Chị Hương, nhà ở Nhà Bè [TP.HCM] hốt hoảng, mấy hôm nay do thời tiết nắng nóng rồi đột ngột mưa lớn làm bé nhà chị sốt cao 39,5 độ C. Thấy vậy, chị cho bé uống gói thuốc hạ sốt 250mg, chừng 30 phút sau thấy bé vẫn chưa giảm nhiệt, chị lại nhét thêm một viên thuốc đặt hậu môn để hạ sốt.
Trong khi đó, bé nhà chị chỉ mới 15 tháng tuổi và nặng 14kg. Sau khi dùng liên tiếp như vậy thì hơn 2 tiếng sau bé có những biểu hiện co giật, nôn. Hoảng quá, gia đình chị vội đưa đến bệnh viện cấp cứu gấp. Chị bảo thật may vì bé đến bệnh viện kịp lúc, không gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe nếu không chắc chị sẽ hối hận cả đời.
Việc lạm dụng và cho con dùng thuốc quá liều như chị Hương không phải là hiếm và không ít trẻ gặp nguy vì các tác dụng phụ ở liều cao do paracetamol gây ra, nhất là sẽ gây hại gan, nặng hơn nữa có thể gây tổn hại đến sức khỏe lâu dài.
Vậy cha mẹ nên sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ như thế nào để không gây ra những hậu quả đáng tiếc?
Liều lượng thuốc hạ sốt cho trẻ cần theo đúng cân nặng
“Thông thường ở trẻ nhiệt độ từ 36-36,5 độ C là mức bình thường, trên 37 độ C sẽ được xem là sốt. Để kiểm tra thân nhiệt của trẻ, phụ huynh có thể đo nhiệt kế ở nách, hậu môn, ngậm miệng hay bắn vào da. Tuy nhiên, nếu cha mẹ nghi ngờ trẻ bị sốt thì nên cặp nhiệt kế ở nách. Bên cạnh đó, cặp hậu môn hay miệng phải cẩn thận, cần có nhiệt kế riêng cho trẻ và quan trọng nhất là bé phải chịu hợp tác” - BS Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm, BV Nhi đồng 1 cho biết.
BS Khanh nhấn mạnh, nếu trẻ sốt dưới 38 độ C thì không cần phải dùng thuốc hạ sốt, vì đây chỉ là một phản ứng có lợi của cơ thể nhằm kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn, siêu vi đang tấn công. Sốt nhẹ chỉ cần theo dõi, lúc này cha mẹ chỉ cần giữ cơ thể trẻ sạch sẽ, thoáng mát, ăn uống nghỉ ngơi đầy đủ và theo dõi nhiệt độ cơ thể trẻ.
Trong trường hợp trẻ sốt kéo dài và trên 38 độ C thì cha mẹ mới cho uống thuốc hạ sốt. Loại thuốc thường được sử dụng với trẻ nhất vẫn là paracetamol với liều 15mg/kg cân nặng. Loại thuốc này sau uống khoảng gần 1 tiếng thuốc mới bắt đầu phát huy tác dụng và hạ sốt dần.
Do đó, khi dùng thuốc đúng liều, cha mẹ cũng cần phải kiên nhẫn vì bất cứ điều gì cũng cần có thời gian, không nên sốt ruột. Khi con sốt mè nheo không cho chườm ấm, dùng một loại thuốc không thấy hạ là bồi tiếp thêm loại thuốc kia, rất nguy hiểm.
“Số lần sử dụng paracetamol tính cho cả ngày 24 giờ sẽ tùy thuộc vào lứa tuổi khác nhau. Như trẻ sơ sinh dùng liều 10-15mg/kg cho mỗi lần và cách 6-8 giờ dùng một lần, tức trong ngày dùng 3-4 lần. Còn trẻ lớn hơn cũng dùng liều như trẻ sơ sinh nhưng khoảng cách cho thuốc gần hơn, 4-6 giờ/lần, tức trong ngày dùng 4-6 lần nhưng không dùng quá năm lần trong vòng 24 giờ. Cần lưu ý với cha mẹ, nếu qua 48 giờ trẻ vẫn lừ đừ, nôn ói nhiều thì cần phải đi khám ngay” - BS Khanh đưa ra lời khuyên cho các bậc phụ huynh.
Làm gì khi trẻ co giật do sốt cao?
Khi trẻ sốt, nên cởi bỏ bớt quần áo, cho trẻ mặc đồ rộng, thoáng. Cho trẻ uống nhiều nước vì sốt thường làm mất nước, nằm nghỉ ở nơi thoáng mát, theo dõi nhiệt độ của trẻ bằng nhiệt kế.
“Đặc biệt, nhiều cha mẹ quan niệm rằng tắm hoặc lau bằng nước đá, đánh gió để trẻ mau hạ sốt, tuy nhiên điều này là sai lầm. Cách tốt nhất giúp trẻ hạ sốt là lau nhanh bằng nước mát, dùng nước thường thôi, không dùng nước quá nóng, nếu nước mà nhúng tay vào có cảm giác nóng thì lau không hiệu quả. Nhớ là đừng vắt khăn quá khô khi lau.
Trong trường hợp trẻ bị co giật do sốt cao, cha mẹ nên cho bé nằm nghiêng mặt 1 bên, nằm nơi thoáng mát, lau mát và nhét thuốc hạ thuốc, lưu ý không vắt chanh vào miệng. Nếu không cắn lưỡi thì đừng chèn gì vào miệng. Tình huống này có thể bị lại cho đến 7 tuổi.
Ngoài ra, trong tủ thuốc gia đình, cha mẹ cần lưu trữ thuốc hạ sốt kể cả loại uống và loại nhét hậu môn. Khi nghi ngờ trẻ sốt, cha mẹ nên cho trẻ cặp nhiệt, uống hạ sốt ngay khi bé sốt từ 38 độ C” - BS Khanh khuyến cáo.
Theo BS Khanh, trẻ bị sốt vẫn có thể nằm quạt, máy lạnh bình thường, khi trẻ đang bị sốt thì thời tiết mát và dễ chịu sẽ làm bé thoải mái hơn, nhưng phải để nhiệt độ ở mức vừa phải, không quá lạnh. Cha mẹ không nên để quạt hay điều hòa chiếu thẳng vào người, nhiệt độ tốt nhất cho bé là 27 độ C, khi sốt có thể tăng lên 28-29 độ C.
Hapacol 250 với hoạt chất chính là paracetamol có mùi cam, vị ngọt giúp bé giảm nhanh cơn sốt. Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng.
Thuốc hạ sốt có nhiều loại và có 3 dạng đó là thuốc hạ sốt dạng bột, thuốc hạ sốt dạng siro, thuốc hạ sốt dạng viên [viên uống hoặc viên nhét hậu môn]. Thuốc hạ sốt dành cho trẻ em thường dựa trên cân nặng, loại thuốc hạ sốt cũng như độ tuổi của trẻ.
Vì vậy, để giải đáp được thắc mắc “trẻ 2 tuổi uống thuốc hạ sốt bao nhiêu mg?” hay trẻ 3 tuổi uống thuốc hạ sốt bao nhiêu mg hoặc trẻ lớn hơn và nhỏ hơn uống thuốc hạ sốt bao nhiêu mg còn phụ thuộc vào cân nặng và loại thuốc hạ sốt mà phụ huynh sử dụng cho bé. Các loại thuốc hạ sốt có hoạt chất là paracetamol có nhiều loại khác nhau về hàm lượng, thành phấn hay dạng bào chế như:
- Thuốc Babyplex: Nên cho trẻ dưới 1 tuổi sử dụng thuốc Babyplex 1/4 gói, trẻ từ 1-5 tuổi sử dụng 1/3 gói, trẻ từ 5-10 tuổi sử dụng 1/2 gói, trẻ từ 10-15 tuổi sử dụng 1 gói. Liều lượng ngày uống 3-4 lần.
- Thuốc Panadol trẻ em: Đây là thuốc dạng viên nhai chứa 120mg paracetamol. Liều dùng thuốc Panadol cho trẻ từ 1-3 tuổi là 1 viên, trẻ từ 3-6 tuổi sử dụng 1-2 viên, trẻ từ 6-12 tuổi sử dụng 2 viên. Nếu trẻ chưa hạ sốt thì cần dùng lại sau 4 giờ, nhưng không quá 4 lần/ngày.
- Thuốc hạ sốt Effe-paracetamol: Đây là thuốc dạng gói bột sủi chứa 200mg paracetamol, vitamin C và tá dược. Liều dùng thuốc Effe-paracetamol cho trẻ từ 2-6 tuổi là 1 gói x 3 lần/ngày. Đối với trẻ từ 6-15 tuổi thì sử dụng 1-2 gói x 3 lần/ngày.
- Thuốc hạ sốt Efferalgan 80mg: Thuốc hạ sốt theo cân nặng Efferalgan 80mg chứa 80mg paracetamol thường được chỉ định cho trẻ có cân nặng từ 8-15kg. Cần chú ý là thuốc này không sử dụng cho trẻ trong các trường hợp mẫn cảm với paracetamol, có bệnh gan nặng, không dung nạp với fructose.
- Đối với các loại thuốc hạ sốt dạng siro thì dạng này rất dễ sử dụng cho trẻ. Hàm lượng thông dụng là paracetamol 80mg/5ml, 150mg/5ml hoặc 250mg/5ml.
- Trường hợp sử dụng thuốc hạ sốt dạng viên đạn nhét hậu môn cho trẻ thì thuốc được bào chế với 3 hàm lượng thông thường là 80 mg, 150 mg và 300 mg. Dạng 80mg sẽ dùng cho trẻ có cân nặng từ 4 – 6kg, dạng 150mg dùng cho trẻ có cân nặng từ 7 – 12kg và dạng 300mg dùng cho trẻ từ 13 – 24kg.
Nhận biết trẻ bị sốt rất dễ dàng bằng cách sờ ở bụng, nách của trẻ thấy nóng, môi và má ửng đỏ hơn so với bình thường. Tuy nhiên, cách tốt nhất và đúng nhất để xác định trẻ có bị sốt không chính là đo thân nhiệt của trẻ. Bởi phương pháp này có thể xác định tình trạng trẻ sốt nhẹ hay cao để có hướng xử trí thích hợp.
Khi đo thân nhiệt, trẻ được xem là sốt khi nhiệt độ đo ở hậu môn hoặc miệng trên 38,5 độ C; đo ở nách trẻ trên 37,5 độ C và đo nhiệt độ bằng hoặc trên 39 độ C được xem là trẻ bị sốt cao. Nếu trên 41 độ C, trẻ có nguy cơ bị co giật do sốt cao và tổn thương não, vì vậy, dùng thuốc hạ sốt là cách giúp trẻ hạ sốt và phòng ngừa các biến chứng mà sốt cao gây ra. Để sử dụng thuốc hạ sốt an toàn cho bé cần áp dụng các nguyên tắc dưới đây:
- Sau khi mua thuốc, phụ huynh cần đọc hướng dẫn sử dụng và hạn sử dụng của thuốc;
- Thông thường, cần cho bé uống thuốc hạ sốt theo cân nặng, vì vậy nếu thuốc là dạng bột thì cần pha theo đúng chỉ định, dạng viên thì uống theo liều lượng được quy định với cân nặng của trẻ. Còn dạng viên đạn thì sau khi lấy đúng liều lượng thì khi mở bao bì cần lập tức nhét vào hậu môn của trẻ, vì thuốc viên đạn tan nhanh khi gặp nhiệt độ môi trường bình thường;
- Chỉ cho trẻ uống đúng liều lượng, không tự ý tăng liều và tuân thủ khoảng cách giữa 2 lần sử dụng thuốc, lặp lại liều tiếp theo sau 4 giờ nếu trẻ còn sốt.
Khi trẻ bị sốt cao thì cha mẹ cần giúp trẻ hạ sốt bằng các phương pháp như lau mát, mặc đồ rộng rãi hoặc sử dụng thuốc hạ sốt. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ cần đúng cách, bởi có nhiều trường hợp sử dụng thuốc hạ sốt không đúng cách như quá liều, dùng dài ngày,... ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ.
Do đó, nguyên tắc cơ bản nhất của bất kỳ loại thuốc điều trị nào thì cũng cần có chỉ định từ bác sĩ mới thật sự an toàn cho trẻ. Nhưng nếu chưa kịp đưa trẻ đến bệnh viện thì cha mẹ có thể đến nhà thuốc mua thuốc hạ sốt cho trẻ theo sự hướng dẫn và tư vấn của dược sĩ nhà thuốc. Sau khi mua thuốc cần lưu ý một số điều cơ bản như sau để sử dụng thuốc hạ sốt an toàn cho bé: