Nhà ngục Kon Tum là nơi giam giữ tù chính trị được lập sớm nhất khu vực Tây Nguyên do thực dân Pháp xây dựng từ những năm 1915-1917. Năm 1929, thực dân Pháp bắt đầu đưa tù nhân chính trị từ nơi khác về giam giữ tại đây với âm mưu thâm độc là vừa cách ly tù chính trị với phong trào cách mạng ở miền xuôi, đồng thời lợi dụng lam sơn chướng khí, lao động khổ sai, ăn uống kham khổ để giết dần, giết mòn người tù chính trị.
Chỉ trong vòng sáu tháng, từ tháng 12-1930 đến tháng 6-1931 đã có trên 170 trong số 500 người tù hy sinh ở chốn rừng thiêng nước độc này. Trong ba năm [từ năm 1930 đến 1933], nhà Lao Trong đã chứng kiến nhiều tội ác của thực dân Pháp và sự hy sinh của gần 300 chiến sĩ cách mạng trong tổng số 500 tù chính trị được đưa lên Kon Tum.
Một trong những sự kiện lịch sử phản ánh tinh thần đấu tranh kiên cường của người tù cộng sản trước sự đàn áp dã man của thực dân Pháp đó là cuộc đấu tranh lưu huyết diễn ra vào ngày 12-12-1931.
Các chiến sĩ Sư đoàn 10 xem mô hình nhà ngục Kon Tum tại khu lưu niệm di tích.
Sau sáu tháng khổ sai làm đường 14, thực dân pháp âm mưu cưỡng bức tù nhân đi làm đường Đăk Sút, Đăk Pao [huyện Đắc Glây hiện nay], các tù chính trị ở lao trong và lao ngoài dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng đã hạ quyết tâm: “ Muốn sống không có con đường nào khác ngoài con đường đấu tranh mà Đảng đề ra. Muốn bảo đảm cuộc đấu tranh thắng lợi, nhất định chúng ta phải làm cho anh em đoàn kết, nhất trí, quyết tâm cao. Phải đấu tranh bền bỉ, có kế hoạch, chu đáo…”.
Với ý chí ấy, tù nhân ở lao ngoài kiên quyết phản đối, thà chết tại chỗ không đi làm đường nữa và đã bị cai ngục khủng bố dã man. Sáng 12-12-1931, cai ngục đã xả súng vào những người tù chính trị, chỉ trong vài phút đã bắn chết tám người trong số 40 người tham gia cuộc đấu tranh. Phản đối sự đàn áp tàn bạo trên, tù chính trị đã đấu tranh tuyệt thực kéo dài năm ngày, từ ngày 12 đến ngày 16-12-1931.
Tuy cuộc đấu tranh bị thực dân Pháp đàn áp đẫm máu, nhưng kết quả đạt được rất vẻ vang đã buộc địch phải thay đổi chế độ cai trị hà khắc và chấp nhận nhượng bộ theo yêu sách của tù chính trị đưa ra, từ bỏ bóc lột sức lao động của tù chính trị làm đường 14, hủy bỏ hoàn toàn nhà ngục Kon Tum vào năm 1934. Điều này chứng minh sự thừa nhận thất bại của thực dân Pháp trước tinh thần đấu tranh quyết tử của tù chính trị và nhân dân các dân tộc tỉnh Kon Tum.
Đặc biệt, từ trong phong trào đấu tranh của các tù chính trị tại nhà ngục Kon Tum đã ra đời cơ sở Đảng sớm nhất ở Tây Nguyên. Chi bộ Đảng đầu tiên được thành lập vào tháng 9 năm 1930 với tên gọi là “Chi Bộ Binh” được hình thành trong hàng ngũ của địch, phản ánh sự phát triển của Đảng trong quá trình lãnh đạo phong trào cách mạng những năm 1930-1931 ở Kon Tum.
86 năm kể từ khi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên và 85 năm cuộc đấu tranh lưu huyết, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc tỉnh Kon Tum đã đoàn kết một lòng, phát huy truyền thống cách mạng, tiềm năng thế mạnh xây dựng tỉnh Kon Tum ngày càng phát triển.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế hằng năm trung bình đạt 13,94%; cơ cấu chuyển dịch đúng hướng; công tác xóa đói giảm nghèo được đẩy mạnh; năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ đảng viên không ngừng được nâng lên; hệ thống chính quyền các cấp hoạt động ngày càng hiệu lực, hiệu quả.
Nhiều vấn đề nổi cộm, bức xúc trên địa bàn, dư luận quan tâm được giải quyết kịp thời; việc kiểm điểm tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Trung ương 4 [ khóa XI] “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đã trở thành thường xuyên và đạt kết quả cao tạo sức lan tỏa trong cán bộ, đảng viên và tầng lớp nhân dân.
Lãnh đạo tỉnh Kon Tum gặp gỡ thân nhân các cựu tù chính trị ngục Kon Tum nhân kỷ niệm 85 năm ngày đấu tranh lưu huyết ngục Kon Tum.
