Lúc mệt, cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng nên bạn thường có cảm giác chóng mặt. Thường là biểu hiện của tụt đường huyết. Lúc này bạn dùng nước đường, nước mía hay hoa quả là những thực phẩm có đường sẽ giúp lượng đường trong máu tăng lên. Tăng huyết áp và bạn cảm thấy tỉnh táo hơn
Hạ đường huyết là tình trạng mức đường trong máu thấp hơn bình thường. Bệnh thường liên quan đến điều trị bệnh tiểu đường, ngoài ra còn do việc sử dụng các loại thuốc khác nhau gây nên lượng đường trong máu thấp.
Nếu lượng đường trong máu trở nên quá thấp sẽ xuất hiện các triệu chứng sau đây:
- Nhịp tim không đều, tim đập nhanh
- Mệt mỏi
- Da nhợt nhạt
- Run rẩy chân tay
- Lo lắng, bồn chồn
- Đổ mồ hôi
- Cáu gắt
- Đau nhói hoặc tê môi, lưỡi
Hạ đường huyết ở mức độ nghiêm trọng có thể dẫn đến các triệu chứng:
- Nhầm lẫn hành vi
- Rối loạn thị giác
- Co giật
- Mất ý thức
Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh hạ đường huyết; phổ biến nhất là tác dụng phụ của thuốc dùng để điều trị bệnh tiểu đường.
Điều hòa đường huyết
Khi ăn, cơ thể phân hủy carbohydrate từ thực phẩm – chẳng hạn như người bệnh mì, gạo, mì ống, rau, trái cây và các sản phẩm sữa – thành các phân tử đường khác nhau, bao gồm glucose.
Glucose, nguồn năng lượng chính cho cơ thể đi vào các tế bào của hầu hết các mô với sự trợ giúp của insulin – một loại hormone do tuyến tụy tiết ra. Insulin cho phép glucose đi vào các tế bào và cung cấp nhiên liệu mà tế bào cần. Glucose bổ sung được lưu trữ trong gan và cơ bắp dưới dạng glycogen.
Nếu người bệnh không ăn trong vài giờ và lượng đường trong máu giảm, một loại hormone khác từ tuyến tụy báo hiệu gan sẽ phá vỡ glycogen được lưu trữ và giải phóng glucose vào máu. Điều này giữ cho lượng đường trong máu ở một phạm vi bình thường cho đến khi người bệnh ăn lại.
Cơ thể người bệnh cũng có khả năng tạo glucose. Quá trình này xảy ra chủ yếu ở gan, thận.
Bệnh tiểu đường
Nếu bị tiểu đường, người bệnh có thể không tạo đủ insulin [bệnh tiểu đường loại 1] hoặc người bệnh có thể ít đáp ứng với nó [bệnh tiểu đường loại 2]. Do đó, glucose có xu hướng tích tụ trong máu và có thể đạt đến mức cao vô cùng nguy hiểm. Để khắc phục vấn đề này, người bệnh có thể dùng insulin hoặc các loại thuốc khác để giảm lượng đường trong máu.
Nhưng quá nhiều insulin hoặc các loại thuốc trị tiểu đường khác có thể khiến lượng đường trong máu của người bệnh xuống quá thấp, gây hạ đường huyết. Hạ đường huyết cũng có thể xảy ra nếu người bệnh ăn ít hơn bình thường sau khi dùng thuốc trị tiểu đường, hoặc nếu người bệnh tập thể dục nhiều hơn bình thường.
Nguyên nhân hạ đường huyết đối với người không có bệnh tiểu đường
Hạ đường huyết ở những người không mắc bệnh tiểu đường ít phổ biến hơn nhiều. Nguyên nhân có thể bao gồm:
- Thuốc: Vô tình uống thuốc trị tiểu đường đường là nguyên nhân có thể gây hạ đường huyết. Các loại thuốc khác có thể gây hạ đường huyết, đặc biệt là ở trẻ em hoặc ở những người bị suy thận ví dụ như quinine [Qualaquin], được sử dụng để điều trị bệnh sốt rét.
- Uống rượu quá mức: Uống nhiều mà không ăn có thể ngăn chặn gan giải phóng glucose được lưu trữ vào máu, gây hạ đường huyết.
