Khu đô thị mới thủ thiêm sai phạm vì sao

Cách trung tâm quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh sầm uất bởi con sông Sài Gòn là bán đảo Thủ Thiêm. Giữa vô vàn khu đất còn bỏ hoang, đầy lau sậy tại đây là những ô phố đã hoàn thiện cùng những tuyến đường, công trình đang ngày đêm gấp rút xây dựng.

Khu đô thị mới Thủ Thiêm trải qua hơn 20 năm quy hoạch và xây dựng, vừa mang trong mình dáng vóc của một đô thị hiện đại nhưng cũng mang nhiều sự bộn bề, dang dở.

Tại dự án, nhiều sai phạm gắn với trách nhiệm lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh qua từng thời kỳ đã được các cơ quan Trung ương chỉ rõ, cho thấy nhiều bài học trong công tác lãnh đạo, quản lý về quy hoạch, đất đai, xây dựng, giải quyết khiếu nại tố cáo của người dân.

Bài 1: Kỷ luật nhiều cán bộ lãnh đạo

Vi phạm của Ban Thường vụ Thành ủy nhiệm kỳ 2010-2015, của Ban cán sự Đảng Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2011-2016 và các cá nhân là nghiêm trọng, đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của cấp ủy, chính quyền thành phố, gây bức xúc trong xã hội, đến mức phải xem xét kỷ luật.

Đây là một trong những nội dung kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương về sai phạm tại dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Ảnh hưởng xấu uy tín cấp ủy

Theo Kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Ban Thường vụ Thành ủy và Ban cán sự Đảng Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, để xảy ra nhiều vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng trong quá trình thực hiện dự án đầu tư Khu đô thị mới Thủ Thiêm, gây hậu quả rất nghiêm trọng, làm thiệt hại lớn tiền và tài sản của Nhà nước, ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế-xã hội và đời sống của một bộ phận nhân dân thành phố, gây bức xúc trong xã hội.

Về trách nhiệm cá nhân, Ủy ban Kiểm tra Trung ương nêu rõ ông Lê Thanh Hải, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Thành ủy chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Thành ủy.

Ông Lê Hoàng Quân, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Bí thư Ban cán sự Đảng, nguyên Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố cùng chịu trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Thành ủy và chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự Đảng Ủy ban Nhân dân thành phố.

[Ngổn ngang Chương trình tái định cư Khu đô thị mới Thủ Thiêm]

Ông Nguyễn Văn Đua, nguyên Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, nguyên Ủy viên Ban cán sự Đảng, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố; bà Nguyễn Thị Hồng, ông Lê Văn Khoa, nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, nguyên Ủy viên Ban cán sự Đảng, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố; ông Vũ Hùng Việt, nguyên Thành ủy viên, nguyên Ủy viên Ban cán sự Đảng, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố cùng chịu trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Thành ủy, của Ban cán sự Đảng Ủy ban Nhân dân Thành phố và trách nhiệm cá nhân trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được phân công.

Vi phạm của Ban Thường vụ Thành ủy nhiệm kỳ 2010-2015, của Ban cán sự Đảng Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2011-2016 và các cá nhân nêu trên đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của cấp ủy, chính quyền thành phố, gây bức xúc trong xã hội, đến mức phải xem xét kỷ luật.

Trước đó, ông Tất Thành Cang, nguyên Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã bị kỷ luật, cách chức Ủy viên Trung ương Đảng do vi phạm trong vụ chuyển nhượng 32ha đất công Phước Kiển, huyện Nhà Bè.

Đồng thời trong thời gian giữ cương vị Thành ủy viên, Ủy viên Ủy ban Nhân dân Thành phố, Giám đốc Sở Giao thông Vận tải Thành phố Hồ Chí Minh, ông Tất Thành Cang đã vi phạm quy định pháp luật về đất đai và quản lý đầu tư xây dựng trong việc ký quyết định phê duyệt dự án và ký tắt hợp đồng dự án đầu tư xây dựng 4 tuyến đường chính trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Ủy ban Kiểm tra Trung ương kết luận, những vi phạm của ông Tất Thành Cang là rất nghiêm trọng, gây bức xúc trong xã hội, làm ảnh hưởng lớn đến uy tín của Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh.

