Vì sao khi tiếp xúc với các nền văn hóa khác cần có tinh thần tôn trọng sự khác biệt

. Thanh Nguyên

Bản sắc văn hóa là những yếu tố độc đáo, đặc sắc biểu hiện nét đặc thù của một dân tộc. Bản sắc làm nên giá trị mà muốn đi tìm giá trị này lại thường phải dựa vào hệ tọa độ Chủ thể - Không gian - Thời gian, vì văn hóa luôn là sản phẩm của một chủ thể, diễn ra trong một không gian, thời gian cụ thể. Phạm trù chủ thể là cơ bản, chủ yếu vì mọi vấn đề đều thông qua, khúc xạ qua con người, và chỉ có con người chủ thể ở không gian nhất định mới có thể phần nào thấu hiểu ý nghĩa của văn hóa.

Nói đến giá trị là nói đến chuẩn mực. Mỗi dân tộc sở hữu những bản sắc văn hóa riêng tức những giá trị riêng, chuẩn mực riêng. Căn cứ vào đó để phân biệt văn hóa của dân tộc này khác với văn hóa của dân tộc khác. Thời buổi hội nhập văn hóa, toàn cầu hóa văn hóa, đối thoại văn hóa,…người ta càng quý cái riêng, giá trị riêng, chuẩn mực riêng vì đơn giản là có cái riêng mới có thể hội nhập, mới có thể đối thoại. Một quy luật thông thường là người nói muốn nói và chỉ nên nói những điều mình biết, người nghe thì muốn được nghe/xem những điều mình chưa biết. Thái độ của triết học văn hóa hiện đại đang được ủng hộ, hưởng ứng nhờ nó hướng tói sự khoan dung, hòa giải, tôn trọng sự khác biệt…

Vì là đặc thù nên giá trị/ chuẩn mực văn hóa của cộng đồng này chưa hẳn là giá trị/ chuẩn mực của cộng đồng khác, có khi còn ngược lại. Do vậy vội vã chê dân tộc kia là dã man, là thiếu văn minh…tức là đã sa vào thái độ sô vanh văn hóa, thiếu tôn trọng, xa lạ với trào lưu học hỏi văn hóa lẫn nhau đang diễn ra trên thế giới hiện nay. Không thể có kiểu người phương Tây vốn quen với văn hóa du mục, con ngựa với họ là con vật gần gũi mà họ vẫn ăn thịt, lại đi chê bai dè bỉu một số dân tộc phương Đông là người của văn hóa nông nghiệp ăn thịt chó...

Mặt khác mỗi nền văn hóa đều sản sinh những phong tục tập quán. Các điều kiện địa lý, đất đai, khí hậu, canh tác…lại quy định nội dung các phong tục tập quán này. Có phong tục ở dân tộc này là khác lạ, thậm chí là “quái lạ” so với dân tộc kia. Vì thế cũng không thể đem cái nhìn, quan niệm sống của dân tộc này phán xét dân tộc khác là thế này, thế nọ, phải là thế này, không được là thế kia… Nguyên tắc căn bản của Folklore học yêu cầu phải giữ nguyên dạng các di sản văn hóa là xuất phát từ vấn đề cơ bản này. Các nền văn hóa đều có mục tiêu chung là vì con người, xem xét tính chất, tiêu chuẩn của mỗi nền văn hóa đều phải lấy con người làm thước đo. Nước anh có cái hay của nước anh, nước tôi có cái hay của nước tôi. Chúng ta cố gắng giữ gìn và phát triển cái nét hay [riêng] đó và cùng học tập trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau. Nhiều nét riêng, nét hay mới làm nên bản sắc. Một đất nước giàu có bản sắc là đất nước đáng kính, đáng phục, đáng được kết bạn.

Giá trị luôn thay đổi theo thời gian, có giá trị ở thời này là chuẩn mực nhưng thời sau lại lạc hậu. Ví như hành động gắp thức ăn cho người khác là hành vi quan tâm lẫn nhau [biểu thị sự đoàn kết, gắn bó] ở cái thời mọi người sống trong một làng, những mối quan hệ quanh quẩn trong lũy tre. Nhưng ở ngày hôm nay giao lưu mở ra với cả thế giới thì hành động này cần loại bỏ vì có khi lại là nguyên nhân dẫn đến sự truyền nhiễm nhanh chóng các vi khuẩn gây bệnh. Mỗi cá nhân đều phải có trách nhiệm gìn giữ những chuẩn mực văn hóa của cộng đồng mình nhưng không thể khư khư bảo thủ giữ lại cả những cái gì bất cập với ngày hôm nay, hiện đại và hòa nhập. Văn hóa học có khái niệm “tự điều chỉnh”, tức văn hóa tự thân nó sớm muộn sẽ có sự thay đổi để thích ứng với xã hội, nhưng có sự tác động của thể chế tiến bộ [như văn bản luật, quy định…] thì sự điều chỉnh sẽ nhanh hơn, đúng hướng hơn.

Cần có cái nhìn văn hóa trước các hiện tượng văn hóa gây tranh luận, không cực đoan bảo thủ khẳng định đó là truyền thống tốt đẹp, cũng không phủ nhận sạch trơn. Phải phân tích, cắt nghĩa lí giải một cách hệ thống, cụ thể để giữ lấy cái lõi nhân văn, gạt bỏ cái lỗi thời. Văn hóa là con người, hãy để chủ thể con người nơi đó nói lên tiếng nói của văn hóa nơi họ đang sinh tồn. Và hãy quan sát, suy ngẫm, đối sánh, gợi mở cho chủ thể văn hóa điều chỉnh hành vi văn hóa cho phù hợp với thời đại mới. Mọi áp đặt hoặc can thiệp thô bạo là không phù hợp với tinh thần mềm mại, uyển chuyển và tinh tế của văn hóa.

Mỗi quốc gia, mỗi cộng đồng cũng như mỗi cá nhân, mỗi chính thể tồn tại được là do sự khác biệt. Hãy tôn trọng sự khác biệt. Sự ép buộc phải làm khác, “đi con đường khác” là trái với tinh thần nhân văn của văn hoá!

Sống bằng giá trị cá nhân của mình nghe có vẻ dễ - ít ra là về lý thuyết. Giá trị của bạn, cuối cùng thì, chỉ đơn giản là những gì quan trọng với bạn trong cuộc sống, vì vậy chuyện sống bằng chúng là điều rất tự nhiên.

Bạn đang xem: Vì sao khi tiếp xúc với các nền văn hóa khác cần có tinh thần tôn trọng sự khác biệt

Thế mà rất nhiều người trong chúng ta không kiên định sống bởi các giá trị của mình. Bạn có bao giờ rơi vào một trong những trường hợp này chưa?

Nếu bất kỳ thứ gì kể trên cộng hưởng với bạn, thì hướng dẫn này sẽ giúp được bạn. Trong này, bạn sẽ hiểu ra giá trị cá nhân là gì và tại sao chúng quan trọng. Sau đó chúng ta sẽ đi xuyên suốt tất cả các bước liên quan đến việc xác định và đặt thứ tự ưu tiên cho những giá trị của bạn, thay đổi chúng nếu cần, và sống bởi chúng để hành động của bạn thống nhất với giá trị của bạn.

Khi bạn sống bằng giá trị của mình, bạn sẽ thấy khá hơn về bản thân và tập trung hơn vào việc làm những gì quan trọng với bạn. Trong hướng dẫn này, bạn sẽ thấy cách thức để đạt được điều đó.