Suy buồng trứng sớm - Nguyên nhân hàng đầu gây hiếm muộn
Suy buồng trứng sớm là tình trạng hai buồng trứng ngừng hoạt động bình thường khi người phụ nữ chưa đến 40 tuổi. Tình trạng này gây mất kinh, rụng trứng bất thường dẫn đến rối loạn trong thời kỳ kinh nguyệt... kéo theo giảm khả năng sinh sản. Nó cũng khiến cơ thể mệt mỏi, vã mồ hôi đêm, mất ngủ, âm đạo khô rát khiến đau khi quan hệ tình dục… sẽ ảnh hưởng tới tần suất quan hệ tình dục. Tần suất quan hệ tình dục giảm hoặc thậm chí là không có quan hệ tình dục, kèm với hiện tượng trứng rụng thất thường sẽ tăng nguy cơ vô sinh, hiếm muộn.
Đến nay, chưa có phương pháp điều trị nào để cải thiện khả năng sinh sản của phụ nữ bị suy buồng trứng. Chỉ có khoảng 5 - 10% số bệnh nhân mang thai mà không cần điều trị. Ngoài ra, cần phải áp dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm [IVF]. Và khi họ muốn lấy trứng của chính mình để làm IVF thì cần sử dụng biện pháp kích thích buồng trứng.
Các biện pháp kích thích buồng trứng
Kích thích buồng trứng là phương pháp sử dụng các loại thuốc nội tiết uống hoặc tiêm nhằm giúp trứng phát triển đến trưởng thành và chín, rụng. Sau khi nang trứng trưởng thành, đủ kích thước, bệnh nhân sẽ được tiêm hCG để giúp trứng rụng.
Phương pháp này được sử dụng trong các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cho các trường hợp vô sinh do rối loạn phóng noãn, không phóng noãn hoặc ở bệnh nhân đa nang buồng trứng, được áp dụng cho những cặp vợ chồng lấy nhau 1- 2 năm chưa có thai.
Kích trứng trong IUI [bơm tinh trùng vào qua cổ tử cung]
Kích thích buồng trứng để bơm tinh trùng vào buồng tử cung thường được áp dụng cho các bệnh nhân bị rối loạn phóng noãn. Ở các bệnh nhân này, cần ít nhất một nang trưởng thành có phóng noãn để đạt được hiệu quả điều trị. Do đó, chọn lựa phác đồ kích thích buồng trứng trong IUI cần phù hợp sao cho số nang có thể giải phóng noãn không quá nhiều nhằm hạn chế các biến chứng.
Phác đồ ngắn: Đối với bệnh nhân lớn tuổi, đáp ứng kém với kích thích buồng trứng thường được sử dụng biện pháp phác đồ ngắn [hay cực ngắn]. Trong biện pháp này, bệnh nhân được sử dụng các thuốc uống bắt đầu từ ngày thứ 2 của chu kỳ kinh. Có thể sử dụng thuốc tiêm song song hoặc chậm hơn 1- 2 ngày. Sau đó được siêu âm theo dõi nang noãn bắt đầu từ ngày thứ 6 [tính từ ngày bắt đầu ra kinh] của chu kỳ kinh. Các lần siêu âm sau và liều thuốc tiếp tục được điều chỉnh tùy theo kích thước và số lượng nang noãn phát triển. Tiêm hCG để kích thích phóng noãn khi có ít nhất 1 nang đạt kích thước 18mm trên siêu âm. Bơm tinh trùng 36 giờ sau khi tiêm hCG hay 24 và 48 giờ nếu bơm tinh trùng 2 lần trong một chu kỳ.
Phác đồ tăng liều dần: Sử dụng thuốc kích thích buồng trứng liên tục trong 14 ngày theo chỉ định của bác sĩ. Sau đó bệnh nhân sẽ được siêu âm và xét nghiệm nội tiết theo dõi nang noãn được lần đầu sau 14 ngày. Nếu chưa có đáp ứng thuốc, nang nhỏ dưới 10mm trên siêu âm, thì bệnh nhân sẽ tăng liều thuốc. Đối với bệnh nhân có đáp ứng, nang lớn hơn 10mm, thì sẽ duy trì liều cũ cho đến khi nang noãn đạt đến tiêu chuẩn tiêm hCG và tiếp tục tiến hành bơm tinh trùng như đã nêu trên.
