Nhiễm chấy rận là một trong những bệnh gây ảnh hưởng về mặt sức khỏe như ngứa, loét, nhiễm trùng da đầu,… Bên cạnh đó người nhiễm chấy rận còn hình thành tâm lý tự ti, ngại giao tiếp, và gặp gỡ người khác. Bệnh thường gặp ở đối tượng trẻ em, học sinh nội trú, những người làm công việc tại trung tâm chăm sóc sức khỏe, trường học. Hãy cùng tìm hiểu thông tin về bệnh cũng như cách điều trị và phòng tránh bệnh chấy rận qua bài viết sau của bác sĩ Nguyễn Quang Hiếu.
1. Tổng quan bệnh chấy rận ở da đầu
Chấy rận là loài côn trùng nhỏ bé, không có cánh, thường ký sinh trên cơ thể người hoặc động vật. Chúng hút máu từ cơ thể vật chủ để tồn tại. Ở người, chúng lây lan qua tiếp xúc, qua quần áo, thường sống trong lông tóc và hút máu từ da đầu. Một con rận con trưởng thành có kích thước bằng hạt vừng. Một quả trứng rận thì có kích thước bằng một vảy gàu nhỏ.
Chúng ta cần hiểu rằng, nhiễm chấy rận không phải là dấu hiệu của vệ sinh cá nhân kém hay môi trường sống ô uế. Đồng thời, chấy không mang theo mầm bệnh truyền nhiễm vi khuẩn hay virus.
2. Người bị chấy rận ở da đầu có thể gặp các triệu chứng gì?
Những dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của bệnh chấy rận, bao gồm:
- Ngứa. Đây là triệu chứng phổ biến nhất mà người nhiễm chấy hay gặp phải. Người bị nhiễm thường than ngứa ở da đầu, cổ và tai. Điều này xảy ra do phản ứng cơ thể với vết cắn của chấy.
- Nhìn thấy chấy trên da đầu, tóc hoặc quần áo người bệnh. Ta có thể nhìn thấy chấy bằng mắt thường nhưng khó phát hiện vì chúng nhỏ, di chuyển nhanh, và tránh ánh sáng.
- Có cảm giác côn trùng di chuyển trên tóc và da đầu.
- Nhìn thấy trứng chấy tại lông hay trục tóc người bệnh. Trứng rỗng có thể dễ dàng phát hiện hơn, vì chúng có màu nhạt và xa da đầu.
- Vết loét trên da đầu, cổ hoặc vai. Các vết loét này do người bệnh thường xuyên gãi để giảm bớt cảm giác ngứa. Đôi khi, chúng tạo ra ổ nhiễm khuẩn trên da đầu.
2. Tại sao chúng ta lại bị nhiễm chấy rận?
Đối với bất kì ai khi mắc phải chấy rận đều băn khoăn câu hỏi, tại sao tôi lại bị nhiễm?
Các nghiên cứu cho thấy, bệnh chấy rận ở da đầu thường lây lan qua tiếp xúc. Người bị bệnh chấy rận do tiếp xúc với quần áo có chấy rận hoặc trứng chấy rận. Các đường lây truyền chính của bệnh chấy rận như:
2.1 Lây truyền trực tiếp
Tiếp xúc trực tiếp giữa người với người. Đây là hình thức lây truyền phổ biến nhất. Trường hợp này hay gặp ở trẻ em do chơi đùa gần gũi với nhau ở trường hoặc người trong cùng một gia đình.
2.2 Lây truyền gián tiếp
- Dùng chung vật dụng cá nhân như quần áo, băng đô, lược, khăn mặt với người bị chấy rận.
- Do tiếp xúc với chấy rận tại các nơi như giường chiếu, tủ quần áo.
- Vật nuôi trong nhà thì không có vai trò trong việc truyền chấy.
Khi có các biểu hiện nghi ngờ về bệnh chấy rận, người bệnh cần kiểm tra lại các yếu tố lây bệnh để phòng tránh và điều trị tránh ảnh hưởng đến sinh hoạt. Đồng thời đến gặp bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ điều trị.
4. Đối tượng nguy cơ bệnh chấy rận
Nhiễm chấy rận có thể gặp ở các mọi đối tượng và mọi lứa tuổi. Tuy nhiên các đối tượng có nguy cơ cao mắc chấy rận như:
- Học sinh mầm non và tiểu học. Các em có xu hướng tiếp xúc và chơi gần nhau, có nguy cơ cao nhất.
- Các thành viên trong gia đình của trẻ em trong độ tuổi đến trường.
- Những người làm việc trong trung tâm chăm sóc ban ngày, trường mầm non hoặc tiểu học.
5. Phòng ngừa bệnh chấy rận như thế nào?
Ngăn chặn sự lây lan của chấy rận ở trẻ em tại các cơ sở chăm sóc trẻ em và trường học là một điều cần thiết. Để có thể giúp ngăn chặn sự lây nhiễm chấy rận, bạn có thể hướng dẫn con bạn:
- Treo quần áo trên một cái móc riêng.
