Tại sao nữ thần công lý lại là nữ

Khi nhắc đến sự công minh, công bằng và lẽ phải không thể nào không nhắc đến tượng nữ thần công lý. Đây là một bức tượng mà với những luật sư không phải là điều xa lạ. Bức tượng mang ý nghĩa cho sự công bằng và tư pháp công minh trong pháp luật. Đối với những ai theo đuổi sự nghiệp luật sư thì đây chính là một biểu tượng cho lý lẽ sống và đạo đức nghề nghiệp. Để hiểu rõ hơn về bức tượng này, mọi người hãy cùng tìm hiểu qua các thông tin sau.

Nữ thần công lý là hình ảnh đại diện cho luật pháp

Nữ thần công lý là ai?

Nữ thần công lý [lady justice] đối với những người làm nghề luật sư, hành pháp và tư pháp có lẽ là biểu tượng quen thuộc. Tuy nhiên một số người lại không biết rõ bức tượng này là ai và có ý nghĩa gì.

Hình tượng người phụ nữ cầm một cái cân và một thanh kiếm với đôi mắt bị che lại bởi một dải băng là biểu tượng của vị nữ thần công lý. Đây là vị nữ thần xuất hiện trong những truyện thần thoại của các thời kỳ cổ đại ở Hy Lạp, La Mã.

Lady Justice được dịch ra là nữ thần công lý, trong tiếng anh là Justitia trong tiếng Latin là Iustitia. Trong thần thoại Hy Lạp cổ đại, Justitia là hiện thân cho nữ thần công lý. Vị thần này cũng tương đương như thần Themis và Dike được nhắc đến trong thần thoại Hy Lạp cổ đại.

Một số ý kiến lại cho rằng tượng nữ thần công lý hiện nay được khắc họa theo hình tượng của vị nữ thần Justitia trong La Mã. Tuy nhiên những đặc điểm và ý nghĩa của vị nữ thần này đều giống nhau là biểu trưng cho sự công bằng, lẽ phải.

Nguồn gốc tượng nữ thần công lý

Nguồn gốc bức tượng có từ thời xa xưa trước đây

Tượng nữ thần công lý là đại diện cho sự chính trực, công minh và lẽ phải. Hiện nay không còn một bức tượng điêu khắc hay bức hội họa nào cổ đại về nữ thần được lưu lại, chỉ còn duy nhất một đồng xu La Mã có khắc hình tượng của vị thần này có niên đại 22 – 23 sau công nguyên.

Tuy không còn lưu lại những hiện vật nào về nữ thần này, tuy nhiên nguồn gốc về hình tượng của bà được lưu truyền từ đời này sang đời khác, qua nhiều thế hệ và cho đến ngày nay nhiều người vẫn hứng thú tìm hiểu nguồn gốc về bức tượng này.

Theo những nghiên cứu cho thấy bức tượng này là sự kết hợp từ thần Themis và Justitia trong thần thoại Hy Lạp và La Mã cổ đại. Sự kết hợp này tạo ra một hình tượng mang ý nghĩa sâu sắc.

Thần Themis được biết đến là một vị thần Titan trong thời kỳ Hy Lạp xa xưa. Vị thần đại diện cho hình tượng như một luật sư công minh, sự hiện thân của vị thần cho những luật lệ tự nhiên và những phong tục của loài người. Vào thời kỳ xa xưa người ta cho rằng bà là đại diện cho những luật lệ của đấng tối cao và bà được cho là một trong những người vợ của thần Zeus.

Đối với thần thoại La Mã cổ đại, người ta thường nhắc tới thần Justitia. Theo những ghi chép, bà trước đây sống giữa loài người cho đến khi con người bị biến chất và trở nên tha hóa. Vì không chịu được nghịch cảnh này bà đã bay trở về trời và hóa thân thành chòm sao Xử Nữ, trong tiếng Anh là Virgo.

