Thế giới quan giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hướng cho toàn bộ cuộc sống của con người, từ nhận thức cho đến hoạt động thực tiễn. Vậy thế giới quan là gì? Vai trò và phân loại như thế nào? Hãy khám phá những thông tin hữu ích trong bài viết dưới đây của chúng tôi.
Đang xem: Thế giới quan là gì
Thế giới quan là gì?
Thế giới quan là gì? Thế giới khách quan là gì?
Thế giới quan là toàn bộ những quan niệm của con người về thế giới, bản thân, con người và vị trí của con người trong thế giới đó. Nó đóng vai trò định hướng đối với toàn bộ cuộc sống của con người, từ thực tiễn cho đến hoạt động nhận thức thế giới cũng như tự nhận thức bản thân, xác định lý tưởng, hệ giá lối sống cũng như nếp sống của mình.
Khái niệm thế giới quan thể hiện cái nhìn bao quát về thế giới trong ý thức của mỗi chủ thể bao gồm thế giới bên ngoài, con người và mối quan hệ giữa con người với thế giới đó. Đây chính là kim chỉ nam cho thái độ, hành vi của con người đối với thế giới bên ngoài.
Nguồn gốc của thế giới quan ra đời từ sự sống. Tất cả các hoạt động của con người đều bị chi phối bởi thế giới quan nhất định. Yếu tố cấu thành nên thế giới quan đó chính là tri thức, lý chí, tình cảm và niềm tin; chúng sẽ liên kết với nhau tạo thành một thể thống nhất, chi phối đến nhận thức và hành động thực tiễn của con người.
thế giới quan
Phương pháp luận là lý luận về phương pháp, hệ thống các quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo con người tìm tòi, xây dựng và lựa chọn, vận dụng phương pháp trong thực tiễn và nhận thức. Phương pháp luận có nhiều cấp độ, trong đó phương pháp luận triết học và phương pháp luật chung nhất.
Thế giới quan và phương pháp luận triết học là lý luận nền tảng cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin: là sự kế thừa, phát triển tinh hóa chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng trong lịch sử tư tưởng của nhân loại.
Chủ nghĩa duy vật của chủ nghĩa Mác- Lênin là chủ nghĩa duy vật biện chứng với tư cách là hạt nhân lý luận của thế giới quan. Các quan điểm duy vật biện chứng về nguồn gốc, động lực và những quy luật chung nhất chi phối sự vận động, phát triển của con người.
Thế giới khách quan duy vật biện chứng
Khi bạn nắm vững nội dung cơ bản về thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác – Lênin không chỉ là điều kiện tiên quyết để nghiên cứu toàn hộ hệ thống lý luận mà còn là điều kiện để vận dụng nó một cách sáng tạo trong hoạt động nhận thức và thực tiễn để giải quyết vấn đề đời sống, xã hội.
Hiện thực khách quan là gì?
Hiện thực khách quan là khái niệm được sử dụng để chỉ các sự vật, hiện tượng tồn tại độc lập với ý thức của con người. Còn hiện thực sẽ bao gồm cả những sự vật, hiện tượng vật chất đang tồn tại một cách khách quan trong thực tế và những gì đang tồn tại chủ quan trong ý thức của con người.
Thế giới quan khoa học là gì?
Thế giới quan khoa học là một thế giới khách quan, hiện hữu độc lập với con người, thế giới đó sẽ biến đổi chuyển theo quy luật nhân quả mà con người có tiền năng hiểu được. Thế giới quan đó không trực tiếp hay gián tiếp mà nằm trong tất cả tư duy, cảm quan và xử thế của con người.
Thành phần của thế giới quan khoa học
Thế giới quan hình thành gồm nhiều yếu tố phụ thuộc và tất cả thuộc về ý thức xã hội, đó là:
Quan điểm triết họcQuan điểm khoa học, chính trị, đạo đức và thẩm mỹQuan điểm tôn giáo: sản phẩm của thâm thức mô tả kiến thức qua trực giác cảm nhận.Kiến thức khoa học nhắm đến mục tiêu và phương hướng thực tiễn, trực tiếp cho người trong tự nhân, xã hội dựa theo quan sát và dữ kiện từ thực tiễn, phân tích tổng hợp chặt chẽ và có kiểm nghiệm đối với sự khách quan với thực tiễn.Nguyên tắc về tiêu chuẩn đạo đức đóng vai trò điều chỉnh các quan hệ qua lại và hành vi của con người.Những quan điểm thẩm mỹ quy định những quan hệ với môi trường xung quanh với hình thức, mục tiêu và kết quả của hoạt động.
Xem thêm: Definition Of Net Weight – Difference Between Gross Weight And Net Weight
Phân loại thế giới quan
Phân loại thế giời quan
Thế giới quan huyền thoại
Thế giới quan huyền thoại xuất có nguồn gốc xã hội nguyên thủy trong giai đoạn sơ khai lịch sử bằng cách xây dựng nên các huyền thoại nhằm phản ánh các kết quả cảm nhận ban đầu của người nguyên thủy về nhận thức khách quan tự nhiên, đời sống xã hội. Ví dụ như dân tộc Việt Nam có truyền thuyết Lạc Long Quân- Âu Cơ để giải thích về nguồn gốc của dân tộc hay truyền thuyết Sơn Tinh- Thủy Tinh,….
Đặc điểm của thế giới quan huyền thoại là yếu tố thực và ảo, cái thần và cái người, lý trí và tín ngưỡng hòa quyện với nhau. Do con người không giải thích được các hiện tượng đặc trưng trong xã hội nên thường đưa ra các yếu tố tưởng tượng có tính huyền bí để giải thích. Thế giới quan huyền thoại không phản ánh hiện thực một cách khách quan.
Thế giới quan tôn giáo
Thế giới quan tôn giáo phản ánh hiện thực khách quan một cách hư ảo, ra đời trong bối cảnh trình độ nhận thức của con người còn hạn chế. Thế giới quan tôn giáo giải thích dựa trên cơ sở thừa nhận sự sáng tạo của một loại năng lực thần bí, siêu nhiên.
Đặc trưng cơ bản của thế giới quan này đó chính là niềm tin dựa vào sự tồn tại và sức mạnh của lực lượng siêu nhiên, thần thánh và con người hoàn toàn bất lực và hoàn toàn phụ thuộc vào thế giới siêu nhiên đó.
Trong thế giới quan tôn giáo, con người là kẻ cầu xin và phục tùng. Ở một khía cạnh nào đó, thế giới quan tôn giáo thể hiện khát vọng được giải thoát khỏi đau khổ, hướng đến một cuộc sống hạnh phúc. Bởi vậy, đã giúp cho thế giới quan tôn giáo tồn tại trong đời sống tinh thần ngày nay.
Thế giới quan triết học
Thế giới quan triết học được ra đời trong điều kiện trình độ tư duy và thực tiễn của con người và có bước phát triển cao hơn so với thế giới quan khoa học của tôn giáo và huyền thoại. Điều đó làm cho tính tích cực trong tư duy của con người có bước thay đổi về chất.
Thế giới quan triết học được xây dựng dựa trên hệ thống lý luận, phạm trù, quy luật. Không đơn giản chỉ là khái niệm, phạm trù, quy luật; thế giới quan triết học còn nỗ lực tìm cách giải thích, chứng minh tính đúng đắn của các quan điểm bằng lý luận, logic.
Vai trò của thế giới quan trong cuộc sống
Vai trò của thế giới quan trong cuộc sống hiện nay
Thế giới khách quan khoa học được coi là kim chỉ nam giúp con người đến với các hoạt động tích cực theo sự phát triển của xã hội. Đóng vai trò quan trọng đối với mỗi con người, cộng đồng và xã hội nói chung. Thế giới quan đúng đắn sẽ hướng con người hoạt động theo những tư duy phát triển, góp phần vào sự tiến bộ của xã hội. Đây chính là cơ sở cho sự hình thành tư tưởng về mặt nhân cách, chính trị, hành vi và đạo đức.
Vai trò của thế giới quan trong cuộc sống được thể hiện qua những yếu tố cụ thể sau:
Việc xác định được các mối liên kết chung giữa thế giới và con người đã giúp chúng ta tạo nên những định hướng về lý tưởng sống thông qua các mục tiêu và định hướng phương pháp hoạt động cụ thể.Thông qua tri thức chung về thế giới, bản chất của con người, niềm tin, tình cảm trong thế giới quan mà chúng ta nhận thức được sẽ sâu sắc hơn thông qua các hoạt động thực tiễn đang diễn ra.
Xem thêm: Operational Objective Là Gì, Định Nghĩa, Ví Dụ, Giải Thích
Với các thông tin trong bài viết “Thế giới quan là gì, Phân loại và vai trò của các thế giới quan” hy vọng sẽ giúp ích bạn. Xã hội ngày càng phát triển nên vai trò của thế giới quan cũng trở nên quan trọng, giúp hình thành nhân cách con người một cách toàn diện.
Nhắc đến thế giới quan chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ ngay đến các quan điểm, lý luận triết học trừu tượng. Thuật ngữ này có thực sự khó hiểu đến vậy hay không? Hãy cùng khám phá ý nghĩa thật sự của thế giới quan là gì trong bài viết sau đây nhé!
Thế giới quan là gì?
Thế giới quan là quan niệm, quan điểm của con người về bản thân, thế giới, cuộc sống và vai trò, vị trí của con người trong thế giới này.
Thế giới quan chính là kim chỉ nam định hướng cho cuộc sống của con người, từ nhận thức đến hành động thực tiễn, giúp xác định hệ tư tưởng, lý tưởng, lối sống của bản thân.
Vì vậy, thế giới quan khoa học là tiền đề xác lập nhân sinh quan tích cực và trình độ phát triển của thế giới quan là tiêu chí cơ bản để đánh giá sự trưởng thành của cá nhân và sự phát triển của cộng đồng xã hội.
Các vấn đề của thế giới quan
Thế giới quan là một tổng thể thống nhất bao gồm các thành phần cơ bản được liên kết theo một trật tự nhất định, là thành tựu của các nghiên cứu khoa học. Hệ thống thế giới quan được hình thành dựa trên việc trả lời các câu hỏi sau đây:
- Câu hỏi về bản thể: Bản chất của thế giới là gì? Thế giới được hình thành và tạo ra như thế nào? Thế giới đang vận động ra sao? Các thành phần và hình thức tồn tại của thế giới là gì? Các vấn đề gì đang diễn ra trên thế giới?
- Câu hỏi về nguồn gốc: Vì sao thế giới lại vận hành theo cách này mà không phải theo cách khác? Thế giới và con người tuân theo các nguyên lý nào?
- Câu hỏi về nhận thức luận: Chân lý là gì? Kiến thức là gì? Vị trí/mối quan hệ của con người trong thế giới là gì? Nhận thức và cảm xúc của con người về thế giới như thế nào? Con người xây dựng hình ảnh về thế giới ra sao? Lý tưởng của con người là gì?
- Câu hỏi về luân lý: bao gồm các câu hỏi về nguyên tắc, giá trị sống, các định hướng mục tiêu, các chuẩn mực đạo đức, thẩm mỹ và quy định của pháp luật. Tại sao con người cảm nhận thế giới theo cách này mà không phải cách khác? Thế nào là thiện – ác, đúng – sai? Mục đích của việc theo đuổi giá trị sống là gì? Vai trò của con người trong xã hội là gì? Liệu con người có tuân thủ các quy luật phát triển của thế giới khách quan không?
- Câu hỏi về dự đoán tương lai: Con người có thể lựa chọn tương lai theo tiêu chí nào? Làm sao để thể hiện sự thống nhất giữa con người và thế giới? Liệu con người đã hiểu rõ mong muốn của bản thân? Liệu con người có thực sự tin tưởng vào bản thân và tương lai của nhân loại?
- Câu hỏi về hành động: Con người phải hành động như thế nào để đạt được mục tiêu? Con người có thể làm gì để thay đổi thế giới theo hướng tích cực? Làm sao để sắp xếp hành động của con người theo một nguyên tắc nhất định?
Có các loại thế giới quan nào?
Thế giới quan huyền thoại
Xuất phát từ thời nguyên thủy, trong giai đoạn sơ khai của lịch sử thông qua các huyền thoại để thể hiện cảm nhận ban đầu của con người về hiện thực khách quan bao gồm tự nhiên và xã hội.
Ví dụ, truyền thuyết về Lạc Long Quân – u Cơ để giải thích nguồn gốc ra đời của dân tộc Việt Nam; truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh thể hiện quan niệm của người xưa về các hiện tượng thiên nhiên…
Đặc điểm của thế giới quan huyền thoại là sự kết hợp đan xen giữa các yếu tố thực và ảo, thần và người, lý trí và tín ngưỡng. Vì con người không thể giải thích được các hiện tượng đặc biệt của tự nhiên nên thường lý giải bằng các yếu tố tưởng tượng mang tính huyền bí. Do đó, thế giới quan này không phải là sự phản ánh trực tiếp của hiện thực khách quan.
Thế giới quan tôn giáo
Phản ánh hiện thực khách quan, giải thích thế giới dựa trên sự sáng tạo của một loại năng lực siêu nhiên, thần bí.
Đặc điểm của thế giới quan tôn giáo là niềm tin vào sự tồn tại và sức mạnh của lực lượng siêu nhiên, thần thánh. Trong thế giới đó, con người hoàn toàn bất lực, chỉ là kẻ cầu xin và phục tùng, phụ thuộc vào thế lực đó.
Tuy nhiên, thế giới quan này cũng thể hiện khát vọng được giải thoát khỏi đau khổ, hướng đến cuộc sống tự do, hạnh phúc. Chính vì vậy, thế giới quan tôn giáo vẫn luôn tồn tại trong đời sống tinh thần cho đến ngày nay.
