Vải thiều là cây ăn quả quý, quả chín ăn thơm ngon bổ dưỡng, cho giá trị kinh tế cao. Vải thiều là giống cây ăn quả quý, quả chín ăn ngon, bổ, đặc biệt là bổ não, có tác dụng chữa bệnh đường ruột. Trồng vải không chỉ cho quả mà còn là nguồn cung cấp nhiều mật tốt cho nghề nuôi ong và cho gỗ tốt. Vải khô, vải hộp là mặt hàng xuất khẩu có giá trị cao. Dưới đây Trung tâm giống cây trồng Bến Tre sẽ hướng dẫn bà con nông dân kỹ thuật trồng cây vải thiều cho năng suất cao, quả sai lại ít sâu bệnh.
Vải thiều có giá trị kinh tế cao trong khi kỹ thuật trồng cây vải thiều không hề khó, có thể áp dụng ở nhiều nơi
Điều kiện sinh sốngVải là cây lâu năm, thích ứng rộng, từ Nghệ An, Thanh Hoá trở ra, đều trồng được. Vải có bộ rễ mạnh, chịu hạn, không chịu được úng. Vải là giống cây không kén đất. Đất tốt cho năng suất chất lượng cao, đất xấu, đất đồi, đất chua, nếu được bón nhiều phân hữu cơ, vải vẫn phát triển tốt. Vải yêu cầu thời tiết mát lạnh, khô, nắng vào lúc ra nụ và nở hoa.
Các giống vảiVải chua: Là giống vải được trồng lâu đời ở nước ta, chất lượng vải không đều, hạt to, vị chua, nên hiện nay không phát triển.
Vải nhỡ: Do nguồn gốc lai và hiện tượng biến dị của vải thiều gieo bằng hạt. Quả to, chất lượng tốt hơn vải chua, kém vải thiều, chín sau vải chua, trồng rải rác ở vùng đồi Trung du.Vải Phú Hộ: Chín trước vải thiều độ 5 ngày, quả to, trung bình nặng 20 - 25 g, tỷ lệ cùi trên 70%. Quả chín màu đỏ sẫm, hình trái tim, vị ngọt đậm, cùi bóc không dính tay phù hợp để làm đồ hộp. Chịu hạn và đất chua, có thể mở rộng diện tích ở Trung du, vùng núi, trên đồi dốc. Nhược điểm là đòi hỏi lạnh [nhiệt độ thấp] vào các tháng 11, 12, cây mới ra hoa được.Vải thiều Thanh Hà: Được chọn lọc và nhân giống ở Thanh Hà - Hải Dương cách đây 100 năm. Do năng suất và chất lượng cao, nên là giống vải chính đang được phát triển mạnh ở đồng bằng và Trung du Bắc bộ. Quả nặng 18 - 20 g, tỷ lệ cùi 72 - 80% thịt hơi nhão, khi bóc vỏ dễ vỡ nước, mùi thơm. Từ 10 tuổi trở lên, cây ra hoa đều và năng suất ổn định hơn. Trồng trên đất đồi vùng Trung du, nếu chăm bón tốt, nhất là bón thêm lân và phân hữu cơ, có thể cho năng suất cao.Vải Xuân Đỉnh: Đặc điểm gần giống vải Thanh Hà, quả to hơn, vỏ quả màu đỏ thắm, chất lượng ngon.
Nhân giốngCó thể nhân giống bằng hạt, ghép và chiết cành. Chiết cành là phương pháp phổ biến nhất: Chọn cây vải mẹ hàng năm sai quả, có chất lượng cao, tuổi từ 8 - 15 năm. Chọn cành khoẻ, đường kính 1 - 1,5 cm, mọc hơi xiên ở phía ánh sáng.Bóc khoanh, cắt một đoạn vỏ dài 2 - 3 cm dùng dao cạo sạch, để khô độ 3 - 4 ngày, rồi dùng đất mầu đã trộn sẵn với phân mục, rơm mục, bao quanh chỗ cắt, ngoài bầu đất bọc giấy Pôliêtilen, trên đầu buộc hơi lỏng, phía dưới buộc chặt.Mùa chiết cành tốt nhất là tháng 3 - 4 hoặc tháng 7 - 8. Sau 3 tháng bầu có rễ, cắt đem giâm trong vườn ươm. [Hạ thổ], 4 - 6 tháng sau trồng ra vườn. Nếu gặp hạn cần tưới cho bầu đủ ẩm.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây vải thiềuChọn đất: Cây vải không kén đất, yêu cầu quan trọng nhất của đất trồng vải là phải thoát nước, tầng đất dày, tuy nhiên đối vỏi trồng bằng cành chiết, bộ phận rễ phát triển kém, đưa lên đồi phải giữ ẩm tốt và giữ cho cây khỏi lay gốc để đảm bảo tỷ lệ sống sau trồng cao. Đối với đất đồi, trồng vải phải chọn nơi có độ dốc thấp, nhất thiết phải trồng theo đường đồng mức và phải có băng cây chống xói mòn.