Nhân dịp kỷ niệm 85 năm cuộc đấu tranh lưu huyết tại nhà ngục Kon Tum, lãnh đạo tỉnh Kon Tum đã tổ chức gặp mặt thân nhân các liệt sĩ cựu tù chính trị tại ngục Kon Tum.
ĐINH SỸ TẠO
12/12/2019 06:13
Cuộc đấu tranh lưu huyết ngày 12/12/1931 tại Ngục Kon Tum là một trong những sự kiện lịch sử phản ánh tinh thần đấu tranh kiên cường của những chiến sĩ Cộng sản và tù chính trị trước sự đàn áp dã man của thực dân Pháp. Cùng với cuộc đấu tranh lưu huyết, hình ảnh người chiến sĩ Cộng sản Trương Quang Trọng đã trở thành một biểu tượng về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất, kiên trung; tô thắm thêm truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng của dân tộc.
Đồng chí Trương Quang Trọng sinh năm 1906 tại xã Phú Nhơn, huyện Sơn Tịnh [nay thuộc phường Trương Quang Trọng, thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi]. Chứng kiến cảnh nước mất, nhà tan, Trương Quang Trọng sớm tham gia phong trào đấu tranh của học sinh tại những ngôi trường nơi ông học tập.
Từ giữa năm 1926 cho tới tháng 8/1929, đồng chí Trương Quang Trọng đã đóng góp tích cực cho phong trào cách mạng của tỉnh Quảng Ngãi nói riêng và cả nước nói chung. Ngày 19/8/1929, đồng chí bị thực dân Pháp bắt giữ. Sau một thời gian bị giam ở nhà lao Quảng Ngãi, thực dân Pháp kết án Trương Quang Trọng 9 năm khổ sai, 4 năm quản thúc. Đầu năm 1931, chúng chuyển đồng chí cùng một số tù nhân khác vào lao Quy Nhơn và đến tháng 6/1931, bị đày lên Ngục Kon Tum. Trong đợt này có cả các đồng chí: Đặng Thái Thuyến, Nguyễn Huy Lung, Lê Viết Lượng, Bùi San… là những cán bộ trung, cao cấp của Đảng.
Tại đây, thực dân Pháp trấn áp tù nhân bằng roi vọt, báng súng, gậy gộc và đưa tù nhân lên công trường làm đường 14. Công trường làm đường với đèo, dốc hiểm trở, cây cối âm u nhưng công cụ lao động lại hết sức thô sơ. Ngoài những hình thức đánh đập thông thường hàng ngày, bọn lính còn bày ra những trò chơi man rợ để giết hại anh em tù. Chỉ trong 6 tháng [từ tháng 12/1930 đến tháng 6/1931], 295 người tù chính trị đã chết một cách thê thảm, chỉ còn lại chừng 1/3 sống sót trong cảnh ốm yếu, da bọc xương.
|
Trước sự đàn áp, đày đọa tù nhân của địch, các chiến sĩ cách mạng cốt cán đã bàn bạc thống nhất, nhanh chóng hình thành “Ban phụ trách nhà lao” để tổ chức anh em tù chính trị đứng lên đấu tranh và phân công các đồng chí trong Ban lãnh đạo phụ trách các nhiệm vụ. Đồng chí Trương Quang Trọng [số tù 303] cùng với Nguyễn Huy Lung [số tù 299] và Hồ Độ [số tù 302] có nhiệm vụ phụ trách xây dựng nội bộ về tư tưởng và tổ chức.
Ban phụ trách nhà lao hạ quyết tâm: Muốn sống, không có con đường nào khác ngoài con đường đấu tranh mà Đảng đề ra. Muốn bảo đảm cuộc đấu tranh thắng lợi, nhất định chúng ta phải làm cho anh em đoàn kết nhất trí, có quyết tâm cao. Phải đấu tranh kiên quyết, bền bỉ, có kế hoạch chu đáo.
Sáng 12/12/1931, khi bọn cầm quyền tiến hành thực hiện chính sách ly gián tù nhân và chuẩn bị đưa một số tù còn lại lên Đăk Pek lần 2, chúng đã gặp phải sự đấu tranh quyết liệt của tù chính trị ở Lao ngoài, trong đó có nhiều đồng chí trong đội cảm tử, quyết tử và Ban phụ trách nhà lao như Trương Quang Trọng, Đặng Thái Thuyến, Nguyễn Huy Lung, Hồ Độ,... Anh em tù nhân đã đồng tâm đóng chặt cửa, hô khẩu hiệu phản đối đi làm đường, phản đối chế độ thực dân cai trị... kiên quyết không chịu lên công trường Đăk Pek lần thứ hai.