Từ đó hình tượng nữ thần công lý được nhiều người nhắc đến và tạo nên những câu chuyện thần thoại về bà. Bà là hình ảnh đại diện cho sự công minh của luật lệ, luật pháp, sự bình đẳng trong xã hội. Hình tượng của bà được mọi người tôn kính cho đến ngày nay.

Nữ thần công lý có ý nghĩa gì

Bức tượng gắn với những biểu tượng đặc trưng mang nhiều ý nghĩa

Hình tượng của vị nữ thần được khắc họa bằng những nét đẹp thanh tú, tinh tế và sự quyết đoán, mạnh mẽ. Ý nghĩa của bức tượng này hầu như ít người biết đến, chỉ những người làm luật và luật sư mới hiểu rõ được những ý nghĩa truyền tải của bức tượng này.

Ý nghĩa của các biểu tượng

Khi nhắc về hình tượng nữ thần công lý mọi người sẽ nghĩ ngay đến hình ảnh đặc trưng là dải băng bịt mắt, cán cân và thanh kiếm. Bức tượng có thể đứng hoặc ngồi trên ghế tùy thuộc vào từng mẫu thiết kế khác nhau.

Dải băng bịt mắt

Đối với dải băng bịt mắt thường được mọi người nói đến với ý nghĩa cho sự khách quan, vô tư, độc lập. Dải băng bịt mắt này giúp cho nữ thần không bị ảnh hưởng bởi các tác động, những áp lực từ bên ngoài hay ngoại cảnh.

Tuy nhiên theo một số nghiên cứu tượng nữ thần công lý chỉ được thêm dải băng bịt mắt vào thế kỷ 16. Dải băng này có lúc được xuất hiện có lúc lại không được sử dụng, tùy vào nhà thiết kế bức tượng. Với nhiều người họ tin rằng dù bị bịt mắt hay không thì với những quyền năng của nữ thần vẫn đảm bảo sự khách quan, chính trực của mình.

Cán cân

Đối với cán cân thường được sử dụng để tính khối lượng nặng nhẹ trong đời sống. Tuy nhiên hình ảnh tượng nữ thần cầm cán cân mang đến nhiều ý nghĩa đặc biệt. Cán cân này thể hiện cho sự công bằng và chuẩn mực đối với tất cả mọi người. Ai ai cũng đều như nhau, không có sự thiên vị khi phạm tội.

Thanh gươm

Thanh gươm là một trong những hình ảnh quen thuộc từ thời xa xưa. Hình tượng thanh gươm là một vũ khí bảo vệ, chiến đấu và trừng phạt. Đối với thanh gươm của tượng nữ thần thể hiện cho sự cưỡng chế, nghiêm minh của pháp luật.

Thanh gươm thường được khắc họa với phần mũi chuối xuống dưới đất. Điều này thể hiện sự nghiêm khắc trong cưỡng chế, không phải dùng để chiến đấu, không phải để khiến người khác cảm thấy sợ hãi mà chỉ đại diện cho luật pháp được thực thi.

Cuốn sách

Ngoài ra dưới chân tượng nữ thần công lý còn có một cuốn sách mà nếu không để ý thì ít ai nhận ra được điều này. Cuốn sách này là sách luật pháp, sách công lý và có một con rắn quấn quanh cuốn sách thể hiện cho những thế lực xấu xa nhưng cũng sẽ bị trừng trị.

Một số mẫu tượng nữ thần công lý đẹp

Tượng nữ thần công lý hiện nay được điêu khắc từ nhiều loại vật liệu khác nhau. Mỗi một loại vật liệu sẽ mang đến những màu sắc, hình ảnh, miêu tả vẻ đẹp tinh tế cho bức tượng của vị thần này.

Ngoài ra một số mẫu tượng sẽ có sự khác biệt trong điêu khắc. Có một số thiết kế tượng nữ thần sẽ có dải băng bịt mắt nhưng một số bức tượng lại không có dải băng bịt mắt. Điều này tùy thuộc vào những nhà điêu khắc bức tượng này.