Thời vụ trồng: Vụ Xuân trồng tháng 3-4 và vụ Thu trồng tháng 8-9.
Mật độ trồng: 400 cây/ha, khoảng cách trồng 6 m x 4 m.
Đào hố trồng: Đất bằng, thấp, đào hố rộng 70-80 cm, sâu 70 cm; đất đồi đào hố rộng 70-80 cm, sâu 80-100 cm, lớp đất mặt để một bên.
Bón phân lót: Trước khi trồng 1 tháng, trộn 20-30 kg phân chuồng, 0,7 kg phân lân + cỏ + rác + phân xanh lấp kín đến miệng hố rồi lấp đất mặt cho bằng miệng hố.
Trồng cây vải thiều: Khi trồng bới một lỗ nhỏ giữa hố định sẵn, sâu 15-20 cm, đặt cây rồi lấp đất kín bầu, lấy tay ấn chặt. Chú ý không dùng chân giẫm lên mặt bầu. Trồng xong đóng cọc, buộc cây vào cọc chống gió làm lay gốc-trồng xong tưới nước cho cây.
Chăm sóc cây vải thiều:- Tưới nước: Sau trồng phải thường xuyên tưới nước giữ ẩm cho cây chóng bén rễ.- Bón phân: Ba năm đầu dùng nước phân pha loãng để tưới. Từ năm thứ 4 trở đi hàng năm bón cho mỗi cây 40-50 kg phân chuồng + 1,5 kg đạm urê + 2kg lân + 0,7 kg kali, chia làm 3 đợt để bón.Đợt 1: Tháng 10-11, bón 100% phân chuồng + 40% lượng đạm + 40% lượng lân. Đợt 2: Tháng 12-1, bón thúc lúc phân hóa mầm hoa, bón 40% lượng đạm+ 30% lượng lân + 40% lượng kali. Đợt 3: Tháng 3-4, bón hết số phân cần bón trong năm.Áp dụng đúng kỹ thuật trồng cây vải thiều sẽ giúp đảm bảo năng suất chất lượng nông sản, hạn chế sâu bệnh
- Đốn tỉa, tạo hình: Ngay khi cây ở vườn ươm, tạo cho cây có một thân chính và 3 cành hướng về 3 phía. Hàng năm cắt bỏ cành tăm, cành vượt, cành sâu bệnh. Loại bớt cành vụ đông, chăm sóc, bảo vệ cành vụ thu và vụ xuân. Khi cây ra quả bói [ ra lứa hoa, quả đầu tiên] cần cắt bỏ cho cây khoẻ.
Phòng trừ sâu bệnh:- Bọ xít: Phát triển mạnh vào tháng 3-4 làm rụng quả, dùng Drotox, Bi 58 nồng độ 0,1-0,7 %, Dipterex nồng độ 1% phun trừ bọ xít non, hoặc chọn ngày tối trời rung cây, bọ xít rụng xuống bắt và diệt.- Sâu đục cành: sâu trưởng thành là loại xén tóc đẻ trứng lên cành, sâu non đục vào thân cành làm cành bị gẫy, khô. Dùng gai mây hoặc dây thép chọc vào lỗ trực tiếp diệt sâu. Dùng thuốc padan 15 SP, nồng độ 30-40gr/ 10 lít nước nhỏ vào lỗ sâu đục.- Nhện 4 chân: Miệng chích hút ở dưới mặt lá, xuất hiện những lông nhung màu đỏ, ngắt lá bị hại đem đốt hoặc dùng thuốc hoá học ortors nồng độ phun 0,05-0,1 %, Bi 58 nồng độ phun 0,1%.Bảo quản, chế biến: Để quả vào túi Pôlyetylen thủng, để ở nhiệt độ 7 độ C có thể giữ được 5 tuần, nhìn chung bảo quản quả tươi đối với vải là rất khó. Hiện nay, người ta chế biến vải xấy khô, vải nước đường... đều có giá trị dinh dưỡng và kinh tế cao.