Phá vỡ quy hoạch

Theo thông tin phóng viên thu thập được, ngày 4/6/1996, Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt ký Quyết định số 367/TTg [gọi tắt là Quyết định 367] phê duyệt quy hoạch xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm với diện tích 930ha; trong đó, khu đô thị mới là 770ha, khu tái định cư 160ha.

Ngày 22/2/2002, Chính phủ có Công văn số 190/CP-NN cho phép Ủy ban Nhân dân Thành phố căn cứ vào Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ để thu hồi 930 ha thuộc các phường An Khánh, Bình An, Bình Khánh, An Lợi Đông và Thủ Thiêm, quận 2 để bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Tiếp đó, ngày 6/3/2002, ông Vũ Hùng Việt, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố ký văn bản số 718/UB-ĐT giao Ủy ban Nhân dân quận 2 xác định rõ địa điểm, diện tích và ranh giới giao đất 930 ha, nếu thiếu cho phép điều chỉnh diện tích các khu đất các dự án trên địa bàn quận 2 để thu đủ diện tích theo Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ.

Sau khi có Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Nhân dân Thành phố đã ban hành nhiều quyết định, kế hoạch thực hiện dự án với nhiều sự điều chỉnh, không thống nhất, không phù hợp, thậm chí có dấu hiệu làm trái chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, gây thiệt hại, bức xúc, khiếu nại, tố cáo của người dân. Với Thông báo 1483/TB-TTCP ngày 4/9/2018 [gọi tắt là Thông báo 1483] và Thông báo 1041/TB-TTCP ngày 26/6/2019 [gọi tắt là Thông báo 1041], Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt sai phạm tại dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Đến ngày 22/3/2002, Văn phòng Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh có công văn số 77/TB-VP thông báo kết luận của ông Lê Thanh Hải, lúc này đang là Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố [về sau giữ chức Bí thư Thành ủy Thành phố] giao Kiến trúc sư trưởng thành phố, Giám đốc Sở Địa chính nhà đất [nay là Sở Tài nguyên và Môi trường] có trách nhiệm cắm mốc giao đủ 770ha đất khu trung tâm, theo giải pháp bổ sung diện tích khu tái định cư Bình Khánh vào trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm.

Cũng trong ngày 22/3/2002, Văn phòng Ủy ban Nhân dân thành phố tiếp tục có văn bản số 78/TB-VP thông báo kết luận của ông Lê Thanh Hải chỉ đạo việc xác định diện tích khu tái định cư 160ha phải thu đủ, nhưng không nhất thiết một địa điểm, có thể bố trí từ 3-4 địa điểm trên địa bàn quận 2.

Hai chỉ đạo nói trên của ông Lê Thanh Hải không phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định 367 và của Chính phủ tại Công văn số 190/CP-NN, “bật đèn xanh” và gây ra hệ luỵ cho việc mở ranh giới quy hoạch, lấy 4,3ha đất khu phố 1 phường Bình An, quận 2 vốn dĩ nằm ngoài ranh quy hoạch khu trung tâm đô thị mới “đắp vào” khu tái định cư 160ha, dẫn tới khiếu nại dai dẳng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người dân có đất bị thu hồi.

Trong khi đó, tháng 5/2002, Sở Địa chính nhà đất thành phố xác định, thực tế diện tích toàn khu đô thị mới Thủ Thiêm đo được chỉ là 787,6ha, trong đó có 659,1ha mặt đất, còn lại là mặt nước và diện tích tuyến đường giao thông Đại lộ Đông Tây. Trên thực tế, thành phố chỉ ban hành quyết định thu hồi được 621,4ha.

Đến tháng 12/2005 ông Nguyễn Văn Đua - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố ký Quyết định số 6565/QĐ-UBND về phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm tỷ lệ 1/5000 trong đó giảm diện tích khu trung tâm theo từ 770 ha theo Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ xuống còn 737ha, đồng thời đưa ra dự án “mới lạ” là khu chỉnh trang 80ha nhằm hợp thức hóa cho việc đã giao đất tái định cư cho doanh nghiệp làm dự án nhà ở, dịch vụ thương mại mặc dù Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 367.

Ngoài ra, tại Điều 2 của Quyết định 6565/QĐ-UBND nói trên, ông Nguyễn Văn Đua đã thể hiện sự vượt quyền khi xác định “Thay thế Quyết định số 367/TTg ngày 4/6/1996 của Thủ tướng Chính phủ."