Mẫu tượng nữ thần được thiết kế với những vẻ đẹp về hình tượng người phụ nữ trong thời kỳ cổ đại cũng như những ý nghĩa đặc biệt của bức tượng này được thể hiện trong từng chi tiết, những biểu tượng đặc trưng gắn liền với bức tượng.

Tượng nữ thần công lý là hình ảnh đại diện cho sự công bằng, công minh, chính trực. Hình ảnh về bức tượng được điêu khắc tạo nên sự mạnh mẽ, quyết đoán và nghiêm minh trước pháp luật. Đây là một biểu tượng đẹp được những luật sư, nhà hành pháp tôn kính và đặt làm lý lẽ sống, đạo đức nghề nghiệp.

Vụ bê bối của nhà xuất bản Lao động – Xã hội liên quan đến việc dùng hình ảnh diễn viên hài Công Lý để minh họa biểu tượng Nữ thần Công lý có thể gợi lên câu hỏi: Vậy Nữ thần Công lý thực sự là ai và đến từ đâu?

Ngày nay, Nữ thần Công lý thường được biết đến với cái tên Lady Justice, với một tay cầm cân [scale] – tượng trưng cho sự suy xét cẩn trọng và công bằng, một tay cầm kiếm [sword] – tượng trưng cho sức mạnh cưỡng chế, và một dải băng bịt kín đôi mắt [blindfold] – tượng trưng cho sự vô tư, không bị tác động bởi ngoại cảnh. Phần lớn giới nghiên cứu đều đi tìm nguồn gốc của biểu tượng này ở vùng Địa Trung Hải, cái nôi của những nền văn minh rực rỡ trong lịch sử loài người.

Biểu tượng Nữ thần Công lý ngày nay có nguồn gốc từ thần thoại Hy Lạp và La Mã

Nữ thần Justitia, trong tiếng Latin là Iustitia, là hiện thân của công lý trong thần thoại La Mã [Roman]. Bà là một trinh nữ sống giữa loài người cho đến khi loài người trở nên hủ bại và tha hóa, buộc bà phải bay lên trời và hóa thân thành chòm sao Xử nữ [Virgo].

Không có nhiều tác phẩm hội họa hay điêu khắc cổ đại về Justitia còn lưu lại cho đến ngày nay. Bảo tàng Anh quốc [British Museum] là nơi đang trưng bày hiện vật cổ nhất về bà, đó là một đồng xu La Mã, có niên đại vào khoảng năm 22-23 sau Công nguyên.

Đồng xu La Mã có hình Justitia. Ảnh: British Museum.

Trong đồng xu này, Justitia xuất hiện với một vòng nguyệt quế trên đầu. Trong một số đồng xu khác có niên đại muộn hơn, bà thường ngồi trên ghế, tay cầm một chiếc gậy dài và một nhành cây hoặc một chiếc patera.

Một bức tượng nữ thần Themis có niên đại khoảng 200 năm trước Công nguyên, được tìm thấy gần Athens, Hy Lạp, hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia tại Athens. Ảnh: athensguide.com.

Tuy vậy, người ta tìm thấy nhiều điểm tương đồng giữa Justitia và hai nhân vật thần thoại có từ trước đó của Hy Lạp, Themis và người kế tục bà là thần Dike. Nền văn minh Hy Lạp tồn tại từ thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên, trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, đã bị đế chế La Mã thôn tính từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên và lụi tàn bốn thế kỷ sau đó.

Theo thần thoại Hy Lạp, Themis là một trong những người vợ của thần Zeus [tiếng Việt hay gọi là thần Dớt], hiện thân của pháp luật và trật tự tự nhiên [khác với luật và trật tự do con người đặt ra]. Bản thân từ themis cũng có nghĩa là luật tự nhiên, hay luật của Chúa trời [divine law]. Bà cũng được miêu tả là cố vấn pháp lý đầu tiên của thần Zeus và thường ngồi cạnh ngai vàng của Zeus.