- Tránh dùng chung các đồ dùng cá nhân như: lược, bàn chải, mũ và khăn quàng cổ, băng đô, tai nghe, cột tóc.
- Không nằm trên giường, nệm hoặc gối, mền đã tiếp xúc với người bị nhiễm chấy.
- Giữ gìn vệ sinh cá nhân thường xuyên.
6. Chẩn đoán bệnh chấy rận
Bạn có thể được chẩn đoán nhiễm chấy bằng cách:
- Kiểm tra tóc, sát da đầu, xem có chấy không.
- Kiểm tra có trứng chấy ở tóc.
- Chải bằng một chiếc lược có răng mịn xuyên qua tóc, bắt đầu từ da đầu, để bắt chấy và trứng.
Lưu ý rằng khi tìm thấy trứng, nên xác định xem trứng còn hoạt động hay không [trứng chắc] nếu trứng đã bị phá hủy [trứng lép], có thể sẽ không cần điều trị.
Bạn có thể dễ dàng phân biệt giữa trứng và gàu hoặc các mảnh vụn khác trên tóc. Hầu hết các mảnh vụn có thể được loại bỏ dễ dàng, khi sờ hoặc chải tóc. Riêng trứng thì bám chặt vào tóc của bạn.
Nếu một người trong gia đình bạn có chúng, những người khác cũng có thể đang mắc chấy rận. Cần kiểm tra tất cả mọi người trong gia đình để tìm dấu hiệu của chấy mỗi vài ngày.
7. Các biện pháp điều trị bệnh chấy rận
Hiện nay có rất nhiều loại thuốc điều trị bệnh chấy rận. Tùy từng trường hợp và tình trạng người bệnh, bác sĩ điều trị sẽ tìm các loại thuốc thích hợp và phù hợp để điều trị đạt kết quả cho người bệnh.
Có một số phương pháp điều trị chấy có sẵn. Hầu hết các phương pháp điều trị sẽ cần phải được sử dụng hai lần. Điều trị thứ hai, sau một tuần đến 9 ngày, sẽ giết chết bất kỳ trứng mới nở.
Một số phương pháp điều trị phổ biến cho chấy rận ở da đầu bao gồm:
7.1 Sử dụng thuốc
Điều trị chấy không kê đơn [OTC]
Hai loại hóa chất thường được sử dụng trong điều trị chấy OTC.
- Pyrethrin, được phê duyệt để sử dụng cho những trẻ từ 2 tuổi trở lên.
- Permethrin [Nix], được phê duyệt để sử dụng cho những trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên.
Nếu điều trị OTC thất bại, bác sĩ có thể cho bạn điều trị theo toa, với các hóa chất khác.
Khi sử dụng thuốc điều trị, người bệnh cần chú ý liều lượng và hướng dẫn sử dụng. Cần sử dụng đúng liều lượng và hướng dẫn, nếu xuất hiện tác dụng phụ cần đi khám chuyên khoa và đổi thuốc khác phù hợp.
7.2 Điều trị thay thế
Nếu bạn không muốn sử dụng thuốc, hãy dùng chiếc lược có răng hoặc lược chải bọ chét [được bán trong các cửa hàng vật nuôi] để loại bỏ chấy. Có thể thoa dầu lên tóc trước khi chải. Điều này sẽ giúp chấy và trứng dính vào lược, và loại bỏ chúng dễ dàng hơn.
Bắt đầu chải ở da đầu và liên tục cho đến hết đuôi tóc. Hãy làm điều này đều đặn sau mỗi 2 đến 3 ngày cho đến khi bạn không còn dấu hiệu của chấy hay trứng.
7.3 Dọn dẹp nhà của bạn
Chấy rận có thể sống sót trên các vật dụng, đồ dùng cá nhân trong một đến vài ngày. Các phương pháp sau đây có thể được sử dụng để diệt chấy:
- Giặt quần áo và khăn trải giường trong nước nóng – 130°F [54°C] trở lên – và sấy khô ở nhiệt độ cao.
- Ngâm bàn chải tóc, lược, băng đô và các phụ kiện tóc khác trong nước nóng [54°C] 5 đến 10 phút.
- Vệ sinh nhà cửa, hút bụi, làm sạch các bề mặt tiếp xúc.
Bạn có thể thoát khỏi nỗi ám ánh chấy rận nếu có phương pháp điều trị thích hợp. Tuy nhiên, sau khi điều trị khỏi, bạn vẫn có nguy cơ tái nhiễm. Hãy giảm nguy cơ đó bằng cách dọn dẹp nhà cửa đúng cách và tránh tiếp xúc trực tiếp với những người có chấy trên đầu cho đến khi họ được điều trị xong. Đồng thời hạn chế dùng chung vật dụng vệ sinh cá nhân với người khác để giảm nguy cơ bị chấy.
Chấy là những ký sinh trùng nhỏ sống trên đầu người. Chúng sống và phát triển bằng cách hút một lượng nhỏ máu từ da đầu và sinh sản bằng cách đẻ trứng vào tóc. Nghe có vẻ ngạc nhiên nhưng chấy không lây lan bệnh tật. Nếu con của bạn có chấy, hãy tìm hiểu thông tin hướng dẫn điều trị chấy.
