp nghiên cứuĐ ể thực hiện khoa luận này,em sử dụng các phương pháp nghiên cứunhư phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp hệ thống, so sánh, phântích, tổng hợp,... và có sự kết hợp giẻa lý luận và thực tiễn thông qua các tàiliệu, sách báo của các tác giả trong và ngoài nước. Khoa luận cũng vậndụng các quan điểm, đường l ố i , chính sách về phát triển k i n h tế và h ộ i nhậpcủa Đảng và N h à nước để làm cơ sở vẻng chắc cho việc phân tích và đề racác giải pháp.Lý Thanh Luyến - Nhật3-K40F-KTNT2Khoa luận tốt nghiệp4. B ố cục của khoa luậnNgoài các phần M ụ c lục, L ờ i m ở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo,Khoa luận được chia làm 3 chương:Chương ì: Khái quát vé lý thuyết trò chơiChương li: Một số ứng dụng lý thuyết trò chơi trong kinh têChương IU: Kinh nghiệm và giải pháp cho các doanh nghiệp ViệtNam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tếTrong quá trình thực hiện, em đã cố gắng tìm hiểu tài liệu của cảtrong và ngoài nước, cập nhật các thông tin m ớ i nhất. Tuy nhiên, do nhiềunguyên nhân cả chủ quan lẫn khách quan nên đề tài không tránh khỹinhững thiếu sót. Vì vậy, kính mong quý thầy cô và các bạn sinh viên quantâm, thông cảm và góp ý để khoa luận của em hoàn thiện hơn.Qua đây, em x i n cảm ơn nhà trường và khoa kinh tế ngoại thương đãgợi ý cho em đề tài hay cũng như tạo điều kiện cho em trong suốt quá trìnhviết khoa luận tốt. E m cũng x i n bày tỹ lòng biết ơn chân thành nhất tới côgiáo hướng dẫn, Thạc sỹ Nguyễn Thị Tường Anh. Sự nhiệt tình hướng dẫn,chỉ bảo và dộng viên của cô là nguồn động lực lớn lao giúp em hoàn thànhkhoa luận này. Em x i n chân thành cám ơn!Hà Nội, tháng 11 năm 2005.Lý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT3Khoa luận tốt nghiệpCHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT VỀ LÝ THUYẾT TRÒ CHƠIL LÝ THUYẾT TRÒ CHƠI1. Lược sử về lý t h u y ế t trò chơi.Lý thuyết trò chơi ra đời lần đầu tiên trong lĩnh vực quân sự. Đ ó lànhững ngày đầu của thế chiến hai, k h i lực lượng hải quân A n h chơi trò mèovờn chuột với các tàu chiến ngầm của phát xít Đức. Bằng cách áp dụngnhững khái niệm sau này được biết như lý thuyết trò chơi, người A n h đã cóthể bắn trúng nhiều tàu ngầm của đễch hơn. N h ư vậy, chính nhu cẩu thựctiễn đã cho ra dời lý thuyết trò chơi. Tiếp đó, lý thuyết trò chơi lại tiếp tụcdược áp dụng nhiều hơn trong những lĩnh vực khác nhau. V à năm 1944, nhàtoán học thiên tài John von Neumann và nhà kinh tế Oscar Morgenstern đãxuất bản cuốn sách mang tựa đề "Lý thuyết trò chơi và hành v i kinh tế".Cuốn sách đã đề cập đến "Thế nan giải của hai nguôi tù" và lần đầu tiên"bài toán trò chơi với n người" được trình bày một cách rõ ràng về mật toánhọc. Cuốn sách ngay từ k h i mới ra đời đã được xem như một công trìnhkhoa học xuất sắc, một thành tựu khoa học vĩ đại của thế kỷ XX. Có thể nóiđây là mốc đánh dấu cho sự ra đòi của lý thuyết trò chơi trong kinh tế.Ngày nay, lý thuyết trò chơi vẫn đang được áp dụng nhiều trong kinh tế,đặc biệt là trong lĩnh vực chiến lược kinh doanh.2. V a i trò của lý t h u y ế t trò chơi t r o n g k i n h t ế- T h ứ nhất: Phải nói rằng lý thuyết trò chơi cung cấp cơ sở toán học,phương pháp phân tích để nghiên cứu sự tương tác giữa con nguôi trong đờisống kinh tế, chính trễ-xã hội từ quan điểm những tiềm năng chiến lược củacá nhân và các nhóm.R õ ràng, "trò chơi" ở đáy không còn mang ý nghĩa thông thường làvui chơi và giải trí như trong từ điển m à dựa trên những nguyên tắc của tròLý Thanh Luyến - Nhật 3-K40F-KTNT4