Themis có sáu người con với thần Zeus, và một trong số đó đã kế tục bà trở thành hiện thân của công lý, đó là Dike. Nữ thần Công lý này thường được biết đến qua hình ảnh được khắc họa trên một chiếc vò cổ có từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Kunsthistorisches ở Vienna [Áo].

Hình ảnh trên một chiếc vò cổ: Nữ thần Dike [trái] đang đánh thần Adikia – hiện thân của sự bất công. Ảnh: theoi.com.

Có quan điểm cho rằng, Justitia trong thần thoại La Mã được kế thừa từ hình tượng Themis và Dike trong thần thoại Hy Lạp. Điều này có thể được giải thích bởi sự ảnh hưởng to lớn của văn hóa Hy Lạp từ trước khi đế chế La Mã ra đời, và khi người La Mã thôn tính Hy Lạp từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên, họ đã mượn hình tượng Themis và Dike để xây dựng nên nữ thần Justitia.

Cũng có kiến giải cho rằng hầu hết các hình tượng Nữ thần Công lý ngày nay [Lady Justice] được kết hợp từ thần Themis và thần Justitia.

Trước người Hy Lạp và La Mã, người Ai Cập đã có nữ thần Công lý của mình

Ma’at là nữ thần tượng trưng cho các giá trị Sự thật, Công bằng, Trật tự, Pháp luật, Đạo đức và Công lý trong đời sống tâm linh của người Ai Cập cổ đại. Bà còn là hiện thân của các vì sao và mùa màng.

Hiện vật cổ nhất còn sót lại về bà là một văn tự Pyramid có niên đại khoảng từ năm 2375 đến 2345 trước Công nguyên.

Thần Ma’at. Ảnh: becuo.com.

Không phải khi nào và ở đâu Nữ thần Công lý cũng bịt mắt 

Nữ thần Công lý, dù với nguồn gốc nào và với ý nghĩa gì, thường được các họa sĩ và nhà điêu khắc sau này khắc họa cùng với chiếc cân, thanh gươm hay chiếc gậy hoặc cuốn sách luật. Các nhà khoa học không tìm thấy hiện vật, tài liệu nào trước thế kỷ 16 mô tả Nữ thần Công lý bịt mắt.

Chỉ đến thế kỷ 16, các tác phẩm điêu khắc và tranh vẽ mới bắt đầu bổ sung chiếc băng bịt mắt vào hình tượng Nữ thần Công lý. Bức tượng đầu tiên thể hiện điều này được tìm thấy ở thành phố Berne [Thụy Sĩ], do nhà điêu khắc Hans Gieng hoàn thiện từ năm 1543, có tên gọi là Gerechtigkeitsbrunnen [Fountain of Justice]. 

Bức tượng Gerechtigkeitsbrunnen. Ảnh: ensi.ch.

Tuy vậy, vẫn tồn tại nhiều bức tượng và tranh vẽ Nữ thần Công lý không bị bịt mắt trên thế giới, với lời giải thích rằng, nguyên gốc của các vị thần này không bị bịt mắt, rằng Nữ thần Công lý, với quyền năng của mình, không cần phải bịt mắt vẫn có thể tránh được sự tác động của các yếu tố ngoại cảnh và đảm bảo được việc xét xử công bằng, không thiên vị.

Một số bức tượng Nữ thần Công lý không bịt mắt:

Thần Themis, tại Tòa án Tối cao Brisbane, tiểu bang Queensland, Australia. Ảnh: legalheritage.sclqld.org.au

Thần Justitia, bên ngoài Tòa án Tối cao Canada ở Ottawa. Ảnh: Flickr.

Thần Themis ở tòa nhà Thượng viện Nga. Ảnh: saint-petersburg.com

Tài liệu tham khảo: