Vàng da là hiện tượng rất phổ biến ở trẻ sơ sinh và thường không cần điều trị. Tuy nhiên, cũng có trường hợp trẻ vàng da nhiều nên can thiệp ngay từ đầu để tránh dẫn tới biến chứng nguy hiểm. Trong các biện pháp điều trị hiện nay, chiếu đèn được áp dụng nhiều nhất. Vậy cụ thể phương pháp này có hiệu quả như thế nào và trẻ sơ sinh bị vàng da chiếu đèn bao lâu? Mời bạn theo dõi bài viết dưới đây để có được câu trả lời.
Vàng da ở trẻ là bệnh gì?
Vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra do nồng độ bilirubin tăng cao trong máu. Đây là một chất có màu vàng, được giải phóng khi hồng cầu bị vỡ. Bình thường gan sẽ có nhiệm vụ chuyển hóa và thải trừ bilirubin qua phân và nước tiểu. Tuy nhiên trẻ mới sinh có chức năng gan chưa hoàn chỉnh. Cùng với đó hồng cầu của trẻ nhiều hơn và có đời sống ngắn nên dẫn tới bilirubin tồn đọng gây ra hiện tượng vàng da.
Trẻ thường có biểu hiện vàng da sau 3 ngày tuổi và tự hết sau 2 tuần tuổi. Ở trẻ sinh non, nguy cơ cao hơn, khoảng 5-7 ngày vàng da mới xuất hiện và kéo dài tới 3 tuần.
Vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra do nồng độ bilirubin tăng cao trong máu
Nếu bé nhà bạn bị vàng da, da của chúng sẽ trông hơi vàng. Triệu chứng thường bắt đầu từ đầu, mặt, trước khi lan xuống ngực, bụng. Một số trẻ còn vàng tới cánh tay và cẳng chân. Càng ở vị trí bên dưới thì mức độ vàng da càng nặng.
Đối với những trẻ da ngăm, sẽ khó quan sát hơn. Khi đó, cha mẹ có thể dựa vào các triệu chứng sau đây:
- Vàng trong phần trắng của mắt.
- Vàng trong miệng.
- Vàng ở lòng bàn tay, bàn chân.
Bên cạnh đó, trẻ sơ sinh bị vàng da cũng sẽ có biểu hiện buồn ngủ, không muốn ăn hoặc ăn ít đi, nước tiểu vàng đậm, phân nhợt nhạt.
Điều trị vàng da cho trẻ sơ sinh như thế nào?
Theo ước tính cứ 10 trẻ thì có 6-8 trẻ bị vàng da. Phổ biến là vậy nhưng chỉ có khoảng 1 trong 20 trẻ có nồng độ bilirubin trong máu cao cần phải điều trị. Điều này có nghĩa đa phần trẻ vàng da là sinh lý bình thường, chỉ một số ít là vàng da bệnh lý.
Các bác sĩ sẽ kiểm tra nồng độ bilirubin máu của trẻ trước khi quyết định điều trị. Theo định nghĩa, trẻ được coi là vàng da bệnh lý khi mức bilirubin gián tiếp > 12 mg/dl với trẻ đủ tháng, hoặc > 15 mg/dl với trẻ sinh non.
Lượng bilirubin trong máu cao có thể xâm nhập lên não và gây tổn thương nghiêm trọng. Do đó, đối với những trường hợp này cần can thiệp ngay từ đầu.
Hiện nay 2 phương pháp chính được áp dụng ở bệnh viện để chữa vàng da cho trẻ gồm chiếu đèn và thay máu. Trong đó, chiếu đèn là cách làm tương đối an toàn, hiệu quả và tiết kiệm chi phí.
Phương pháp chính điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh chủ là chiếu đèn và thay máu
Vậy chiếu đèn là gì? Trẻ sơ sinh bị vàng da chiếu đèn bao lâu?
Đây là phương pháp sử dụng một loại ánh sáng đặc biệt, không phải ánh mặt trời. Chiếu đèn giúp giảm mức bilirubin trong máu của trẻ thông qua quá trình quang oxy hóa. Cụ thể, bilirubin sẽ được gắn thêm oxy và trở nên tan tốt hơn trong nước. Nhờ đó, gan dễ dàng chuyển hóa và loại bỏ nó ra khỏi máu.