Trung tâm giống cây trồng Bến Tre chuyên cung cấp cây giống chất lượng cao. Chúng tôi nhận hỗ trợ và tư vấn kỹ thuật trồng, chăm sóc cây trồng
Tên tiếng anh/Tên khoa học: Litchi/Litchi chinensis
Vải là loại cây ăn quả thân gỗ vùng nhiệt đới, có nguồn gốc từ miền nam Trung Quốc; tại đó người ta gọi là lệ chi, phân bố trải dài về phía nam tới Indonesia và về phía đông tới Philippines [tại đây người ta gọi nó là alupag].
Giống vải được ưa chuộng nhất ở Việt Nam là vải thiều trồng tại khu vực huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Tuy nhiên, vải được trồng nhiều nhất ở huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang. Quả vải tại vùng Thanh Hà [Hải Dương] thông thường có hương vị thơm và ngọt hơn vải được trồng ở các khu vực khác [mặc dù cũng lấy giống từ đây].
2. Mô tả đặc điểm sinh trưởng của cây vải [2]
2.1. Sinh trưởng rễ cây vải
Đa số vải trồng bằng cành chiết nên rễ ăn nông tập trung ở độ sâu từ 0 - 60cm. Nhưng cây trồng bằng hạt hoặc cây ghép trồng chỗ đất tốt tầng đất dày, rễ cọc ăn sâu đến 1,6m, rễ tơ phát triển.
Thông thường bộ rễ vải ăn rộng hơn so với tán 1,5 - 2 lần, rễ tơ tập trung ở khu vực hình chiếu của tán và ở tầng sâu 0 - 20 cm, rễ vải trong quá trình sống có nấm cộng sinh giúp cho rễ vải sinh trưởng và hút dinh dưỡng tốt hơn. Nhiệt độ thích hợp cho rễ phát triển: 23 - 26oC, pH thích hợp cho cây vải từ 6,0 - 6,5.
2.2. Sinh trưởng thân tán cây vải
Cây trưởng thành cao 10 - 15 m, vải chua, vải sớm tán hình cây rơm, vải thiều tán hình mâm xôi đường kính tán từ 8 - 10m.
Cây vải
2.3. Sinh trưởng lộc cây vải
Một năm vải ra được từ 3 - 5 đợt lộc [xuân 1 đợt, hè 2 đợt, thu 1 đợt và 1 đợt lộc đông] với những cây vải khi chưa cho quả hoặc cho quả không đều thì ra được 4 - 5 đợt lộc, cây cho quả đều thì một năm có 3 đợt lộc [xuân 1 đợt, hè 1 đợt, thu 1 đợt và không có đợt lộc đông]
Cây vải đang ra lộc
2.4. Quá trình sinh trưởng hàng năm của cây vải
Cây vải trong quá trình sinh trưởng của mình, trước thời kỳ ra hoa đậu quả, có thời kỳ nghỉ sinh trưởng để phân hoá mầm hoa trong mùa đông [tháng 12 - tháng 1], để nghỉ sinh trưởng thực hiện phân hoá mầm hoa vải cần có một quỹ khô và lạnh trong thời gian 200 giờ với nhiệt độ từ 13 độ trở xuống, nếu không có đủ quỹ khô lạnh này thì cây vải sẽ không nghỉ sinh trưởng, tức là tiếp tục ra lộc đông, do đó không thực hiện được quá trình phân hoá mầm hoa và vụ xuân của năm sau vải sẽ không ra hoa mà ra lộc xuân.
3. Đặc điểm phát triển của cây vải [2]
3.1. Phân hoá mầm hoa vải
Cây vải trước khi ra hoa có một thời kỳ nghỉ sinh trưởng để phân hoá mầm hoa, thời kỳ này thường diễn ra trong mùa đông khi có điều kiện khô hoặc khô hạn. Những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến phân hoá mầm hoa ở cây vải nhiều tác giả cho rằng: quan hệ giữa cành lá, sinh trưởng của bộ rễ là yếu tố ảnh hưởng nhiều đến phân hoá mầm hoa.
Thời gian phân hoá mầm hoa của cây vải phụ thuộc vào giống, vùng trồng, vùng khí hậu, kỹ thuật thâm canh. Quá trình phân hoá mầm hoa tuy phức tạp nhưng đều có một số quy luật chung, cây vải có thời gian phân hoá mầm hoa tập trung khoảng 1 tháng. Vải nghỉ sinh trưởng để phân hóa mầm hoa vào tháng 12.
3.2. Ra hoa, đậu quả trên cây vải
Vải là cây ăn quả ra hoa ở đầu cành từ khi ra hoa, đậu quả đến quả lớn không có khả năng ra lộc trên cành mang quả, dẫn đến có tính ra quả cách năm khá rõ rệt.