Chu kỳ này sẽ bị ngưng điều trị khi bệnh nhân không có đáp ứng buồng trứng sau 35 ngày kích thích hoặc không có nang vượt trội khi đã dùng đến liều tối đa trong một tuần.Phác đồ này sẽ bị ảnh hưởng bởi tuổi tác và tình trạng béo phì của người phụ nữ.
Phác đồ giảm liều dần: Sử dụng thuốc kích trứng ngay sau khi người bệnh có kinh tự nhiên hoặc sau khi được sử dụng progesteron. Duy trì liều thuốc đó cho đến khi có một nang vượt trội trên 10mm trên siêu âm. Sau đó, giảm dần liều thuốc và nang noãn đạt đến tiêu chuẩn thì tiêm hCG.
Lưu ý: Phác đồ tăng liều dần an toàn và hiệu quả hơn phác đồ giảm liều dần nhưng chi phí cao hơn do thời gian điều trị kéo dài.
Kích trứng trong IVF [thụ tinh trong ống nghiệm]
Để một chu kỳ IVF có hiệu quả, số lượng nang noãn trung bình cần đạt được sau kích thích buồng trứng là 8 - 10 nang noãn trưởng thành. Có 2 phác đồ kích thích buồng trứng được sử dụng trong IVF, đó là:
Phác đồ dài: Sử dụng các thuốc tiêm kích thích buồng trứng từ ngày 14 - 21 của chu kỳ kinh nguyệt, có thể sử dụng từ ngày thứ 21 của chu kỳ kinh trước hoặc áp dụng từ ngày thứ nhất của chu kỳ kinh. Sử dụng thuốc và liều lượng tùy theo độ tuổi bệnh nhân và sự đáp ứng của buồng trứng với thuốc. Theo dõi siêu âm nang noãn được bắt đầu vào ngày thứ 6 sau khi sử dụng kết hợp các thuốc kích thích buồng trứng. Sau đó, siêu âm được tiến hành mỗi ngày hay mỗi 2 - 3 ngày tùy theo kích thước của nang noãn.
Sau khi bệnh nhân được tiêm kích thích buồng trứng và theo dõi trên siêu âm có ít nhất 2 nang noãn đạt kích thước 17mm trở lên thì bệnh nhân sẽ được tiêm hCG để kích thích phóng noãn. Chọc hút trứng được thực hiện khoảng 34 - 36 giờ sau tiêm hCG.
Phác đồ ngắn: Thời điểm ổn định của chu kỳ kích thích buồng trứng hoặc theo sự đáp ứng của từng bệnh nhân. Kích thích buồng trứng áp dụng từ ngày thứ 2 - 3 của chu kỳ kinh nguyệt, đến ngày thứ 7 của chu kỳ, sau đó có thể được tiêm thuốc dưới da. Theo dõi tiếp tục sự phát triển nang noãn sau khi được kích thích buồng trứng theo chỉ định của bác sĩ. Tiêm thuốc kích trứng bắt đầu từ ngày 6 của chu kỳ và theo dõi sự phát triển nang noãn và sử dụng hCG khi các nang noãn đạt tiêu chuẩn, sau đó bác sĩ sẽ tiến hành chọc hút trứng.
Kích thích buồng trứng là phương pháp sử dụng các loại thuốc nội tiết uống hoặc tiêm nhằm giúp trứng phát triển đến trưởng thành và chín, rụng.
Lời khuyên của bác sĩ
Liệu pháp kích thích buồng trứng là một hành trình đòi hỏi không ít sự kiên nhẫn, quyết tâm và chi phí lớn. Không chỉ vài viên thuốc, vài lần tiêm là phụ nữ hiếm muộn sẽ thoả nguyện mong ước có con. Mà khi kích thích buồng trứng điều trị vô sinh, bệnh nhân có thể gặp các biến chứng như bị chảy máu âm đạo, đau trong âm đạo và có thể gây nhiễm trùng nếu dụng cụ không được khử trùng cẩn thận; có thể gây ra hội chứng quá kích buồng trứng, hội chứng buồng trứng đa nang, hoặc làm teo buồng trứng, suy buồng trứng, thậm chí có thể gây nguy cơ ung thư buồng trứng. Bên cạnh đó nó còn làm tăng nguy cơ đa thai và có thể gây vô sinh do hết nang nguyên thủy…
Do đó, bệnh nhân nên đến các cơ sở điều trị hiếm muộn, vô sinh có uy tín để được khám và tư vấn kỹ trước khi quyết định áp dụng phương pháp kích thích buồng trứng. Ngoài ra, còn cần chuẩn bị tốt về sức khoẻ và ổn định tâm lý; tìm hiểu thông tin và chi phí điều trị để chuẩn bị tài chính và sắp xếp thời gian phù hợp với việc điều trị. Trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần phải có sự theo dõi kỹ càng để tránh các biến chứng không mong muốn.