Có 2 kiểu chiếu đèn chính, gồm:
- Chiếu đèn thông thường: Trẻ được che mắt, đặt dưới bóng đèn halogen hoặc đèn huỳnh quang.
- Chiếu đèn sợi quang: Trẻ nằm trong chăn có gắn các sợi quang, ánh sáng truyền qua sợi này và chiếu vào lưng trẻ.
Các bệnh viện ở Việt Nam chủ yếu áp dụng chiếu đèn thông thường.
Dù là phương pháp nào đi nữa thì mục đích vẫn là để da trẻ tiếp xúc với càng nhiều ánh sáng càng tốt.
Sau mỗi 3-4 tiếng, bạn có thể tạm dừng chiếu đèn để cho trẻ ăn, thay tã hoặc âu yếm trẻ. Tuy nhiên nếu tình trạng vàng da của trẻ không cải thiện, việc chiếu đèn sẽ được tiến hành liên tục và trẻ sẽ ăn thông qua ống xông xuống dạ dày hoặc truyền qua tĩnh mạch.
Nồng độ bilirubin máu sẽ được kiểm tra sau mỗi 4-6 giờ để xác định hiệu quả. Nếu các chỉ số ổn định và bắt đầu giảm, xét nghiệm sẽ thưa hơn sau khoảng 6-12 giờ.
Thời gian chiếu đèn dài hay ngắn phụ thuộc vào nồng độ bilirubin máu của trẻ. Nếu chỉ số này ổn định và giảm xuống mức an toàn, bác sĩ sẽ cho phép ngừng chiếu đèn. Thông thường trẻ chiếu đèn mất ít nhất 1-2 ngày.
Thời gian chiếu đèn phụ thuộc vào nồng độ bilirubin máu của trẻ, ít nhất 1-2 ngày
Lưu ý cha mẹ khi trẻ sơ sinh bị vàng da
Trong quá trình chiếu đèn, cha mẹ cần theo dõi nhiệt độ của trẻ để đảm bảo trẻ không bị nóng quá.
Ngoài ra, chiếu đèn mặc dù khá an toàn nhưng vẫn có thể dẫn tới các tác dụng phụ như khiến trẻ mất nước, phát ban và tiêu chảy. Do đó, cần thông báo cho bác sĩ khi trẻ gặp phải các triệu chứng này.
Một số dấu hiệu mất nước cần lưu ý như: miệng khô, tiểu ít dưới 4 lần/ngày, nước tiểu vàng và có mùi, trẻ mệt.
Cha mẹ không nên tự ý chiếu đèn cho trẻ ở nhà. Đèn dùng cho trẻ vàng da không giống đèn thông thường, cần lựa chọn bước sóng, cường độ và để ở khoảng cách phù hợp. Vì vậy, nếu trẻ bị vàng da và phải chiếu đèn, nên đưa con đến cơ sở y tế để đảm bảo an toàn, hiệu quả.
Cuối cùng, trẻ bú sữa mẹ làm tăng thời gian vàng da sơ sinh lên khoảng 1 tháng hoặc dài hơn. Mặc dù chưa có cơ chế rõ ràng, nhưng tình trạng này thường không nghiêm trọng. Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Từ Anh, Trưởng khoa sơ sinh Bệnh viện Từ Dũ, mẹ có thể hâm nóng sữa đến sủi tăm, sau đó để ấm cho trẻ uống. Áp dụng vài ngày sẽ giúp cải thiện vàng da. Xét về lợi ích, sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Do đó, bạn vẫn nên cho bé bú đầy đủ trong thời gian vàng da này nhé.
Trẻ vàng da có thể hâm nóng sữa mẹ đến sủi tăm, để nguội cho trẻ uống
Trên đây là toàn bộ chia sẻ về điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh. Chiếu đèn là phương pháp được áp dụng nhiều nhất và khá hiệu quả. Trẻ sẽ được xét nghiệm nồng độ bilirubin máu để quyết định có cần điều trị không. Nếu có, thời gian chiếu đèn sẽ phụ thuộc vào mức bilirubin. Khi chỉ số này ổn định và giảm xuống ngưỡng an toàn, bác sĩ sẽ cho phép ngừng chiếu đèn. Thông thường trẻ chiếu đèn mất ít nhất 1-2 ngày.
