Trương Giác [chữ Hán: 張角; 140 -184]với sách ghi Trương Giốc là thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa Khăn Vàng, hay còn gọi là quân Khăn Vàng vào cuối thời kỳ nhà Đông Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông thành lập và lãnh đạo đội quân khăn vàng [triều đình nhà Hán gọi là giặc Khăn Vàng] chống lại triều đình nhà Hán nhưng đã bị triều đình đàn áp.
Tập hợp và tăng trưởng lực lượng[sửa|sửa mã nguồn]
Ông là người thị xã Cự Lộc, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc, đã từng đỗ tú tài. Trương Giác cùng hai người em là Trương Bảo và Trương Lương sử dụng phương pháp yêu thuật hoặc thuật thôi miên, vẽ bùa niệm chú chữa bệnh cứu người, lấy được lòng tin của nhiều người trong thiên hạ .
Sau hơn 10 năm hoạt động, Trương Giác nhân danh sử dụng Đạo giáo tập hợp được rất nhiều tín đồ[1]. Cách sử dụng lý thuyết của Lão Tử tập hợp quần chúng của Trương Giác bị sử sách chính thống thời phong kiến gọi là “giả thác đại đạo, mê hoặc tiểu dân”. Tôn giáo mà Trương Giác tôn thờ còn được gọi bằng những tên khác như đạo Thiên sư, đạo Thanh bình[2].
Bạn đang đọc: Trương Giác – Wikipedia tiếng Việt
Trước tình hình nhà Hán ngày càng suy yếu, mục nát và mếch lòng tin của nhân dân cực khổ [ 3 ], bạn bè Trương Giác quyết định hành động phát động quần chúng nổi dậy nhằm mục đích lật đổ chính quyền sở tại Đông Hán .Tác động của đồng đội Trương Giác ngày càng rộng. Những môn đệ của họ với khắp nơi. Ông kết nạp được 36 vạn giáo chúng [ 3 ], cứ 1 vạn người thì lập thành 1 ” phương “, mỗi phương đặt ra 1 đại soái. Ba mươi sáu phương đó được phân bổ ở 8 trong tổng số 12 châu to của chủ quyền lãnh thổ nhà Đông Hán là Thanh, U, Từ, Ký, Kinh, Dương, Duyện, Dự .
Khởi binh chống nhà Hán[sửa|sửa mã nguồn]
Tổ chức Đạo giáo đời Đông Hán tại Trung Quốc thoạt tiên phát khởi từ dân gian, đa phần là Tỉnh Thái Bình Đạo ở phương Đông và Ngũ Đấu Mễ Đạo ở phương Tây Nam. Theo truyện Tương Khải trong Hậu Hán Thư đã chép, Vu Cát là một phương sĩ ở Lang Nha [ nay ở phía Bắc của Lâm Cân tỉnh Sơn Đông ] sáng tác một quyển Thần Thư [ tức Thái Bình Thanh Lĩnh Kinh, gọi tắt là Tỉnh Thái Bình Kinh, gồm 170 quyển ] và một môn đệ của Vu Cát đã dâng sách này cho vua Hán Thuận Đế [ tại vị 126 – 144 ]. Được xem là tầm cỡ tối yếu trong tiến trình khởi đầu hình thành Đạo giáo, quyển đạo kinh này bàn về phụng thờ trời đất, thuận theo âm khí và dương khí ngũ hành, tảo trừ đại loạn, giúp thiên hạ thăng bình, sách còn bàn sự hưng vong của vương quốc, chiêu thức sinh dưỡng, cách tu luyện thành thần tiên, phù chú, v.v… Triều đình cho rằng đây là sách tả đạo nên tịch thu. Theo Tam Quốc Chí, Vu Cát tới đất Cối và Ngô [ nay là thị xã Cối Kê của Chiết Giang và thị xã Ngô của Giang Tô ] lập tịnh xá, đốt hương tụng đọc đạo thư, tế tạo phù lục phù chú, lấy nước trị bệnh, lôi cuốn phần đông quần chúng. Tôn Sách cho là tả đạo nên làm thịt Vu Cát. Tuy nhiên, Tỉnh Thái Bình Kinh lại lưu truyền trong dân gian. Bấy giờ là cuối đời Đông Hán, bọn ngoại thích và thiến quan lũng đoạn triều chính, cường hào và địa chủ nắm giữ đất đai, lại thêm bệnh dịch lưu hành, nên nông dân điêu linh thống khổ tới nỗi đã làm mưa làm gió. Nhân dịp này, Trương Giác đã tận dụng Tỉnh Thái Bình Kinh để lập giáo, tên gọi là Thái Bình Đạo, qua đó quy tụ nông dân để khởi nghĩa gọi