Ngũ phúc lâm môn là câu chúc có nguồn gốc từ người Trung Hoa cổ. Cụm từ du nhập vào văn hóa Việt Nam với ý nghĩa cầu chúc may mắn, bình an. Ngày nay, cụm từ này còn được ứng dụng trong chế tác nhiều vật phẩm giá trị, có ý nghĩa biểu trưng như câu đối ngũ phúc, bàn thờ ngũ phúc, dây mtreo ngũ phúc…với biểu tượng 5 con dơi quen thuộc. Hãy cùng đồ thờ men rạn tìm hiểu ý nghĩa của biểu tượng Ngũ phúc lâm ôn này:
Ngũ phúc lâm môn theo quan niệm của người Trung Quốc
Ngũ có nghĩa là năm [số 5]. Phúc là phúc phận, lộc tài. Lâm là mang đến, mang tới. Môn là cửa. Ngũ phúc lâm môn hiểu một cách đơn giản là 5 loại phúc cùng đến nhà. Vậy, 5 loại phúc ấy là gì?
Trường thọ
Trường thọ là cái phúc đầu tiên trong 5 cái phúc được đề cập. Trường nghĩa là dài lâu, bền bỉ. Thọ là tuổi thọ, là năm sống. Lời chúc trường thọ mang ý nghĩa tốt số, tốt mệnh, không chết non, chết trẻ.
Phú quý
Ngoài sống lâu, sống thọ người ta còn mong muốn một cuộc sống tràn đầy về vật chất, dư dả về tiền bạc, ấm êm no đủ. Vậy nên, cái phúc thứ 2 nói tới đó chính là “phú quý”.
An khang
An khang là loại phúc thứ 3 trong ngũ phúc. An khang nghĩa là sức khỏe dồi dào, không ốm đau, bệnh tật.
Hảo đức
Hảo đức là cái phúc thứ 4, cũng là cái phúc quan trọng nhất trong toàn bộ 5 cái phúc mà người Trung Hoa nhắc đến. Hảo đức là cái tâm trong sáng, thiện lương. Tâm hướng thiện, tâm nhân hậu, phúc đức tự nhiên sẽ đến.
Thiện chung
Đây là cái phúc cuối cùng, cũng là cái phúc khá đặc biệt. Thiện chung nói về cái chết nhẹ nhàng, thanh thản, không đau khổ về thể xác, chẳng vướng bận chuyện nhân gian.
Ngũ phúc lâm môn theo quan niệm của người Việt
Hơi khác so với quan điểm của người Trung Hoa về ngũ phúc, người Việt ta lại cho rằng, 5 loại phúc cần đạt đến trong cuộc sống là: Phúc – Lộc – Thọ – Khang – Ninh.
- Phúc: Phúc có nghĩa là phúc phận, là may mắn, tốt lành. Người có phúc là người được quý nhân, tổ tiên phù trợ. Trong cuộc sống, mọi việc suôn sẻ, tránh được hiểm nguy.
- Lộc: Lộc là tiền bạc, của cải, vật chất. Nếu như trước kia, lộc mang nghĩa là bổng lộc vua ban thì ngày nay, lộc lại gắn liền với những lời chúc thịnh vượng, sung túc.
- Thọ: Nghĩa là sống lâu bền. Người sống thọ là người được hưởng bách niên giai lão.
- Khang: Nghĩa là khỏe mạnh, không ốm đau bệnh tật. Cái phúc này cũng giống như “an khang” theo quan điểm của người Trung Hoa.
- Ninh: Ninh nghĩa là cuộc sống an lành, yên ổn.
Giải nghĩa Dơi – biểu tượng của ngũ phúc lâm môn
Con dơi là biểu tượng của ngũ phúc. Trong phát âm của tiếng Trung, 蝙蝠 biānfú [con dơi], chữ phú trong từ “con dơi” đồng âm với chữ phúc trong từ “phúc lộc”. Bởi vậy người ta cho rằng, dơi chính là biểu trưng của may mắn, an yên.
5 con dơi kết lại, xếp thành vòng tròn là hình ảnh thường thấy khi nói về ngũ phúc lâm môn. Biểu tượng này được ứng dụng nhiều trong sáng tạo và thiết kế các vật phẩm trang trí, thậm chí là vật dụng thờ cúng với ước vọng được thịnh vượng, thành công.
Ngũ phúc lâm môn là một thể hoàn chỉnh thống nhất. Có người sinh ra được hưởng phận giàu sang nhưng đoản mệnh. Có người sống trong nhung lụa nhưng tâm hồn đầy khổ ải. Có người cả đời khỏe mạnh nhưng địa vị lại thấp hèn. Hiếm ai toàn vẹn được cả 5. Thế nên, ngũ phúc mới trở thành mong ước của rất nhiều người là vì lẽ đó.