- Một số bệnh hiểm nghèo: Các bệnh gan như viêm gan hoặc xơ gan có thể gây hạ đường huyết. Rối loạn thận khiến việc bài tiết thuốc không hiệu quả, gây ảnh hưởng đến mức glucose do sự tích tụ của các loại thuốc đó.
- Sản xuất insulin quá mức: Một khối u hiếm của tuyến tụy [insulinoma] có thể khiến cơ thể sản xuất quá nhiều insulin, dẫn đến hạ đường huyết. Các khối u khác cũng có thể dẫn đến việc sản xuất quá nhiều các chất giống như insulin. Sự mở rộng các tế bào của tuyến tụy sản xuất insulin có thể dẫn đến giải phóng insulin quá mức, gây hạ đường huyết.
- Thiếu hụt nội tiết tố: Một số rối loạn tuyến thượng thận và tuyến yên có thể dẫn đến sự thiếu hụt các hormone chính điều chỉnh việc sản xuất glucose. Trẻ em có thể bị hạ đường huyết nếu có quá ít hormone tăng trưởng.
Hạ đường huyết thường xảy ra khi người bệnh không ăn, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Đôi khi các triệu chứng hạ đường huyết xảy ra sau một số bữa ăn nhiều đường vì cơ thể người bệnh sản xuất nhiều insulin hơn mức cần thiết.
Đây là hạ đường huyết phản ứng hoặc hạ đường huyết sau ăn, có thể xảy ra ở những người đã phẫu thuật cắt dạ dày. Nó cũng có thể xảy ra ở những người chưa phẫu thuật.
Theo thời gian, các đợt hạ đường huyết lặp đi lặp lại có thể dẫn đến hạ đường huyết không nhận thức được. Cơ thể và não không còn tạo ra các dấu hiệu cảnh báo lượng đường trong máu thấp, chẳng hạn như run hoặc nhịp tim không đều. Khi điều này xảy ra, nguy cơ hạ đường huyết nghiêm trọng, đe dọa tính mạng tăng lên.
Nếu người bệnh bị tiểu đường, tái phát các đợt hạ đường huyết và hạ đường huyết không nhận thức, bác sĩ có thể điều chỉnh phương pháp điều trị, nâng cao mục tiêu lượng đường trong máu và khuyến nghị đào tạo nhận thức về đường huyết.
Nếu người bệnh bị tiểu đường, các đợt có lượng đường trong máu thấp rất khó chịu và có thể đáng sợ. Sợ hạ đường huyết có thể khiến người bệnh dùng ít insulin hơn để đảm bảo lượng đường trong máu không quá thấp. Điều này có thể dẫn đến bệnh tiểu đường không kiểm soát được. Nói chuyện với bác sĩ về nỗi sợ hãi của người bệnh, và đừng thay đổi liều thuốc trị tiểu đường mà không có bác sĩ.
Nếu người bệnh bị tiểu đường
Thực hiện theo kế hoạch điều trị bệnh tiểu đường mà bác sĩ đưa ra. Nếu người bệnh đang dùng thuốc mới hay thay đổi lịch ăn uống, tập luyện bộ môn thể thao mới thì hãy chia sẻ với bác sĩ về những thay đổi này xem có ảnh hưởng đến việc kiểm soát bệnh tiểu đường và nguy cơ hạ đường huyết hay không.
Một máy theo dõi glucose liên tục [CGM] là một lựa chọn cho một số người, đặc biệt là những người bị hạ đường huyết không nhận thức được. Một CGM có một sợi dây nhỏ được luồn dưới da có thể gửi chỉ số đường huyết đến người nhận.
Nếu lượng đường trong máu giảm quá thấp, một số mô hình CGM sẽ cảnh báo người bệnh người bệnh một báo động. Một số máy bơm insulin hiện được tích hợp với CGM và có thể ngừng cung cấp insulin khi lượng đường trong máu giảm quá nhanh để giúp ngăn ngừa hạ đường huyết.
Khi bị hạ đường huyết, phải uống nước trái cây, nước đường hoặc ngậm kẹo để có thể điều trị mức đường trong máu trước khi nó xuống thấp đến mức nguy hiểm.
Nếu người bệnh không bị tiểu đường
Đối với các đợt hạ đường huyết tái phát, ăn nhiều bữa nhỏ thường xuyên trong ngày là một biện pháp ngăn chặn để giúp ngăn chặn lượng đường trong máu của người bệnh xuống quá thấp.
Theo dõi thêm fanpage: Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc
Bất kì đối tượng nào cũng sẽ gặp phải hạ đường huyết nhưng phổ biến nhất là những người bị tiểu đường. Hạ đường huyết có thể do nhiều nguyên nhân gây ra nên cần hiểu rõ về căn bệnh này để sớm phát hiện và điều trị được kịp thời.
Hạ đường huyết là một cụm từ dùng để chỉ sự giảm lượng đường trong máu dưới mức bình thường [đường ở đây muốn ám chỉ là loại đường glucoza và mức bình thường được quy định từ 3,9-6,4 mmol/lít].
Trong máu, đường glucoza được đưa đi đến khắp cơ thể để nuôi dưỡng các tổ chức bảo đảm cho sự sống bình thường của con người.
Glucoza là nguồn năng lượng chính của cơ thể đồng thời cũng là nguồn nhiên liệu cực kỳ quan trọng và cần thiết cho hệ thần kinh và tổ chức não bộ, khi đường huyết bị thấp hơn bình thường [hạ đường huyết] sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các chức năng và hoạt động của cơ thể con người.
Hạ đường huyết xảy ra khi lượng đường trong máu giảm
Có nhiều nguyên nhân gây nên hạ đường huyết, có cả các nguyên nhân phối hợp, có nguyên nhân riêng rẽ, trong đó nguyên nhân hạ đường huyết của bệnh tiểu đường chiếm tỷ lệ đáng kể.
Việc điều hòa lượng đường trong máu một cách hài hòa là do hai loại hormon insulin và glucagon do tuyến tụy sản xuất ra: insulin sẽ làm giảm lượng glucoza còn glucagon sẽ làm tăng glucoza.
Sự điều hòa của hai loại hormon này rất nhịp nhàng, ví dụ sau bữa ăn tụy tiết ra chất insulin để giúp tế bào thu nhập glucoza mà chúng cần.
Khi có lượng glucoza thừa trong máu thì được sử dụng như nhiên liệu của các cơ hoặc được tích lũy lại trong gan.
Ngược lại khi cơ thể có lượng glucoza thấp thì ngay tức khắc glucagon sẽ được bài tiết từ tuyến tụy và sẽ giúp cho gan phóng thích ra glucoza dự trữ.
Trong bệnh tiểu đường do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không đáp ứng tốt với insulin nên làm tăng lượng glucoza trong máu.
Ngoài ra, nguyên nhân hạ đường huyết còn do: Ăn không đúng bữa [ăn trễ giờ so với bữa ăn bình thường] hoặc bỏ bữa vì một lý do nào đó; Ăn không đủ lượng cacbonhydrat [nói nôm na là các loại tinh bột].
Những người có hoạt động quá mức bình thường như tập thể dục, thể thao [chạy điền kinh, bơi lội, leo núi, đua xe đạp đường trường…], lao động nặng; Uống nhiều rượu, bia, đặc biệt lúc đang đói…
Khi bị hạ đường huyết, người bệnh có cảm giác đói, mệt mỏi đột ngột, run tay, chân, chóng mặt, vã mồ hôi, mặt tái nhợt.
Người bệnh tiểu đường sẽ có nguy cơ cao bị hạ đường huyết
Hạ đường huyết sẽ xảy ra nếu có các yếu tố nguy cơ sau đây:
- Người bệnh không hiểu biết hoặc không được hướng dẫn đầy đủ: Người bệnh điều trị đái tháo đường không tuân thủ theo hướng dẫn, thay đổi liên tục chế độ ăn. Các nguyên nhân thường gặp của hạ đường huyết là insulin, hoạt động thể lực và chế độ theo dõi đường máu
- Cố gắng duy trì mức đường huyết bình thường: Khi cố gắng một cách không phù hợp và không thực tế để duy trì kiểm soát đường huyết chặt hay mức HbA1c bình thường sẽ gây hạ đường huyết. Có thể gặp ở người cố gắng chế độ tiết thực quá mức khi vẫn sử dụng insulin.