là « Hoàng Cân nông dân khởi nghĩa » .Năm Kiến Ninh [ 168 – 172 ] đời Hán Linh Đế, Trương Giác mở màn truyền giáo, tự xưng là Đại Hiền Lương Sư. Giáo pháp đa phần sử dụng tư tưởng Hoàng Lão, thuyết âm khí và dương khí ngũ hành, những loại phù chú phù lục, và kính thờ thần Trung Hoàng Thái Nhất. Trương Giác lấy nước bùa [ phù thủy ] trị bệnh, bệnh nhân phải cúi đầu sám hối thì bệnh mau khỏi. Nhiều người lành bệnh, còn người nào ko khỏi bệnh thì Trương Giác lý giải là vì thiếu đức tin. Số người tin và theo đạo từ từ ngày càng tăng, nên Trương Giác thu nhận môn đệ, rồi phân công 8 đại môn đệ tới những địa phương khác để truyền giáo. Sau 10 năm, Fan Hâm mộ của Trương Giác tăng lên tới 10 vạn, trải khắp 8 châu như : Thanh, Từ, U, Ký, Kinh, Dương, Duyện, Dự .Khoảng năm Quang đãng Hòa [ 179 – 181 ], Trương Giác tổ chức triển khai Fan Hâm mộ theo biên chế quân đội : Tín đồ phân làm 36 đơn vị chức năng gọi là phương [ sử dụng thông với chữ phường ] ; đại phương thì với trên một vạn người, tiểu phương thì với 6 hay 7 nghìn người. Người thống lĩnh mỗi phương gọi là cừ soái. Ba bạn bè Trương Giác noi theo ý niệm tam tài [ thiên-địa-nhân ] mà xưng hiệu : Trương Giác là Thiên Công tướng quân, Trương Bảo là Địa Công tướng quân, và Trương Lương là Nhân Công tướng quân. Đồng thời, Trương Giác tận dụng sấm ngữ để tuyên truyền khắp nơi : « Trời Xanh [ tức nhà Hán ] đã chết, Trời Vàng phải lập, vào năm Giáp Tý, thiên hạ thăng bình. » [ Thương Thiên dĩ tử, Hoàng Thiên đương lập, tuế tại Giáp Tý, thiên hạ thăng bình. Sau đó ông sai môn đệ sử dụng đất sét trắng viết chữ Giáp Tý trên những cổng thành, trên tường vách khắp những phủ, thị xã, Q., châu. Trương Giác chọn ngày 5 tháng 3 năm Giáp Tý [ năm 184 ] để khởi nghĩa. Sự ấn định này địa thế căn cứ vào Tỉnh Thái Bình Kinh, quyển 39 : « Năm Giáp Tý, ngày Đông Chí, trời đất mở màn trỗi dậy. Vạn vật sinh ra, đều lấy Giáp làm đầu, Tý làm gốc. Vậy, lấy Giáp Tý làm thứ tự phát xuất. » [ Giáp Tý tuế dã, Đông Chí chi nhật dã, thiên địa chính thủy khởi vu thị dã. Phàm vật sinh giả, giai dĩ Giáp vi thủ, Tý vi bản. Cố dĩ thượng Giáp Tý tự xuất chi dã. Kinh lại nói : « Tam ngũ khí hòa, nhật nguyệt thường chiếu sáng, chính là thăng bình. » [ Tam ngũ khí hòa, nhật nguyệt thường quang quẻ minh, nãi vi thái bìnhĐể chuẩn bị sẵn sàng khởi sự chống nhà Đông Hán, Trương Giác sai người link với hai viên Trung thường thị trong cung Hán Linh Đế là Phong Tư và Từ Phụng. Hai người này xin làm nội ứng cho Trương Giác .
Trương Giác dự kiến khởi binh nhất loạt trên cả tám châu vào ngày 5 tháng 3 âm lịch năm 184. Để tăng cường tuyên truyền làm giảm uy tín của nhà Hán, tăng uy thế cho mình, Trương Giác sai người phao tin trong dân gian: “Trời xanh sắp chết, Trời vàng sắp dựng, tới năm Giáp Tí, thiên hạ tốt lành”.
Nhưng lúc Trương Giác chưa kịp khởi sự thì một môn đệ là Đường Chu phản lại ông, bí hiểm tố giác với triều đình nhà Hán. Nhờ sự tố cáo của Đường Chu, Đại tướng quân Hà Tiến sai quân bắt người đảm nhiệm những môn đệ của Trương Giác tại Lạc Dương là Mã Nguyên Nghĩa mang xé xác. Thiến quan Phong Tư và Từ Phụng cũng ngay lập tức bị bắt bỏ ngục. Đồng thời, hơn 1000 môn đệ của Trương Giác ở kinh thành bị bắt giam và làm thịt chết [ 4 ] .Biết việc bị lộ, Trương Giác phải khởi sự gấp gáp ngay trong tháng 2 âm lịch năm đó .