Diễn biến trên cho thấy trong quá trình triển khai dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm, việc kiểm đếm, đo đạc địa chính, điều tra nhu cầu tái định cư thiếu chính xác, không sát thực tế.

Trong khi trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 367 phê duyệt quy hoạch 930 ha thì trước đó một số khu đất trên bán đảo Thủ Thiêm đã được giao cho doanh nghiệp làm dự án nên không đủ diện tích.

Thanh tra Thành phố Hồ Chí Minh từng chỉ rõ việc 55 dự án được giao đất sau khi có Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ chứng tỏ thành phố nắm không sát và quản lý đất đai không tốt, ảnh hưởng đến khu tái định cư 160ha./.

Trần Xuân Tình [TTXVN/Vietnam+]

Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Thông báo số 1041/TB-TTCP thông báo kết luận thanh tra về công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai tại Khu đô thị mới [KĐTM] Thủ Thiêm, TP Hồ Chí Minh.

Mất cân đối vốn khoảng 8.734.399 triệu đồng

Tại thời điểm thanh tra, UBND TP Hồ Chí Minh [UBND TP] đã chỉ định một số nhà đầu tư để đầu tư xây dựng các dự án theo hình thức BT trong KĐTM Thủ Thiêm như Công ty cổ phần Đầu tư địa ốc Đại Quang Minh [Công ty cổ phần Đại Quang Minh] làm chủ đầu tư các dự án [4 tuyến đường chính, Cầu Thủ Thiêm 2]; Công ty cổ phần phát triển hạ tầng kỹ thuật TP Hồ Chí Minh [CII] làm chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc, hoàn thiện đường trục Bắc - Nam đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ…

Về việc chấp hành pháp luật trong quy hoạch, quản lý sử dụng đất đai, UBND TP đã sử dụng đơn giá bằng chi phí đầu tư bình quân là 26 triệu đồng/m² không đầy đủ, thiếu chính xác, không đúng quy định làm giá tối thiểu để tính tiền sử dụng đất thanh toán đối ứng cho các dự án BT, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính KĐTM Thủ Thiêm đã được chỉ định nhà đầu tư, hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không thông qua hình thức đấu giá đất theo quy định. 

Từ đó, các nhà đầu tư được hưởng lợi do chênh lệch đất lớn [chênh lệch địa tô] từ việc được đầu tư hạ tầng kỹ thuật chính theo hình thức hợp đồng BT. Nguyên nhân và trách nhiệm chính để xảy ra các khuyết điểm, vi phạm trên là do lãnh đạo UBND TP không thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ như không lập các dự án theo thứ tự ưu tiên để trình duyệt theo quy định; giao đất, cho thuê đất trước khi đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật chính KĐTM Thủ Thiêm; chỉ định nhà đầu tư không đúng quy định…

Về việc chấp hành pháp luật trong quản lý đầu tư xây dựng, đối với các dự án BT hạ tầng, tại dự án BT 4 tuyến đường chính, UBND TP chấp thuận chủ trương chỉ định giao cho Công ty cổ phần Đại Quang Minh là nhà đầu tư dự án BT khi chưa yêu cầu nhà đầu tư lập hồ sơ đề xuất và đánh giá các tiêu chuẩn về kinh nghiệm, chưa đánh giá năng lực tài chính của nhà đầu tư… là chưa thực hiện đúng quy định về đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư…

Tại dự án BT Thủ Thiêm 2, UBND TP trình và được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận cho chỉ định nhà đầu tư với chủ trương chọn Vinaconex làm chủ đầu tư nhưng sau đó giao cho Công ty cổ phần Đại Quang Minh đồng thời thay đổi quy mô cầu từ 4 thành 6 làn xe nhưng không báo cáo Thủ tướng Chính phủ; lựa chọn Công ty cổ phần Đại Quang Minh là chủ đầu tư khi chưa có báo cáo nghiên cứu khả thi được duyệt, chưa xem xét kỹ đến các điều kiện về năng lực, kinh nghiệm… 