- Mắc đái tháo đường trong thời gian dài: Biến chứng của đái tháo đường lâu ngày sẽ dẫn đến các dấu hiệu cảnh báo hạ đường huyết trên bệnh nhân, ngoài ra các cơn hạ đường huyết sẽ xảy ra dẫn đến mất nhận cảm các dấu hiệu hạ đường huyết.
- Hạ đường huyết không có triệu chứng cảnh báo: Bệnh nhân đái tháo đường type 1 sẽ đôi khi gặp phải tình trạng hôn mê, co giật mà không có các dấu hiệu cảnh báo trước. Bệnh cảnh thường gặp là các triệu chứng và dấu hiệu của hạ đường huyết đơn giản là thay đổi theo thời gian trở nên khó nhận biết.
- Hạ đường huyết ban đêm – bệnh cảnh lúc rạng đông.
- Tiền sử hạ đường huyết nặng: người bệnh gặp phải tình trạng tái diễn các cơn hạ đường huyết nặng sẽ gây ra hậu quả: Làm giảm đáp ứng hormone với hạ đường huyết, tăng các cơn hạ đường huyết không phát hiện được.
- Suy thận và suy gan.
Khi bị hạ đường huyết, người bệnh thường có những triệu chứng như huyết áp hạ, tim đập nhanh, mồ hôi vã ra, có cảm giác mệt mỏi rã rời, đói lả, mặt mày choáng váng, ….
Nếu không được khắc phục sẽ trở nên nghiêm trọng hơn kèm theo nhiều triệu chứng phức tạp như đi lại khó khăn, đuối sức, nhìn không rõ, nguy hiểm nhất là gây hôn mê và co giật.
Cần nhanh chóng tìm phương pháp khắc phục tránh để bệnh tiến triển nặng có thể dẫn đến biến chứng hôn mê, để lại nhiều di chứng.
Người bệnh cần nhanh chóng ngừng ngay việc sử dụng các thuốc loại uống hạ đường huyết hoặc insulin khi thấy có các dấu hiệu hạ đường huyết.
Nếu người bệnh bị hạ đường huyết ở mức độ nhẹ, vẫn đủ tỉnh táo thì cần uống ngay nước đường… hoặc các món ăn thức uống chứa đường, sau đó dùng thêm các loại cháo, sữa, hoa quả, bánh ngọt.
Trường hợp nặng khi bệnh nhân đã rơi vào tình trạng hôn mê, mất ý thức, không có khả năng nuốt, nếu cho uống sẽ gây sặc vào đường hô hấp. Cần đưa ngay bệnh nhân tới bệnh viện để được tiêm tĩnh mạch dung dịch ngọt ưu trương 20 – 30% [40 – 60ml]. Tiếp sau đó kết hợp thay bằng truyền nhỏ giọt dung dịch Glucose có nồng độ 5-10% để tránh nguy cơ tái phát hạ đường huyết. Glucose sẽ tiếp tục chuyền cho đến khi người bệnh hồi phục hoàn toàn và có khả năng tự ăn, tự uống đươc.
Cần đo huyết áp thường xuyên để phòng ngừa hạ đường huyết
Người bệnh nên chủ động phòng ngừa hạ đường huyết, kiểm soát lượng đường trong cơ thể hàng ngày để bảo vệ sức khỏe bằng một số biện pháp đơn giản như:
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, trước khi tập thể dục cần ăn đủ lượng carbohydrate trước khi tập thể dục và ăn nhẹ trong lúc tập thể dục nếu cần thiết.
- Cần ăn thêm các bữa phụ ngay khi lượng đường có dấu hiệu xuống thấp hoặc khi các dấu hiệu của bệnh mới xuất hiện.
- Kiểm tra đường huyết thường xuyên và tuân thủ điều trị theo đúng hướng dẫn của các bác sĩ, không được tự ý uống thuốc khi không có đơn hoặc ngưng thuốc khi các dấu hiệu bệnh thuyên giảm
- Luôn mang theo bên người đường hoặc các sản phẩm có đường như kẹo, bánh, socola trong túi trong cặp để phòng khi xãy ra hạ đường máu mà có dùng ngay
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/