Ngày nổi dậy, Trương Giác tự xưng là Thiên công tướng quân, Trương Bảo tự xưng là Địa công tướng quân, Trương Lương tự xưng là Nhân lực tướng quân. Trong quân Trương Giác may cờ màu vàng làm hiệu. Tất cả những giáo chúng đều chít khăn vàng trên đầu, vì vậy lực lượng này được gọi là quân Khăn Vàng. Việc xưng làm Cha của Trời, của Đất và của Người của anh em họ Trương bị những sử gia xem là vừa hí hước và thể hiện sự nông cạn, ấu trĩ trong tư duy của họ[3]
Quân Khăn Vàng hàng loạt nổi lên tiến công vào những thôn trang, gặp nha môn là đốt phá. Những đầu mục dưới quyền Trương Giác tại những địa phương là : Trương Man Thành, Trương Ngưu Giác, Lý Đại Mục, Trương Trượng Bát, Đào Bình Hán, Lôi Công, Bạch Tước, Ba Tài. Những quan lại địa phương của nhà Hán phần nhiều ko dám kháng cự [ 4 ]. Chỉ trong ko đầy 10 ngày, người trong thiên hạ hưởng ứng rất nhiều, kinh đô Lạc Dương chấn động .
Hán Linh Đế phái 3 tướng là Lư Thực, Hoàng Phủ Tung và Chu Tuấn đi đánh dẹp Trương Giác.
Xem thêm: Phố Wall – Wikipedia tiếng Việt
Ba Tài đụng độ với Hoàng Phủ Tung và Chu Tuấn ở Dĩnh Xuyên, tuy thắng trận đầu nhưng sau đó bị quân Hán sử dụng hỏa công tập kích cho đại bại, phải bỏ chạy. Quân Khăn Vàng sau đó liên tục bị vượt mặt ở Hà Nam .Ở phía bắc vùng Ký châu, Trương Giác chiếm giữ Quảng Tông [ 5 ], khống chế TT Hà Bắc. Tướng Lư Thực mang quân tới giao chiến. Dù quân ít hơn nhưng Lư Thực vẫn vây hãm được Trương Giác [ 6 ]. Hai bên giằng co nhiều ngày chưa phân thắng phụ .Hán Linh Đế nghe theo lời sàm của thiến quan Tả Phong, ko bổ nhiệm, bắt giam Lư Thực, cử Đổng Trác ra thay. Trương Giác ra quân vượt mặt Đổng Trác .Hán Linh Đế bèn lệnh phái Hoàng Phủ Tung lên mặt trận phía bắc. Giữa lúc chiến sự chưa phân thắng phụ thì Trương Giác lâm bệnh qua đời. Ko rõ năm đó ông bao nhiêu tuổi .Em ông là Trương Lương lên thống lĩnh quân sĩ, ko lâu sau bị Hoàng Phủ Tung vượt mặt trọn vẹn. Hoàng Phủ Tung tìm tới mộ ông, sai quân băm xác, chặt đầu mang về Lạc Dương dâng Hán Linh Đế .
Trong Tam quốc diễn nghĩa[sửa|sửa mã nguồn]
Chân dung Trương Giác được La Quán Trung miêu tả trong Tam Quốc diễn tức là một học trò thi tú tài trượt, vào rừng tìm thuốc, được Nam Hoa lão tiên Tặng Kèm cuốn sách ” Thanh bình yêu thuật “. Việc chữa bệnh gây uy tín trong nhân dân của Trương Giác mở màn từ đó .Từ lúc Trương Giác khởi binh, hình ảnh của ông ít được nhắc như 2 người em Trương Bảo và Trương Lương. Toàn bộ cuộc sống Trương Giác được nói tới trong hồi 1 và hồi 2 của tác phẩm .
- Lê Đông Phương [2007], Kể chuyện Tam Quốc, Nhà xuất bản Đà Nẵng
- Lê Đông Phương, Vương Tử Kim [2007], Kể chuyện Tần Hán, Nhà xuất bản Đà Nẵng
- Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh Quyết, Dương Hiệu Xuân [2006], Tướng soái cổ đại Trung Hoa, tập 1, Nhà xuất bản Thanh niên.
- ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 30
- ^ Lê Đông Phương, Vương Tử Kim, sách đã dẫn, tr 333
- ^ a b c Lê Đông Phương, Vương Tử Kim, sách đã dẫn, tr 335
- ^ a b
Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 31
- ^ Phía đông thị xã Uy, Hà Nam, Trung Quốc
- ^ Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 32