Tham khảo NHS, Bệnh viện Từ Dũ
___________________________________________________________
Cảm ơn bạn đã đọc bài viết này. Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé.
Để biết thêm những thông tin sức khỏe hữu ích từ chuyên gia, mời bạn ghé thăm mục CHUYÊN GIA TƯ VẤN.
Để cập nhật những kiến thức chăm sóc trẻ em mới nhất, mời bạn truy cập vào mục MẸ THÔNG THÁI.
Nếu có bất cứ thắc mắc nào, bạn có thể gửi câu hỏi qua Facebook Thầy thuốc Lê Minh Tuấn hoặc liên hệ tới số điện thoại 092.919.7777. Các Dược sĩ Đại học Dược Hà Nội sẽ tư vấn trực tiếp, miễn phí.
Trong giai đoạn sơ sinh, vàng da là một trong những bệnh lí rất thường gặp. Nhận biết thời điểm trẻ xuất hiện vàng da sớm để kịp thời có những phương pháp điều trị thích hợp cho trẻ. Chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh vừa an toàn vừa hiệu quả. Điều trị sớm sẽ giúp trẻ giảm nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển về thể chất và tinh thần sau này.
1. Tại sao trẻ sơ sinh cần phải chiếu đèn?
Bilirubin là sản phẩm của quá trình hồng cầu bị vỡ. Nếu chất này tích tụ quá nhiều trong cơ thể của trẻ sơ sinh sẽ gây ra tình mắt, vàng da. Thông thường, gan có nhiệm vụ giúp loại bỏ bilirubin trong máu. Tuy nhiên, gan của trẻ sơ sinh vẫn chưa đủ trưởng thành nên không thực hiện tốt chức năng này. Theo diễn tiến bình thường, lượng bilirubin dư thừa sẽ không gây ra bất kỳ vấn đề nào khác và sẽ biến mất trong một vài tuần. Đó là khi gan trưởng thành hơn và có thể giúp con bạn loại bỏ bilirubin ra ngoài.
Trong một số trường hợp, lượng bilirubin tăng quá nhiều. Khi đó, bilirubin xâm nhập vào não, gây ra tình trạng “vàng da nhân”. Điều đó có nghĩa là não và các cơ quan khác có thể gây tổn thương. Dẫn đến những biến chứng như bại não, giảm thính lực, những vấn đề về thị lực, các vấn đề về học tập, phát triển thể chất và hành vi.
Trẻ sơ sinh cần được phát hiện sớm và điều trị vàng da bằng phương pháp chiếu đèn. Đây là cách giúp làm giảm lượng bilirubin và ngăn ngừa tình trạng “vàng da nhân”. Liệu pháp điều trị bằng ánh sáng sẽ giúp chuyển bilirubin thành một dạng chất khác có thể thải ra ngoài khi trẻ đi tiêu hay đi tiểu.
>> Có thể bạn quan tâm:
Vàng da sơ sinh, hay vàng da do tăng bilirubin trong máu là tình trạng hay gặp ở trẻ sơ sinh trong những ngày đầu đời của trẻ. Ước tính có đến 60% trẻ sinh đủ tháng và 80% trẻ sinh non bị vàng da. Vậy nên cha mẹ cần nhận biết những dấu hiệu nguy hiểm cần đưa trẻ khám ngay để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất sau này của trẻ. Cùng đi tìm lời giải đáp với bài viết “Nhận biết vàng da ở trẻ sơ sinh” nhé!
2. Điều gì có thể xảy ra trong quá trình chiếu đèn?
2.1 Chuẩn bị trẻ trước khi chiếu đèn
Con bạn sẽ được bác sĩ thăm khám và cho làm xét nghiệm máu để kiểm tra lượng bilirubin. Nếu có chỉ định chiếu đèn, trẻ cần phải nhập viện để điều trị và theo dõi. Con bạn sẽ nằm trong nôi có gắn với bóng đèn. Chỉ mặc tã cho trẻ để vùng da vàng được tiếp xúc với đèn nhiều nhất có thể.
