Làn da là một trong những bộ phận trọng yếu cấu tạo nên bộ khung cơ thể, không chỉ là hàng rào phòng thủ đầu tiên bảo vệ da mà còn tạo diện mạo, tiết mồ hôi và là cơ quan cảm giác quan trọng của cơ thể. Chính vì thế mà bảo vệ da là vô cùng quan trọng đối với mỗi người. Có rất nhiều tình trạng bệnh lý về da mà chúng ta phải quan tâm, trong đó phổ biến nhất là khô da. Vậy khô da là gì, nguyên nhân do đâu và cách điều trị, phòng tránh như thế nào? Hãy cùng Sao Thái Dương giải đáp thắc mắc trong bài viết dưới đây.
Da khô là một tình trạng da rất phổ biến, đặc trưng bởi sự thiếu hụt lượng nước thích hợp ở lớp bề mặt đầu tiên của da, biểu bì. Trong khi da khô có xu hướng ảnh hưởng đến nam và nữ như nhau, những người lớn tuổi thường dễ bị khô da hơn nhiều. Da của những người cao tuổi thường có xu hướng giảm lượng dầu và chất nhờn tự nhiên của da. Các vùng như cánh tay, bàn tay và đặc biệt là cẳng chân có xu hướng bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi da khô. Các yếu tố môi trường, chẳng hạn như độ ẩm và nhiệt độ, có ảnh hưởng sâu sắc đến lượng nước được giữ lại trong da. Ví dụ, lạnh, không khí khô khi được đốt nóng bằng lò nung sẽ tạo ra da khô do làm bay hơi ẩm trên da. Thường xuyên rửa tay và vệ sinh khiến da bị bay hơi và khô. Da khô cũng có thể là tác dụng phụ của một số loại thuốc cũng như sản phẩm phụ của một số bệnh ngoài da.
Biểu bì thường được cấu tạo bởi chất béo và protein. Phần lipid của biểu bì cùng với các protein biểu bì giúp ngăn ngừa tình trạng mất nước của da. Khi thiếu protein hoặc lipid, độ ẩm trên da sẽ giảm đi đáng kể. Khi da trở nên khô, kéo theo khả năng nhạy cảm cao hơn và dễ bị phát ban, nhạy cảm và tổn thương nhiều hơn. Thuật ngữ y tế cho da khô là xerosis . Các biện pháp phòng ngừa và điều trị đơn giản rất hiệu quả trong việc điều trị da khô. Ngăn ngừa da khô cơ bản bao gồm tránh xà phòng mạnh và chất tẩy rửa hóa học. Điều trị da khô thường phải sử dụng các chất làm mềm và dưỡng ẩm thường xuyên, bổ sung nước hoặc các thành phần làm ẩm. Da khô không được điều trị có thể dẫn đến các biến chứng, bao gồm, viêm da nổi mề đay, nhiễm khuẩn thứ phát, viêm mô tế bào và đổi màu da. May mắn thay, da khô thường nhẹ và có thể dễ dàng khắc phục.
Da khô có nguy hiểm không?
Da khô có nhiều mức độ khác nhau. Tùy theo tình trạng mà có hướng xử lý phù hợp. Với các trường hợp nhẹ có thể chữa trị tại nhà mà không cần gặp bác sĩ. Tuy nhiên cũng có rất nhiều trường hợp nặng nếu không được thăm khám kịp thời rất dễ để lại hậu quả khôn lường:
Viêm da dị ứng [chàm]: Tình trạng này xuất hiện khiến da có nguy cơ cao bị viêm nhiễm, tổn thương và nứt nẻ hơn.
Nhiễm trùng: Da khô có thể nứt nẻ, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây khuẩn cao hơn.
Những dấu hiệu này thường xuất hiện khi hàng rào miễn dịch bảo vệ da bị tấn công và bị làm tổn thương. Ví dụ, da khô mức độ nặng có thể gây ra các vết nứt hoặc vết đứt sâu, chúng dễ bị hở và chảy máu, tạo cơ hội cho virus và ký sinh trùng xâm nhập gây bệnh.
Nguyên nhân gây khô da
Nguyên nhân khô da có thể được phân loại là bên ngoài và bên trong.
Các yếu tố bên ngoài là nguyên nhân cơ bản phổ biến nhất và là nguyên nhân dễ giải quyết nhất. Các yếu tố bên ngoài bao gồm nhiệt độ lạnh và độ ẩm thấp, đặc biệt là trong mùa đông khi sử dụng máy sưởi trung tâm.
Các yếu tố bên trong bao gồm sức khỏe tổng thể, tuổi tác, di truyền, tiền sử gia đình và tiền sử cá nhân về các tình trạng y tế khác như viêm da dị ứng. Đặc biệt, những người mắc một số bệnh tuyến giáp thường dễ bị khô da.
Các yếu tố bên ngoài gây khô da bao gồm:
- Tắm nước nóng hoặc tắm vòi hoa sen: Mặc dù tắm bằng vòi hoa sen giúp bổ sung nước cho da nhưng sự bay hơi của nước này sau khi ngâm mình xong sẽ dẫn đến tình trạng khô da. Da căng quá mức sau khi tắm có thể cho thấy da đã loại bỏ quá nhiều nước và dầu tự nhiên.
- Một trong những yếu tố phổ biến nhất gây khô da là thường xuyên sử dụng các loại xà phòng mạnh. Loại xà phòng có thể có tác động lớn đến da khô. Xà phòng là một chất nhũ hóa giúp loại bỏ dầu trên da. Da càng thường xuyên được cọ rửa bằng xà phòng, thì lượng dầu càng được loại bỏ nhiều hơn, dẫn đến da khô hơn. Sử dụng quá nhiều xà phòng có thể khiến tình trạng khô da trở nên trầm trọng hơn.
- Hơn nữa, tình trạng da khô có thể kéo dài hoặc trầm trọng hơn nếu sử dụng kem dưỡng ẩm không đúng cách hoặc chọn loại kem dưỡng ẩm không phù hợp. Một số trường hợp, chất liệu của quần áo cũng có một số tác động nhất định đến tình trạng khô của làn da. Một số loại vải như len hoặc sợi tổng hợp có nguy cơ gây kích ứng da và làm da khô trầm trọng hơn.
- Tình trạng da khô cũng có thể do dùng một số loại thuốc. Một số ví dụ là huyết áp cao, cholesterol cao, dị ứng và thuốc trị mụn trứng cá. Đôi khi, vấn đề về da khô có thể là dấu hiệu của một bệnh nội khoa. Ví dụ, lão hóa có thể khiến mọi người dễ bị khô da hơn. Một số bệnh khác như chàm, suy dinh dưỡng, đái tháo đường, thiểu năng tuyến giáp,… thường có mối quan hệ với da khô.
- Thời tiết: vào mùa đông, khi nhiệt độ hạ thấp, độ ẩm giảm mạnh khiến da mất nước và bị khô nặng. Nhưng mùa có thể không quan trọng bằng nếu bạn sống ở các vùng sa mạc.
Các yếu tố bên trong như:
- Yếu tố di truyền: Làn da có tính chất di truyền về độ ẩm, hàm lượng lipid, màu da. Người có làn da sáng thường dễ bị khô da hơn người có làn da tối. Viêm da cơ địa hay vẩy nến cũng có tính chất di truyền.
- Thay đổi nội tiết tố khi trong thời kỳ kinh nguyệt, có thai hoặc tiền mãn kinh cũng có thể gây khô da.
- Tuổi tác và lão hóa sớm.
Một số yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ phát triển da khô của bạn, bao gồm:
- Tuổi tác: Người lớn tuổi có nhiều khả năng bị khô da. Khi bạn già đi, lỗ chân lông của bạn tự nhiên tiết ra ít dầu hơn, làm tăng nguy cơ khô da.
- Tiền sử bệnh: Bạn có nhiều khả năng bị bệnh chàm hoặc viêm da tiếp xúc dị ứng nếu bạn có tiền sử mắc các bệnh này hoặc các bệnh dị ứng khác trong gia đình.
- Mùa: Da khô là tình trạng bệnh lý có nhiều vào mùa thu và mùa đông, khi mà độ ẩm giảm đột ngột. Vào mùa hè, độ ẩm tăng cao, da tiết nhiều dầu nhờn và mồ hôi nên không bị khô.
- Thói quen tắm rửa: Tắm nhiều bằng nước nóng cũng là nguyên nhân gây khô da.
Biểu hiện của da khô
Triệu chứng chính của da khô là ngứa. Các vùng da điển hình bị ảnh hưởng bao gồm cánh tay, bàn tay, cẳng chân, bụng và các vùng da bị ma sát như mắt cá chân và lòng bàn chân. Khi mức độ da khô trở nên trầm trọng, các vết rạn nứt rất dễ xuất hiện.
Các triệu chứng và dấu hiệu:
- Ngứa
- Da khô ráp
- Các mảng đỏ của da xuất huyết [chàm da]
Cảm giác ngứa có thể làm mức độ khô da trở nên tiến triển nặng nề hơn. Ngứa thường là nguyên nhân dẫn đến hình thành chu kỳ ” ngứa – scratch”. Đồng nghĩa với việc, khi bạn cảm thấy ngứa, bạn sẽ gãi lại để làm giảm khó chịu, khiến vết ngứa trở nên trầm trọng hơn,… Các ngứa chu kỳ ngứa – scratch thường được nhìn thấy khi kiểm soát ý thức về gãi là thấp hoặc vắng mặt, ví dụ như trong giấc ngủ.
Các vùng da khô phổ biến nhất là: chân dưới, tay, cánh tay.
Thường xuyên gãi và chà mạnh khiến lớp biểu bì dày hơn và sưng đỏ. Đối với những người khác, có thể xuất hiện những nốt mụn nhỏ, màu đỏ, nổi lên trên da và những nốt mụn này có thể bị kích ứng, mở ra và nhiễm trùng nếu bị trầy xước. Ngoài ra, thời tiết hanh khô, độ ẩm thấp, sử dụng nước quá nóng để tắm cũng là những nguyên nhân rất phổ biến gây khô da. Da khô cũng có thể do nguyên nhân bệnh lý có sẵn.
Da khô thường không gây hậu quả bệnh lý nặng nề nào. Nhưng khi không chăm sóc, và để tình trạng này tiến triển dài rất dễ gây viêm da. Có nhiều loại viêm da khác nhau.
Viêm da tiếp xúc: Viêm da tiếp xúc xuất hiện khi da bị tấn công hoặc tiếp xúc trực tiếp với một yếu tố kích ứng nào đó, gây tổn thương tại chỗ. Viêm da tiếp xúc kích ứng có thể xuất hiện khi da của bạn tiếp xúc với một tác nhân hóa học gây kích ứng, chẳng hạn như thuốc tẩy. Viêm da tiếp xúc dị ứng có thể phát triển khi da của bạn tiếp xúc với chất mà bạn bị dị ứng, chẳng hạn như niken.
Viêm da tiết bã: xuất hiện khi da sản xuất quá nhiều dầu, gây sưng đỏ và có vảy. Tình trạng này thường gặp ở trẻ nhỏ nhiều hơn.
Viêm da dị ứng.
Bệnh viêm da cơ có tên gọi khác là bệnh chàm. Đây là một tình trạng da mãn tính gây ra các mảng vảy khô xuất hiện trên da của bạn. Nó phổ biến ở trẻ nhỏ.
Các tình trạng bệnh lý khác như đái tháo đường, chàm, zona,.. cũng có thể gây khô da.
Cách cải thiện da khô
Việc điều trị của bác sĩ như thế nào sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây khô da của bạn. Trong một số trường hợp, họ có thể giới thiệu bạn đến bác sĩ bác sĩ da liễu, chuyên gia để tư vấn điều trị. Cùng với các biện pháp khắc phục lối sống, họ có thể giới thiệu thuốc mỡ, kem hoặc nước dưỡng không kê đơn hoặc kê đơn để điều trị các triệu chứng của bạn.
Cách điều trị tốt nhất cho da khô là bôi trơn hàng ngày bằng chất làm mềm [một chất ức chế sự bay hơi của nước]. Vì hầu hết da khô là do các nguyên nhân bên ngoài, nên có thể áp dụng các biện pháp điều trị bên ngoài như kem, sữa dưỡng và kiểm soát hiệu quả vấn đề trên da. Thông thường, da khô có thể được cải thiện bằng cách thoa kem dưỡng ẩm không kê đơn nhạt nhẽo. Một khi các nguyên nhân khác gây khô da đã được loại trừ, mục tiêu chính của phương pháp điều trị là ngăn ngừa, ngăn mất nước và phục hồi độ ẩm cho da.
- Kem dưỡng ẩm nhẹ cho da khô nhẹ bao gồm: Kem dưỡng da Vaseline, kem dưỡng da Lubriderm, kem dưỡng da Curel.
- Các sản phẩm dưỡng ẩm cao [đặc trưng là không chảy ra khỏi lọ khi lật ngược] dành cho da khô nghiêm trọng bao gồm: Vaseline, Aquaphor.
- Các loại kem bôi steroid bao gồm: kem hydrocortisone 1%, Pramosone kem 2,5%, kem triamcinolone 0,1%, kem fluocinonide 0.05%.
Theo nguyên tắc chung, chỉ nên sử dụng các loại kem có chứa corticosteroid nhẹ như hydrocortisone trên mặt, vùng dưới cánh tay và bẹn. Tuy nhiên khi lạm dụng các loại kem chứa corticosteroid mạnh có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng như mỏng da, phá hủy da.
- Thuốc kháng histamin đường uống như Benadryl, Hydroxyzine và Cetirizine cũng có thể làm giảm ngứa toàn thân ở da khô bằng cách cho phép người bệnh ngủ ngon hơn vào ban đêm. Chúng không có ảnh hưởng trực tiếp đến ngứa.
- Thuốc uống chống ngứa bao gồm: Hydroxyzine, Diphenhydramine.
Một số biện pháp khắc phục tại nhà:
- Thoa kem làm mềm da hai hoặc ba lần mỗi ngày lên da ướt.
- Da khô có thể được cải thiện bằng cách tắm nước ấm hoặc tắm nước ấm và tránh chà xát da quá mức. Nước nóng và chà xát mạnh có thể lấy đi lớp dầu tự nhiên bảo vệ da và khiến da càng khô hơn.
- Da khô có thể được ngăn ngừa bằng cách sử dụng các chất tẩy rửa nhẹ nhàng. Sữa rửa mặt dịu nhẹ hoặc các sản phẩm làm sạch mặt không chứa xà phòng như Aveeno, Cetaphil, được khuyến cáo sử dụng cho da khô và nhạy cảm. Nhiều loại dầu thơm, nước hoa hoặc sản phẩm khử mùi có thể làm rửa trôi đi hàng rào bảo vệ trên da.
- Các chất dưỡng ẩm đặc biệt có chứa axit lactic [AmLactin, Lac-Hydrin], hoặc urê [Uric hoặc Carmol] cũng có hiệu quả trong việc cấp ẩm cho da.
- Xà phòng và chất tẩy rửa nhẹ bao gồm: sữa rửa mặt không xà phòng Dove, sữa rửa mặt Aveeno, sữa rửa mặt Cetaphil.
