Nguyên nhân của cách mạng xã hội

• 1 Các định nghĩa[1]
  • 1.1 Nghĩa rộng
  • 1.2 Nghĩa hẹp
• 2 Nguyên nhân[2]
  • 2.1 Khách quan
  • 2.2 Chủ quan
• 3 Vấn đề cơ bản[3]
• 4 Giai đoạn[3]
• 5 Vai trò[4]
• 6 Chú thích

1. Khái niệm cách mạng xã hội chủ nghĩa

Cách mạng xã hội chủ nghĩa là sự cải biến xã hội một cách căn bản về chất nhằm thay thế chế độ tư bản chủ nghĩa bằng chế độ xã hội chủ nghĩa.

Theo nghĩa hẹp, cách mạng xã hội chủ nghĩa là một cuộc cách mạng chính trị, kết thúc bằng việc giai cấp công nhân giành được chính quyền và thiết lập nhà nước chuyên chính vô sản.

Theo nghĩa rộng, cách mạng xã hội chủ nghĩa bao gồm cả hai giai đoạn: cách mạng về chính trị với nội dung là giành chính quyền, thiết lập nhà nước chuyên chính vô sản; tiếp theo là giai đoạn cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội cho đến khi xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.

Khái niệm, bản chất, nguyên nhân và vai trò của cách mạng xã hội? Mối quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong cách mạng xã hội?

Nghiên cứu học thuyết mác-xít về cách mạng xã hội sẽ giúp chúng ta trả lời cho câu hỏi bằng cách nào mà một kiểu nhà nước này được thay thế bằng một kiểu khác trong lịch sử. Đồng thời, ta cũng có thêm nhiều luận cứ để nhận diện thời đại chúng ta đang sống ngày hôm nay.

I. Khái niệm, bản chất và vai trò của cách mạng xã hội

1. Khái niệm, bản chất của cách mạng

“Cách mạng xã hội” có thể được hiểu theo hai tầng nghĩa như sau:

– Theo nghĩa rộng, cách mạng xã hội là sự biến đổi có tính chất bước ngoặt và căn bản về chất trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, là phương thức thay thế hình thái kinh tế – xã hội lỗi thời bằng hình thái kinh tế – xã hội cao hơn.

Cách hiểu này áp dụng cho tổng thể xã hội nói chung, không giới hạn riêng ở một lĩnh vực nào.

– Theo nghĩa hẹp, cách mạng xã hội là việc lật đổ một chế độ chính trị đã lỗi thời, thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn.

Cách hiểu theo nghĩa hẹp áp dụng cho riêng lĩnh vực chính trị ở một thời kỳ nhất định.

Dù theo nghĩa rộng hay nghĩa hẹp, vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng luôn là việc giành chính quyền. Bởi vì, chỉ khi nào giành được chính quyền, giai cấp cách mạng mới xác lập được nền chuyên chính của mình, tiến tới bảo đảm được quyền lực của mình trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

– Ta cần phân biệt giữa “cách mạng xã hội” với “tiến hóa xã hội”, “cải cách xã hội” và “đảo chính”:

Tiến hóa xã hội:

Nó cũng là hình thức phát triển của xã hội. Nhưng khác với cách mạng, đây là quá trình diễn ra một cách tuần tự, dần dần với những biến đổi cục bộ trong một hình thái kinh tế – xã hội nhất định.

Song, tiến hóa xã hội và cách mạng xã hội thống nhất biện chứng với nhau ở chỗ:

Cách mạng chỉ trở thành tất yếu lịch sử khi những tiền đề của nó được tạo ra nhờ tiến hóa xã hội. Ngược lại, cách mạng mở đường cho tiến hóa như là những quá trình kế tiếp nhau không ngừng trong sự phát triển của xã hội.

Cải cách xã hội:

Sự biến đổi này cũng tạo nên sự thay đổ về chất nhất định trong đời sống xã hội. Nhưng nó khác về nguyên tắc với cách mạng ở chỗ: Cải cách xã hội chỉ tạo nên những biến đổi riêng lẻ, bộ phận trong khuôn khổ một chế độ xã hội đang tồn tại.

Cải cách xã hội có ý nghĩa thúc đẩy quá trình tiến hóa tạo tiền đề dẫn tới cách mạng.

Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, trong các chế độ xã hội có đối kháng giai cấp, phần lớn những cải cách là kết quả của phong trào đấu tranh của lực lượng tiến bộ, và trong những hoàn cảnh nhất định, chúng trở thành những bộ phận hợp thành cách mạng.

Đảo chính:

Dạng hoạt động này là thủ đoạn giành quyền lực nhà nước do một cá nhân hoặc một nhóm người thực hiện nhằm xác lập một chế độ xã hội có cùng bản chất.

Đảo chính không động đến chế độ xã hội và không phải là phong trào cách mạng của quần chúng, nên đảo chính khác hoàn toàn với cách mạng.

2. Nguồn gốc, nguyên nhân của cách mạng xã hội

Xét đến cùng, nguyên nhân của cách mạng là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Điều đó được luận giải như sau:

– Lực lượng sản xuất luôn không ngừng phát triển, khi nó phát triển đến một mức độ nhất định thì quan hệ sản xuất cũ, vốn tương ứng phù hợp với nó, trở nên lỗi thời, không phù hợp nữa, và kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất.

“Từ chỗ là những hình thức phát triển của các lực lượng sản xuất, những quan hệ sản xuất ấy trở thành những xiềng xích của các lực lượng sản xuất. Khi đó bắt đầu thời đại một cuộc cách mạng xã hội”.

– Trong xã hội có giai cấp, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất biểu hiện về mặt xã hội thành mâu thuẫn giữa giai cấp cách mạng [đại biểu cho lực lượng sản xuất mới] với giai cấp thống trị.

Bọn thống trị dùng mọi thủ đoạn, đặc biệt là sử dụng công cụ nhà nước với nhiều phương tiện bạo lực trong tay, để bảo vệ, duy trì quan hệ sản xuất lỗi thời.

Để thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới cao hơn, và nhằm giải phóng mình, giai cấp cách mạng phải tiến hành đấu tranh chống lại giai cấp thống trị, phải giành lấy chính quyền nhà nước.

Đến giai đoạn này, cách mạng xã hội tất yếu phải xảy ra.

Đó là đỉnh cao của cuộc đấu tranh giai cấp và là bước nhảy vọt tất yếu trong sự phát triển của xã hội có giai cấp. Vấn đề chính quyền là vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội.

3. Vai trò của cách mạng xã hội

– Các cuộc cách mạng có vai trò to lớn trong đời sống xã hội. Chỉ có cách mạng mới thay thế được quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới, thay thế hình thái kinh tế – xã hội cũ bằng hình thái kinh tế – xã hội mới cao hơn.

Cách mạng xã hội là bước chuyển biến vĩ đại trong đời sống xã hội về kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng. Trong thời kỳ cách mạng, năng lực sáng tạo của quần chúng nhân dân được phát huy một cách cao độ, như C. Mác đã nói: Cách mạng là đầu tàu của lịch sử.

– Lịch sử nhân loại đã chứng minh đầy đủ, rõ nét vai trò của cách mạng xã hội qua 04 cuộc cách mạng đưa nhân loại trải qua 05 hình thái kinh tế – xã hội nối tiếp nhau:

+ Cách mạng thực hiện bước chuyển từ hình thái kinh tế – xã hội nguyên thủy lên hình thái chiếm hữu nô lệ;

+ Cách mạng chuyển từ chế độ nô lệ lên chế độ phong kiến;

+ Cuộc cách mạng tư sản lật đổ chế độ phong kiến, xác lập chế độ tư bản chủ nghĩa;

+ Cách mạng vô sản lật đổ chế độ tư bản, xác lập chế độ xã hội chủ nghĩa.

– Cuộc cách mạng vô sản là một kiểu cách mạng mới về chất.

Nếu tất cả các cuộc cách mạng trước chỉ là sự thay thế hình thức của chế độ chiếm hữu tư nhân, thay thế hình thức bóc lột này bằng hình thức bóc lột khác, thì cách mạng vô sản nhằm xây dựng xã hội mới không có giai cấp để giải phóng triệt để con người. Đó là sự chuyển biến sâu sắc nhất trong lịch sử nhân loại.

4. Tính chất, lực lượng và động lực của cách mạng

– Tính chất của một cuộc cách mạng xã hội được xác định bởi nhiệm vụ giải quyết hai mâu thuẫn sau:

+ Mâu thuẫn kinh tế giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất;

+ Mâu thuẫn xã hội giữa giai cấp bị bóc lột và giai cấp bóc lột.

Mỗi một cuộc cách mạng đều có nhiệm vụ giải quyết những mâu thuẫn nhất định, xóa bỏ một chế độ xã hội nhất định và xác lập một chế độ mới nhất định.

Ví dụ:

+ Cách mạng ở Pháp năm 1789 là cách mạng tư sản vì giai cấp tư sản và các tầng lớp lao động do giai cấp tư sản lãnh đạo đã thực hiện nhiệm vụ lật đổ giai cấp địa chủ phong kiến, xóa bỏ chế độ phong kiến, xây dựng chế độ tư bản.

+ Cách mạng tháng 8 năm 1945 ở nước ta có nhiệm vụ giải quyết hai mâu thuẫn cơ bản lúc đó là mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam với đế quốc Pháp [và tay sai] và mâu thuẫn giữa nhân dân lao động, chủ yếu là nông dân, với địa chủ phong kiến.

Xét về nhiệm vụ giải quyết, Cách mạng tháng 8 – 1945 mang tính chất dân chủ tư sản. Nhưng với điều kiện cụ thể tại Việt Nam, cách mạng dân chủ tư sản tất yếu gắn liền với cách mạng xã hội chủ nghĩa. Do đó, Cách mạng tháng 8 mang tính chất của một cuộc “cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân”.

– Tính chất và nhiệm vụ của một cuộc cách mạng xã hội quy định lực lượng và động lực cách mạng.

+ Lực lượng của cách mạng là những giai cấp và tầng lớp nhân dân có lợi ích ít nhiều gắn bó với cách mạng và thúc đẩy cách mạng phát triển.

Lực lượng cách mạng còn do cả những điều kiện lịch sử cụ thể của mỗi cuộc cách mạng quyết định. Có những cuộc cách mạng cùng một kiểu, nhưng do hoàn cảnh lịch sử cụ thể trong nước và trên thế giới khác nhau, nên có những lực lượng cách mạng khác nhau.

+ Động lực của cách mạng là những giai cấp có lợi ích gắn bó chặt chẽ và lâu dài đối với cách mạng. Tùy theo điều kiện lịch sử cụ thể, động lực của cách mạng cũng thay đổi.

– Vai trò lãnh đạo trong cách mạng thuộc về giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của thời đại. Đó là giai cấp đại biểu cho phương thức sản xuất mới, là giai cấp tiến bộ nhất trong số các giai cấp đang tồn tại.

Ví dụ: Giai cấp tư sản là giai cấp lãnh đạo trong cách mạng tư sản, giai cấp vô sản là giai cấp lãnh đạo trong cách mạng vô sản.

Nguyên nhân sâu XA và nguyên nhân TRỰC TIẾP của cách mạng XHCN

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây [25.6 KB, 3 trang ]

Nguyên nhân SÂU XA và nguyên nhân TRỰC TIẾP của cách mạng XHCN
*

Khái

niệm

cách

mạng

XHCN

Theo nghĩa rộng: Cách mạng XHCN là một cuộc cách mạng xã hội nhằm thay thế
chế độ cũ - trực tiếp nhất là chế độ TBCN - bằng chế độ XHCN, trong cuộc cách
mạng đó, giai cấp công nhân là người lãnh đạo và cùng với quần chúng nhân dân
lao động khác xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Cách mạng
XHCN chỉ kết thúc khi CNXH và CNCS được thiết lập vững chắc ở mỗi nước
cũng như trên phạm vi toàn thế giới.
* Nguyên nhân của cách mạng XHCN
- Nguyên nhân SÂU XA:
+ Nguyên nhân sâu xa của MỌI cuộc CÁCH MẠNG XÃ HỘI trong lịch sử nhân
loại đều là do sự phát triển của lực lượng sản xuất [LLSX] phá vỡ sự phự hợp về
mặt trình độ của quan hệ sản xuất [QHSX] đối với nó, đòi hỏi tất yếu phải thay thế
QHSX

lỗi

thời

bằng