07:42, 28/02/2015 [GMT+7]
* Ngũ phúc lâm môn nghĩa là gì? Tại sao người ta thường vẽ 5 con dơi để tượng trưng cho điều này? [nguyenhaphan@...].
| Hình tượng 5 con dơi trong vòng Ngũ phúc lâm môn. |
- Ngũ phúc lâm môn là năm điều phúc đến cửa [nhà mình]. Cụ thể năm điều phúc nào thì vẫn chưa có sự thống nhất. Dân gian cho rằng ngũ phúc gồm: phúc, lộc, thọ, hỷ, tài. Hán Việt từ điển của Đào Duy Anh giảng rằng ngũ phúc là năm thứ hạnh phúc gồm: phú [giàu], quý [sang], thọ [sống lâu], khang [mạnh khỏe] và ninh [bình an].
Một bài viết về phong thủy trên trang phongthuyquan.vn dẫn sách “Thượng thư” giải thích có khác hơn. Theo đó, phúc có 5 loại: thọ [sống lâu], phú [giàu có], khang [khỏe mạnh], đức [làm nhiều điều nhân nghĩa], khảo chung mệnh [sống đến già].
Tuy nhiên với người Trung Hoa thì quan niệm có khác. Theo tác giả An Chi trong Chuyện Đông chuyện Tây đăng trên Kiến thức Ngày nay số 102 [Xuân Nhâm Thân - 1992] thì người Trung Hoa lại dựa vào thiên “Hồng Phạm” trong Kinh thư mà quan niệm rằng ngũ phúc là: thọ [sống lâu], phú [giàu], khang ninh [mạnh khỏe bình an], du hảo đức [đức tốt lâu dài], khảo chung mệnh [chết vì già, chứ không chết vì tai nạn hoặc chết non].
Tác giả An Chi bình luận: “Vì xuất xứ của câu ngũ phúc lâm môn là ở Trung Hoa cho nên cách hiểu của người Trung Hoa mới là cách hiểu đúng đắn nguyên thủy. Còn lối hiểu của người Việt Nam chỉ là ta làm theo cách của ta mà thôi”.
Người phương Tây cho rằng con dơi báo điềm gở; sách báo, tranh truyện, phim ảnh,… thường mô tả trước khi ma quỷ hiện ra hút máu người làm cho thây chết cứng đờ, có hàng đàn dơi bay ra. Thế nhưng, người Trung Hoa lại quan niệm con dơi là loài thú tốt lành, họ còn gọi con dơi là phúc thử [tức là chuột phúc] vì hình dáng của nó giống y hệt con chuột.
Trong tranh vẽ, người Trung Hoa thường tượng trưng ngũ phúc bằng hình năm con dơi. Vì lẽ, trong chữ Hán, bức 蝠 [con dơi] và phúc 福 [hạnh phúc] đều phát âm như nhau. Vẽ 5 con dơi tức là ngũ bức 五蝠 , phát âm [wũ fú] giống như ngũ phúc 五福. Con dơi vẽ lộn ngược tức là đảo bức 倒 蝠 , phát âm [dào fú] giống như đáo phúc 到福 , nghĩa là phúc đến.
Tục dán hoặc treo chữ Phúc ngược có xuất xứ từ một truyền thuyết Trung Hoa. Chuyện kể rằng, có một ông vua vi hành vào đêm cuối năm để xem xét cảnh dân tình ăn tết ra sao. Thấy nhà nọ treo cái đèn kéo quân, trên đó có vẽ cảnh tượng chế nhạo ngay chính Hoàng hậu, vua giận lắm, bèn với tay treo ngược chữ Phúc trước nhà người ấy để đánh dấu.
Vua về cung, vẻ mặt chưa hả giận. Hoàng hậu gạn hỏi, vua không giấu được liền kể lại sự việc. Hoàng hậu là người nhân từ nên sau đó ngầm sai đám thái giám đi khắp kinh thành lệnh cho mọi nhà đều treo chữ Phúc ngược. Vì thế, sáng ra, quân cấm vệ không tìm được ai là người chơi đèn kéo quân dám mạo phạm nhạo báng Hoàng hậu.
Đồng tiền cổ người Trung Hoa thường chạm hình một con dơi, ở giữa có đục một ô vuông biểu tượng cho con mắt của đồng tiền, gộp hai hình này lại sẽ thành câu chúc “phúc đáo nhỡn tiền” [phúc đến ngay trước mắt]. Một loại tranh chữ có tên là Bách phúc đồ, trên đó viết đủ 100 chữ phúc theo các kiểu tự dạng khác nhau, gọi nôm na là “bức tranh trăm phúc”. Một loại tranh vẽ khác mang ý nghĩa dẫn phúc vào nhà, gọi là “Dẫn phúc quy đường”, trên đó vẽ Chung Ly Quyền [một trong Bát tiên trong Thần thoại Trung Hoa] tay cầm quạt giấy, trên đầu quạt giấy có con dơi đang đậu.
Theo triết lý phương Đông, ba vì sao Phúc tinh, Lộc tinh, Thọ tinh đều là phúc thần, chuyên chăm lo việc phúc phận, quan tước bổng lộc và tuổi thọ cho con người. Người ta thường bày Phúc, Lộc, Thọ vào một chỗ gọi là “Tam tinh tại hộ” để cầu mong điềm tốt lành.
ĐNCT