Các loại kem dưỡng ẩm nhẹ không chứa nước hoa rất tốt cho da khô. Chất làm mềm da dày và nhờn hoạt động tốt nhất. Thông thường, kem dưỡng ẩm nên được thoa trong vòng 3-5 phút sau khi tắm khi da vẫn còn ẩm.
Độ ẩm trên da và trong môi trường rất quan trọng đối với da khô. Duy trì làn da ở mức độ ẩm tối ưu và sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà có thể giúp cải thiện làn da khô.
Cách ngăn ngừa da khô
Để tránh cho da bị khô, bạn nên tạo độ ẩm cho môi trường trong nhà, đặc biệt là trong những tháng mùa đông khô hơn. Đôi khi giảm số lần tắm, hạn chế dùng xà phòng mạnh và chất tẩy rửa sẽ khiến da bớt khô. Chất tẩy rửa mạnh có thể lấy đi lớp dầu tự nhiên và bã nhờn trên da. Hạn chế tiếp xúc với các chất kích ứng như dung môi và quần áo len có thể ngăn tình trạng da khô trở nên tồi tệ hơn.
- Tránh sử dụng xà phòng và hóa chất có tính tẩy rửa cao.
- Sử dụng máy tạo ẩm phòng trong nhà.
- Tránh sử dụng và tiếp xúc với dung môi- yếu tố rất hay gây kích ứng.
- Hạn chế mặc đồ len.
- Sử dụng quần áo bằng vải cotton và sợi tự nhiên.
- Dưỡng ẩm: giúp cung cấp nước và khóa ẩm cho da.
- Hạn chế tiếp xúc với nước: Rút ngắn thời gian tắm và tắm trong 10 phút hoặc ít hơn, mỗi ngày chỉ nên tắm dưới 1 lần.
- Giữ ấm da tuyệt đối trong thời tiết lạnh hoặc gió: Mùa đông thường khiến da trở nên khô hơn, vì vậy hãy nhớ quàng khăn, đội mũ và đeo găng tay khi ra ngoài.
- Mang găng tay cao su: Nếu bạn phải nhúng tay vào nước hoặc sử dụng chất tẩy rửa mạnh, đeo găng tay có thể giúp bảo vệ da của bạn.
Da khô có tự hết được không?
Nếu thỉnh thoảng bị khô da, bạn có thể khắc phục bằng cách đơn giản nhất là tạo lối sống lành mạnh và thoa kem dưỡng ẩm không kê đơn. Nếu bạn bị khô da nghiêm trọng, hãy hẹn gặp bác sĩ.
Nếu không được điều trị, tình trạng viêm da có thể trở nên tồi tệ hơn. Điều trị sớm sẽ giúp bạn sớm cảm thấy thoải mái. Nó cũng sẽ làm giảm nguy cơ biến chứng, chẳng hạn như vết thương hở do gãi và nhiễm trùng da.
Da khô khi nào cần đi khám bác sĩ?
Hầu hết các trường hợp da khô đều có thể thay đổi và điều trị với lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà. Đi khám bác sĩ nếu:
- Tình trạng khô da của bạn không khỏi mặc dù bạn đã chữa trị đúng cách.
- Da khô cùng với xuất hiện vết mẩn ngứa, sưng đỏ.
- Khô và ngứa cản trở giấc ngủ.
- Bạn có vết loét hở hoặc nhiễm trùng do gãi.
- Bạn có nhiều vùng da đóng vảy hoặc bong tróc.
Giữ cho làn da ẩm mịn, săn chắc và mềm mại là vô cùng quan trọng. Nó không chỉ giúp cơ thể ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn và các yếu tố gây bệnh mà còn tạo ra vẻ đẹp hoàn mỹ nhất cho bạn. Chính vì vậy mà mỗi người cần có thói quen sinh hoạt hợp lý, biết chăm sóc và bảo vệ da cho chính mình, tránh tình trạng khô da.