Chấy trưởng thành có sáu chân và có kích thước bằng một hạt mè. Các mô tả về màu sắc của chúng khác nhau, nhưng nhìn chung chúng có màu từ be đến xám và có thể trở nên tối màu hơn khi chúng no. Chấy thường có cùng màu với mái tóc mà chúng trú ngụ, khiến khó có thể nhìn thấy chúng bằng mắt thường. Bạn có thể phát hiện chúng một cách dễ dàng nhất ở những khu vực phía sau tai và dọc theo đường chân tóc phía sau cổ. Chấy cái đẻ đến mười trứng nhỏ mỗi ngày. Trứng có hình bầu dục. Chúng có thể có màu của tóc nơi chúng trú ngụ, từ màu trắng, màu vàng đến màu nâu.
Chu kỳ sống điển hình của một con chấy là bao lâu?
Chấy cái đẻ trứng lên tóc và gắn trứng vào đó với một chất chống thấm, giống như keo. Điều này đảm bảo rằng trứng sẽ không thể bị rửa trôi, chải hoặc thổi bay đi, không giống như gàu và các thứ khác trên tóc mà thường bị nhầm lẫn với trứng chấy.
Con chấy cái sẽ đặt trứng cách da đầu khoảng 1 inch, một vị trí đẹp và ấm áp – phù hợp để trứng nở. Trứng thường nở sau tám hoặc chín ngày. Khi trứng đã nở, vỏ màu vàng hoặc trắng của chúng vẫn gắn vào tóc, di chuyển xa da đầu hơn khi tóc mọc dài ra. Kết quả là vỏ trứng trống rỗng gắn trên tóc thường được tìm thấy xa da đầu hơn so với trứng sống. Chấy con, được gọi là nhộng, không lớn hơn nhiều so với trứng và có xu hướng có màu sáng. 9 đến 12 ngày sau, chúng trở thành chấy trưởng thành và kết đôi, con cái sẽ đẻ trứng và chu kỳ sẽ tiếp tục. Một chấy trưởng thành có thể sống được đến 30 ngày trên đầu người.
Trẻ bị chấy như thế nào?
Các bé có thể bị lây từ anh chị em ruột hoặc bạn cùng chơi. Chấy là côn trùng di chuyển bằng cách bò. Chúng không thể nhảy, hoặc bay, nhưng có thể bò từ đầu người này sang người khác khi họ để đầu sát nhau - ví dụ như khi họ ôm hoặc nằm chung gối. Khi chấy đã tìm được đường đến đầu một đứa trẻ, chúng sẽ đẻ trứng và bắt đầu cư trú tại đây. Bạn không thể bị lây trứng; chúng phải được đẻ bởi chấy sống.
Vì chấy có thể sống đến một ngày nếu rời khỏi đầu người, về mặt lý thuyết, bạn có thể bị lây nếu tóc của bạn tiếp xúc với những thứ như mũ, lược, hoặc bàn chải nếu chúng đã được sử dụng gần đây bởi một người bị nhiễm chấy. Tuy nhiên, điều này ít có khả năng xảy ra hơn so với phương thức lây từ người sang người. Một con chấy khỏe mạnh sẽ hiếm khi rời khỏi một đầu tóc khỏe mạnh [trừ khi bò lên một đầu tóc khỏe mạnh!] Và chấy được tìm thấy trên lược thường bị thương hoặc chết.
Chấy có thường bị bắt gặp nhiều hơn trong điều kiện vệ sinh bẩn không?
Việc chấy là một sản phẩm của vệ sinh kém hoặc nghèo đói là chuyện hoang đường. Chấy là những ký sinh trùng bình thường. Chúng thích tóc sạch cũng như tóc bẩn và có thể nở rộ ở ngay cả những cộng đồng giàu có nhất. Vì vậy, khi chấy xuất hiện, nó không phải là lỗi của một đứa trẻ hay gia đình. Nếu con của bạn có chấy, rất có thể là bé đang đi qua khu phố hoặc trường học. Và con của bạn có thể đã vô tình lây chấy cho người khác.
Chấy thường phổ biến nhất ở trẻ em ở lứa tuổi mẫu giáo đến tiểu học, và gia đình và người chăm sóc chúng. Một số nghiên cứu cho thấy bé gái bị chấy thường xuyên hơn các bé trai. Điều này có thể bởi vì chúng thường tiếp xúc trực tiếp với nhau và mái tóc dài hơn cung cấp thêm sự ấm áp và bóng tối [hai điều mà chấy rất thích]. Điều thú vị là chấy ít phổ biến hơn trong người Mỹ gốc Phi tại Hoa Kỳ hơn so với những chủng tộc khác. Điều này có thể là do móng của chấy gặp khó khăn hơn trong việc nắm bắt hình dạng và chiều rộng của tóc người Mỹ gốc Phi.