Đối với các dự án đối ứng với dự án BT, UBND TP đã chấp thuận sử dụng quỹ đất sạch trong KĐTM Thủ Thiêm để cân đối, thanh toán cho các dự án BT nhưng không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất hoặc tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư không đúng quy định…

Theo báo cáo của UBND TP về đánh giá tổng quan cân đối vốn khi đầu tư KĐTM Thủ Thiêm và kết quả thanh tra, tổng chi phí phải trả là 83.335.879 triệu đồng, tổng thu dự kiến đến thời điểm hiện nay là 74.601.480 triệu đồng [trong đó bao gồm giá trị 55 lô đất còn lại tạm tính theo giá thẩm định tại thời điểm năm 2016]. Như vậy, việc đầu tư KĐT Thủ Thiêm còn mất cân đối vốn khoảng 8.734.399 triệu đồng. 

Trách nhiệm liên quan đến các khuyết điểm, vi phạm nêu trên thuộc lãnh đạo UBND TP và các sở, ngành như tài chính, tài nguyên và môi trường, Ban quản lý KĐTM Thủ Thiêm.

Chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương

Căn cứ kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND TP thu hồi, hoàn trả ngay khoản tiền đã tạm ứng từ ngân sách Nhà nước không đúng quy định đã đầu tư cho KĐTM Thủ Thiêm, đến 30-9-2018 là hơn 26.315.905 triệu đồng; sớm có giải pháp huy động các nguồn vốn hợp pháp để trả nợ các khoản vay ngân hàng đã đầu tư cho khu đô thị mới này là 4.286.225 triệu đồng. 

UBND TP nghiên cứu các phương án khai thác quỹ đất còn lại trong KĐTM Thủ Thiêm, tính lại tiền sử dụng đất của các dự án đã giao cho nhà đầu tư; đảm bảo không thất thoát tài sản nhà nước và khắc phục tình trạng mất cân đối khi đầu tư xây dựng khu đô thị mới này... 

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các bộ [Xây dựng, Tài nguyên Môi trường, Kế hoạch Đầu tư], UBND TP và Thanh tra Chính phủ xác định đúng chi phí đầu tư bình quân đối với diện tích đất sạch mà nhà nước đã dùng tiền ngân sách để đền bù, giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng KĐTM Thủ Thiêm. 

Trên cơ sở đó, làm mức giá khởi điểm để đấu giá quyền sử dụng đất và lựa chọn nhà đầu tư dự án theo quy định. Trong đó, kiểm tra, làm rõ và báo cáo Thủ tướng đối với khoản lãi trên số tiền tạm ứng từ ngân sách nhà nước khoảng 10.503 tỷ đồng; xem xét, kiến nghị xử lý đối với khoản chênh lệch do xác định, trình và phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 17.042.000 triệu đồng. Các công việc nêu trên được đề nghị hoàn thành trước ngày 30-9-2019 để báo cáo Thủ tướng.

Kiểm toán Nhà nước được kiến nghị vào cuộc thực hiện kiểm toán, xác định lại tổng mức đầu tư và giá trị tiền sử dụng đất theo giá thị trường và quy định của pháp luật, nhằm tránh thất thoát tiền của Nhà nước, khắc phục tình trạng mất cân đối vốn như hiện nay đối với các dự án BT đang thực hiện trong KĐTM Thủ Thiêm. 

UBND TP chủ trì thành lập tổ công tác phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát việc thay đổi quy hoạch chi tiết tại các dự án đã và đang đầu tư xây dựng, cụ thể như khu dân cư phía Nam đường Mai Chí Thọ...; rà soát các dự án đã có quyết định giao đất để xem xét, xử lý, tính toán lại giá trị quyền sử dụng đất theo đúng quy định của pháp luật, tránh thất thoát tiền của Nhà nước. 

Tổ công tác cũng có trách nhiệm chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư tiếp tục thực hiện dự án, nhằm sớm hoàn thành việc đầu tư xây dựng KĐTM Thủ Thiêm…

Thanh tra Chính phủ chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với các tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm được nêu trong kết luận. 

Trong quá trình xử lý về trách nhiệm và kinh tế sau thanh tra, nếu không khắc phục được hoặc khắc phục không triệt để các vi phạm về kinh tế gây thiệt hại tài sản nhà nước trước ngày 31-12-2019 thì chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật.

Nguyễn Hương