Kích thích rụng trứng đặc biệt quan trọng trong kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Tuy nhiên, thực tế, không phải người phụ nữ nào cũng đáp ứng thuốc như nhau và khi sử dụng thuốc cũng hiểu được đầy đủ những tác dụng không mong muốn của thuốc.
Người điều trị cần biết, không phải ngay lần đầu sử dụng thuốc kích thích rụng trứng, người phụ nữ đã có thể đậu thai. Vì vậy, tâm lý chung của người điều trị là rất sốt ruột và mong mỏi. Thậm chí, không ít trường hợp, sau thời gian điều trị ở nơi này chưa có kết quả lại chạy qua nơi khác để tìm các chuyên gia khác điểu trị cho mình. Việc điều trị vô sinh là một quá trình gian nan của cả bác sĩ lẫn bệnh nhân, trong quá trình điều trị các bác sĩ phải cân nhắc sự đáp ứng thuốc cũng như sự phù hợp thuốc và nhiều yếu tố khác cho bệnh nhân.
Theo GS.TS Nguyễn Viết Tiến, thuốc kích thích trứng là con dao hai lưỡi. Nếu dùng quá liều, buồng trứng bị kích thích quá mạnh đó là hội chứng quá kích buồng trứng làm tăng chế tiết trong bụng gây cô đặc máu, tràn dịch màng phổi, suy thận, khi đó, nếu bệnh không được phát hiện và điều trị kịp thời thì người bệnh có thể bị tử vong. BS Phó Đức Nhuận cảnh báo, vô sinh do nhiều nguyên nhân nên không phải ai dùng thuốc cũng có hiệu quả, ngay cả khi nguyên nhân từ buồng trứng.
Liên quan tới tác dụng phụ của thuốc kích trứng, đầu tiên phải kể đến là hội chứng quá kích buồng trứng sẽ xảy ra nếu người phụ nữ sử dụng các loại thuốc kích thích rụng trứng tùy tiện. Hội chứng này xảy ra khi buồng trứng phản ứng quá mức với việc sử dụng thuốc kích thích rụng trứng, đặc biệt là khi sử dụng thuốc gonadotropins – loại chất có tác dụng kích thích buồng trứng. Người bệnh sẽ có các biểu hiện buồn nôn, trướng bụng, khó thở, chân tay phù nề, hình thành cục máu đông trong mạch máu.
Hơn nữa, tình trạng buồng trứng quá kích thích là nguyên nhân gây ra nguy cơ đa thai rất lớn, có thể khiến cả mẹ và con lâm vào tình trạng nguy hiểm. Nếu không được điều trị sớm và đúng cách, quá kích buồng trứng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như: Suy thận, vỡ hay xoắn các nang noãn, phù phổi… có thể dẫn đến tử vong.
Bên cạnh đó, cũng theo các chuyên gia về sản phụ khoa, người mẹ có thể bị sảy thai, nhiễm độc thai nghén, bệnh lý rau tiền đạo, băng huyết… Trẻ có nguy cơ bị đẻ non, sinh ra dễ bị các dị tật như: Điếc, mù, trí tuệ kém phát triển… Đặc biệt, việc sử dụng nhiều lần thuốc kích trứng sẽ khiến buồng trứng hết những nang trứng nguyên thủy. Do đó, nguy cơ hiếm muộn trở nên nghiêm trọng hơn, đôi khi từ không vô sinh lại trở thành vô sinh.
Vì các nguy cơ kể trên, chuyên gia khuyến cáo các ông bố bà mẹ không nên tự ý sử dụng thuốc kích trứng mà cần thăm khám kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp kích thích sinh sản nào.
Benh.vn