Trước sự phản đối quyết liệt của tù nhân, bọn công sứ, giám binh, nhiều binh lính kéo đến bao vây xung quanh nhà lao. Anh em tù vẫn siết chặt hàng ngũ và tiếp tục hô vang các khẩu hiệu, đồng thời dùng gậy gộc chống lại, không để cho bọn địch vào định bắt từng người đưa đi. Theo lệnh công sứ, viên đội Mulê cầm súng, tiến lại cửa nhà lao gọi: “Thằng tù số 299 đâu?”. Anh em trong nhà lao đồng thanh trả lời: “Không có tù số 299! Đả đảo đi Đăk Pek”. Nhưng đúng lúc ấy, đồng chí Trương Quang Trọng [số tù 303] đang đứng ở hàng đầu đã phanh áo, chỉ vào ngực, nói bằng tiếng Pháp “Le voici” [nó ở đây]. Tên Mulê lập tức bóp cò, đồng chí Trương Quang Trọng hi sinh.
Hành động anh dũng chết thay cho đồng đội của đồng chí Trương Quang Trọng và tội ác giết người không gớm tay của bọn cầm quyền Pháp đã thôi thúc anh em đấu tranh quyết liệt hơn, sẵn sàng đương đầu với súng đạn. Bọn địch điên cuồng nã súng tàn sát đẫm máu anh em tù chính trị làm 8 người chết, 8 người bị thương.
Tại Lao trong, sáng 13/12/1931, số anh em tù còn lại đã tổ chức lễ truy điệu cho các đồng chí, đồng đội đã hi sinh. Trong niềm đau thương vô hạn, nỗi uất hận khôn lường, các tù nhân càng siết chặt đội ngũ, đoàn kết chặt chẽ, đấu tranh đến cùng. Chiều cùng ngày, Bản tuyên ngôn chính trị và yêu sách của tù nhân đối với chính quyền thực dân Pháp cũng được đưa ra. Bản tuyên ngôn đã vạch trần chế độ đối xử tàn bạo với tù chính trị của thực dân Pháp và đưa ra các yêu sách đòi nhà cầm quyền Pháp phải chịu trách nhiệm thực hiện. Trong đó đòi quyền được ăn uống, được thuốc men khi đau ốm cho tù nhân; bãi bỏ chế độ đánh đập, bắn giết, gông cùm và các hình phạt khắc nghiệt; đòi quyền được đọc sách báo và viết thư từ cho người thân…
|
Cùng với những yêu sách đưa ra, anh em tù chính trị kiên quyết đấu tranh tuyệt thực để phản đối đi làm đường, phản đối hành động giết người tàn bạo của kẻ địch. Sáng 16/12/1931, thực dân Pháp một lần nữa nã súng tàn sát cuộc đấu tranh tuyệt thực làm cho 7 đồng chí hy sinh và 8 đồng chí bị thương, đồng thời lập tức áp giải, phân tán số tù nhân còn lại, dập tắt cuộc đấu tranh. Cả hai đợt đấu tranh trực diện, thực dân Pháp đã giết hại 15 đồng chí và làm bị thương 16 đồng chí.
Tuy vậy, sau cuộc đấu tranh này nhà cầm quyền Pháp buộc phải thả 50 người tù chính trị có án nhẹ và một số tù thường phạm; phải nhượng bộ bằng việc thay đổi chế độ lao dịch của tù, bỏ chế độ đánh đập tù nhân, người tù ốm đau được nghỉ và có thuốc men. Tháng 4/1934, thực dân Pháp phải xóa bỏ ngục Kon Tum và đưa tất cả số tù chính trị còn lại vào nhà đày Buôn Ma Thuột.
Cuộc đấu tranh Lưu huyết với tinh thần quyết liệt, chấp nhận hy sinh của các tù nhân chính trị vì mục tiêu cao cả “Chết để sống”, “Chết một người để cứu muôn người” đã thể hiện được bản lĩnh, khí phách kiên trung của đồng chí Trương Quang Trọng và các chiến sĩ Cộng sản trước lưỡi lê, mũi súng tàn bạo của quân thù. Sự hy sinh anh dũng, bất khuất của các anh em tù chính trị trong Ngục Kon Tum đã gây được tiếng vang lớn đối với dư luận thế giới về quyền tự do công lý và nhân phẩm con người; để dư luận trong nước và thế giới thấy rõ hơn chính sách cai trị lao tù của Pháp ở Đông Dương; lật tẩy được bộ mặt đê hèn với sự giả danh của ngọn cờ “tự do”, “bình đẳng”, “bác ái” của thực dân Pháp.
Hình ảnh đồng chí Trương Quang Trọng và các anh em tù chính trị đã đi vào lịch sử, trở thành biểu tượng về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất, kiên trung của những người Cộng sản; tô thắm thêm truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng của quê hương Kon Tum anh hùng. Tấm gương ấy, tinh thần ấy đã, đang và sẽ sống mãi trong trái tim người dân Kon Tum và cả dân tộc Việt Nam, trong lịch sử, hiện tại và tương lai.
Trần Thị Sáu