Thế giới quan triết học
Thế giới quan và phương pháp luận triết học ra đời khi trình độ tư duy và thực tiễn của con người có bước phát triển cao hơn về chất.
Thế giới quan triết học được hình thành dựa trên hệ thống lý luận, khái niệm, phạm trù, quy luật. Không chỉ thể hiện quan điểm về thế giới, con người còn nỗ lực tìm cách giải thích, chứng minh các quan điểm đó bằng lý luận, logic khoa học.
Thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm
Thế giới quan duy tâm
Thừa nhận bản chất của thế giới là tinh thần, là cái có trước và quyết định đối với thế giới của con người và tự nhiên. Trong thế giới quan duy tâm tồn tại hai hình thức là khách quan và chủ quan.
- Chủ quan: coi tinh thần là ý chí, tư tưởng, tình cảm
- Khách quan: coi tinh thần là ý niệm tuyệt đối
Sự hình thành và phát triển của thế giới quan duy tâm gắn liền với lịch sử của chủ nghĩa duy tâm trong triết học. Về cơ bản là phủ nhận tính khách quan của thế giới vật chất và con người, đồng thời thừa nhận tư tưởng, ý thức, ý niệm là thứ quyết định.
Thế giới quan này đối lập với thế giới quan khoa học, phụ thuộc chủ yếu vào nhận thức của con người và điều kiện lịch sử.
Thế giới quan duy vật
Thừa nhận bản chất của thế giới là vật chất, là cái có trước và quyết định ý thức, thừa nhận vai trò của con người trong cuộc sống.
Khẳng định sự thống nhất của tính vật chất, không phải do tinh thần của con người hay lực lượng siêu nhiên sinh ra, không tự mất đi mà tồn tại vĩnh viễn, vô hạn.
Khẳng định sự hình thành, phát triển và vận động của xã hội phụ thuộc vào quy luật khách quan. Ý thức và tinh thần chỉ phản ánh bộ não của con người về hiện thực khách quan và có nguồn gốc, bị chi phối bởi vật chất, nhưng lại chứa đựng sự sáng tạo và năng động.
Sự khác biệt giữa thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm
| Thế giới quan duy tâm | Thế giới quan duy vật | |
| Quan điểm | Ý thức có trước, vật chất có sau, ý thức sản sinh ra tự nhiên. | Vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức. |
| Phương pháp luận | Phương pháp luận siêu hình: Xem xét sự vật, sự việc và hiện tượng một cách phiến diện, cô lập, không vận động, không phát triển.
Áp dụng máy móc đặc tính của sự vật, sự việc và hiện tượng này lên một sự vật, sự việc và hiện tượng khác. |
Phương pháp luận biện chứng: Xem xét sự vật, sự việc và hiện tượng trong mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, cũng như trong sự vận động và phát triển không ngừng của sự vật, sự việc và hiện tượng. |
| Vai trò | Là điểm tựa về lý luận của các lực lượng xã hội lỗi thời, kìm hãm sự phát triển của xã hội. | Đóng vai trò tích cực trong sự phát triển của khoa học; nâng cao vai trò, vị thế của con người đối với tự nhiên và sự tiến bộ của xã hội. |
Vai trò của thế giới quan trong cuộc sống
Thế giới quan là “la bàn” soi đường, chỉ hướng cho con người thực hiện các hoạt động tích cực để phát triển xã hội. Thế giới quan là trụ cột trong hệ tư tưởng của nhân cách, hành vi, đạo đức và chính trị. Tuy nhiên, nó cũng tồn tại hai mặt:
Thế giới quan hướng con người đến nhận thức đúng đắn, khoa học, giúp con người nhận biết được mối quan hệ với đối tượng khác, từ đó nhận thức đúng quy luật vận động của đối tượng.
Khi con người có thế giới quan không đúng, lệch lạc thì sẽ không xác định được đúng các mối quan hệ xã hội cũng như không nhận thức được quy luật của các đối tượng.
Khi đã xác định được các mối quan hệ xã hội, con người có thể định hướng mục tiêu, phương hướng và cách thức hoạt động chính xác. Thế giới quan là định hướng giúp cuộc sống phát triển ngày càng tốt đẹp hơn.
Ngoài ra, thế giới quan còn giúp con người chi phối thực tế, hiểu được ý nghĩa của cuộc sống, xây dựng nghị lực, ý chí và quyết tâm đưa bản thân và xã hội cùng tiến bộ.
Trên đây là tổng hợp thông tin liên quan đến khái niệm thế giới quan là gì. Hy vọng những chia sẻ trong bài viết này đã giúp các bạn có được cái nhìn cơ bản về triết học và mở rộng nhận thức của bản thân.