Quá trình ra hoa của vải có thể chia thành các thời kỳ:
- Thời kỳ xuất hiện mầm hoa
- Thời kỳ xuất hiện hoa
- Thời kỳ nở hoa và thụ phấn
- Thời kỳ tàn hoa và đậu quả
Hoa vải
Hoa của vải ra ở dạng chùm và thực hiện thụ phấn chéo [giao phấn], số lượng hoa đực thường lớn hơn rất nhiều so với hoa cái và hoa lưỡng tính, hoa đực nở trước hoa cái nở sau và kết thúc nở hoa là hoa đực, do sự nở lệch pha của hoa đực và hoa cái hoặc hoa đực và hoa lưỡng tính dẫn đến quá trình thụ phấn, thụ tinh gặp khó khăn, làm cho tỷ lệ đậu quả ở các năm sai khác nhau, năm đậu quả nhiều, năm đậu quả ít.
Quả vải xanh và vải chín
3.3. Sinh trưởng của quả
Sau khi thụ phấn thụ tinh quả bắt đầu phát triển và chín vào mùa hè cho đến mùa thu. Quá trình lớn của quả có đặc điểm rụng quả vào các thời kỳ sau tàn hoa từ 10 - 20 ngày, khi quả lớn và khi quả sắp được thu hoạch, đặc điểm này làm hạn chế đến năng suất quả khi thu hoạch, cần có biện pháp kỹ thuật thích hợp với từng loại cây ăn quả để khắc phục hiện tượng rụng quả.
4. Yêu cầu sinh thái của cây vải [2]
4.1. Yêu cầu về khí hậu
Nhiệt độ cần cho sự sinh trưởng của vải từ 16 - 28°C thích hợp nhất là từ 24 - 29°C. Vải chịu lạnh giỏi hơn một số cây ăn quả á nhiệt đới khác. Cây chiết cành kém chịu lạnh hơn cây ghép trong những năm đầu.
Cây vải không bị ảnh hưởng khi nhiệt độ tới 40°C, dưới 20°C thì cây vải sinh trưởng chậm, dưới 15 - 16°C thì cây vải ngừng tăng trưởng. Biên độ nhiệt độ ngày đêm chênh lệch càng lớn thì sự sinh trưởng của vải càng tốt.
Cây vải yêu cầu nhiệt độ tháng 12 đến tháng 1 dưới 13°C để phân hoá mầm hoa. Năm có mùa đông ít lạnh thì vải ra hoa kém. Nhiệt độ thích hợp cho vải ra hoa, thụ phấn thụ tinh là 18 - 24°C.
Lượng mưa tốt nhất cho cây vải từ 1250 - 1700 mm mỗi năm. Vải là cây chịu khô hạn giỏi nhiệt độ không quá cao và ẩm độ không khí lớn là điều kiện thuận lợi cho quả vải phát triển.
Ánh sáng: Nắng càng nhiều càng thuận lợi cho sự hình thành hoa vào tháng 2 - 3 có nắng thì thụ phấn rất tốt.
Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của điều kiện khí hậu với cây Vải ở Quảng Đông Trung Quốc từ 1916 đến 1937 cho thấy, điều kiện thời tiết trong tháng 12 có nhiệt độ trung bình từ 11 °C đến 15 °C, số giờ nắng 117 giờ, lượng mưa nhỏ hơn 50 mm, số ngày mưa phùn từ 5 - 7 ngày, ẩm độ không khí nhỏ hơn 73% thì được mùa vải và ngược lại là mất mùa vải.
4.2. Yêu cầu về đất đai:
Cây vải khống “kén” đất, thích hợp nhất là phù sa, có tầng dày, chua nhẹ [độ pH: 6,0 - 6,5]. Có thể trồng vải trên đất đồi thuộc loại phù sa cổ, sa thạch, phiếm thạch. Nên lựa chọn giống có sức sinh trưởng, phát triển mạnh trồng trên những loại đất ít phì nhiêu. Đất tốt, giàu dinh dưỡng thì lựa chọn các giống có sức sinh trưởng thân tán ở mức trung bình.
Vải trồng bằng cành chiết, bộ phận rễ phát triển kém, nếu trồng trên đồi phải giữ ẩm tốt và cắm cọc buộc cành giữ cho cây khỏi lay gốc để đảm bảo tỷ lệ sống sau trồng cao.
Tổng hợp từ nhiều nguồn: [1] vi.wikipedia.org, [2] Giáo trình nghề trồng vải, nhãn - Bộ NN&PT NT
Xem thêm chủ đề: cây vải, các giống vải, mô tả cây vải, đặc điểm cây vải