Đèn sẽ không làm tổn thương làn da của con bạn. Mắt của trẻ phải được che lại bằng miếng che mắt để bảo vệ mắt khỏi ánh sáng của đèn chiếu. Trẻ có thể cần thêm đèn sưởi để ủ ấm. Ngoại trừ khi cho bú hay thay tã, trẻ cần được chiếu đèn liên tục.
>> Xem thêm: Ba mẹ cần trang bị những gì khi đưa trẻ khám bệnh Vàng da sơ sinh?
2.2 Thời gian chiếu đèn
Lượng thời gian con bạn được chiếu đèn sẽ phụ thuộc vào mức độ bilirubin tăng trong cơ thể. Ngoài ra, còn liên quan khả năng đáp ứng với điều trị của mỗi trẻ. Những yếu tố khác có thể điều chỉnh như cường độ ánh sáng, khoảng cách của trẻ với nguồn sáng và diện tích cơ thể tiếp xúc trong quá trình chiếu đèn. Sau khoảng từ 4 đến 6 giờ chiếu đèn, bilirubin mới bắt đầu giảm từ từ.
Trẻ có thể được chiếu đèn một mặt [chỉ có đèn phía trên chiếu xuống ngực trẻ] hoặc hai mặt [đèn chiếu ở cả mặt lưng phía dưới và mặt ngực phía trên]. Một số trẻ chỉ cần chiếu đèn một ngày hoặc vài giờ. Trong khi đó, những trẻ khác có thể chiếu đèn từ 3 đến 4 ngày.
2.3 Tăng cường dinh dưỡng
Khi chiếu đèn cho trẻ, nhu cầu về nước và dinh dưỡng sẽ tăng lên. Do đó, bạn nên cho trẻ bú tăng cường thêm nhiều sữa mẹ hoặc sữa công thức. Một số trường hợp, con bạn có thể cần phải bù thêm dịch truyền qua đường tiêm. Dịch truyền bổ sung giúp trẻ đi tiểu nhiều hơn để có thể loại bỏ bilirubin ra khỏi cơ thể một cách nhanh chóng.
2.4 Thay máu
Nếu mức độ bilirubin rất cao và lượng bilirubin không thể giảm dù trẻ đã được chiếu đèn tích cực để ngăn ngừa tình trạng “vàng da nhân”. Khi đó, con bạn có thể cần được thay máu. Đây là một phương pháp đặc biệt giúp truyền máu có ít bilirubin cho trẻ và lấy ra ngoài phần máu có nhiều bilirubin của trẻ. Máu sẽ được lấy sẵn ở ngân hàng máu của mỗi bệnh viện, đã qua kiểm tra và xử lí an toàn, phù hợp nhất với nhóm máu của trẻ.
>> Xem thêm: Vàng da ứ mật: Những điều bạn cần biết ở trẻ
3. Điều gì có thể xảy ra sau khi trẻ được chiếu đèn?
Con bạn sẽ cần xét nghiệm máu thêm vài lần nữa để kiểm tra mức độ giảm bilirubin sau khi điều trị.
Chiếu đèn được chứng minh là an toàn cho hầu hết trẻ sơ sinh. Các tác dụng phụ phổ biến nhất của chiếc đèn là tiêu phân xanh, mất nước, da đổi màu nâu xám [còn được gọi là hội chứng em bé da màu đồng]. Ở trẻ sinh non và nhẹ cân, những tình trạng này có thể góp phần vào diễn tiến nặng hơn của một số bệnh. Trong đó, thường gặp như bệnh phổi mãn tính, tổn thương võng mạc và chậm tiêu hóa ở ruột non.
Tuy nhiên, chúng đều là những tác dụng phụ rất hiếm gặp khi điều trị bằng liệu pháp quang học. Ngay cả đối với trẻ sơ sinh nhẹ cân.
Nếu không điều trị kịp thời, vàng da có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Chiếu đèn là một trong những phương pháp điều trị vàng da an toàn cho trẻ sơ sinh. Một điểm quan trọng là bạn cần cho trẻ bú thêm nhiều sữa mẹ vì nguy cơ mất nước khi chiếu đèn. Mọi vấn đề quan tâm đến sức khỏe của trẻ, bạn nên tham khảo thêm ý kiến từ Bác sĩ nhé.