Hướng dẫn
Nhàn là bài thơ tiêu biểu trong tập Bạch Vân quốc ngữ thi tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm nói về lối sống nhàn tản, tâm hồn tự do của người Nho sĩ ẩn dật. Giới thiệu về bài thơ Nhànsẽ cung cấp thêm những thông tin thú vị về tác phẩm này, các bạn cùng tham khảo nhé!
1. Nhàn là bài thơ đặc sắc trong “Bạch Vân quốc ngữ thi tập”
Tác phẩm “Nhàn” được trích trong tập thơ Nôm “Bạch Vân quốc ngữ thi”, đây là một bài thơ tiêu biểu trong số những bài thơ có trong tập thơ này. “Nhàn” cũng là một chủ đề lớn trong thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm, ông lấy cảm hứng chủ đạo là cuộc sống tự tại, thanh nhàn, gắn bó với tự nhiên, không tư tưởng bon chen vinh hoa phú quý từ khi ông về trí sĩ ở quê.
2. Nội dung chủ đạo của bài thơ
– Nổi bật trong bài thơ là hình ảnh người trí sĩ ẩn cư nhàn dật
Nổi bật trong bài thơ là hình ảnh người trí sĩ ẩn cư nhàn dật, với những chi tiết về cách sống, cách sinh hoạt và quan niệm sống của nhà thơ. Đó là một cuộc sống vắng vẻ, mọi sinh hoạt đều tự nhiên, coi phú quý như giấc mộng. Các từ ngữ nôm na và dân dã, cấu tạo câu thơ như lời ăn tiếng nói hàng ngày đã tạo ra nét độc đáo cho bài thơ.
Xem thêm: Phân tích bài Côn sơn ca của Nguyễn Trãi ngữ văn 10
Bài thơ vừa là khẳng định sự lựa chọn phương châm sống, cách ứng xử của tác giả, vừa là thể hiện sắc thái trào lộng, thái độ coi thường, mỉa mai với cách sống hám cầu danh vọng. Hơn hết, qua bài thơ “Nhàn” tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm còn muốn nêu lên triết lí nhân sinh của mình, lánh đời ẩn dật là cách cư xử có vẻ như tiêu cực nhưng trong hoàn cảnh nào đó, để có thể giữ gìn nhân cách, sự thanh thản và an nhàn cho mình thì việc ẩn dật lại là cách ứng xử rất tích cực. Qua đó ta thấy được vẻ đẹp trong tâm hồn và cách sống của nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm, một cuộc sống rất giản dị, rất tự nhiên lại vô cùng thanh cao và thú vị.
Với lời thơ tự nhiên, vừa giản dị lại giàu ý vị, bài thơ “Nhàn” đã thể hiện sâu sắc thú vui và ý nghĩa triết lí trong cuộc sống nhàn dật của nhà thơ. Đó là quan niệm sống nhàn, sống hòa hợp với tự nhiên, giữ cốt cách thanh cao và vượt lên trên khỏi những mưu cầu danh lợi tầm thường.
Theo Tacgiatacpham.com
1. Tiểu sử
- Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1491, mất năm 1585, quê ở làng Trung Am, nay thuộc xã Lí Học, huyện Vĩnh Bảo, ngoại thành Hải Phòng.
- Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thông thái triết học, sinh trưởng trong một gia đình vọng tộc, có học vấn, cả thân mẫu và phụ mẫu đều là những người có danh tài học hạnh.
- Cuộc đời:
+ Từ nhỏ, ông theo thầy có đạo cao đức cả là cụ bảng nhãn Lương Đắc Bằng.
+ Năm 1535, Nguyễn Bỉnh Khiêm đi thi ở tuổi 45. Ba lần thi Hương, thi Hội, thi Đình ông đều đỗ đầu.
+ Ông làm quan, chức Tả thị lang dưới triều nhà Mạc
+ Khi làm quan, ông dâng sớ vạch tội và xin chém đầu mười tám lộng thần. Vua không nghe, ông bèn xin cáo quan về quê, lập quán Trung Tân, dựng am Bạch Vân, lấy hiệu là Bạch Vân cư sĩ.
+ Khi về ở ẩn, ông vẫn mở trường dạy học, mong đào tạo cho đời những tài năng “kinh bang kế thế”. Đồng thời, ông vẫn tham vấn cho triều đình nhà Mạc. Ông được phong tước Trình Tuyền hầu, Trình quốc công nên có tên gọi là Trạng Trình
2. Sự nghiệp sáng tác
- Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thơ lớn của dân tộc. Ông để lại tập thơ chữ Hán Bạch Vân am thi tập và tập thơ chữ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi.
- Phong cách sáng tác:
+ Mang đậm chất triết lí, giáo huấn, ngợi ca chí của kẻ sĩ, thú thanh nhàn
+ Phê phán những điều xấu xa trong xã hội
+ Mang đậm tấm lòng lo cho nước, thương đời, thương dân.
II. Tác phẩm
1. Xuất xứ
Nhàn là bài thơ Nôm số 73, trong Bạch Vân quốc ngữu thi. Nhan đề bài thơ do người đời sau đặt
2. Bố cục [4 phần]
- Phần 1 [hai câu đề]: Hoàn cảnh sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Phần 2 [hai câu thực]: Quan niệm sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
- Phần 3 [hai câu luận]: Cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở chốn quê nhà.
- Phần 4 [hai câu kết]: Triết lí sống nhàn
3. Giá trị nội dung
Bài thơ như lời tâm sự thâm trầm, sâu sắc, khẳng định quan niệm sống nhàn là hòa hợp với thiên nhiên, coi thường danh lợi, luôn giữ cốt cách thanh cao trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống.
4. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng phép đối, điển cố
- Ngôn từ mộc mạc, tự nhiên mà giàu tính triết lí
- Nhịp thơ chậm rãi, nhẹ nhàng như một lời tâm sự thâm trầm, sâu sắc.
- Tải app VietJack. Xem lời giải nhanh hơn!
Quảng cáo
1. Xuất xứ
Nhàn là bài thơ Nôm số 73, trong Bạch Vân quốc ngữu thi. Nhan đề bài thơ do người đời sau đặt
Quảng cáo
2. Bố cục [4 phần]
- Phần 1 [hai câu đề]: Hoàn cảnh sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Phần 2 [hai câu thực]: Quan niệm sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
- Phần 3 [hai câu luận]: Cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở chốn quê nhà.
- Phần 4 [hai câu kết]: Triết lí sống nhàn
3. Giá trị nội dung
Bài thơ như lời tâm sự thâm trầm, sâu sắc, khẳng định quan niệm sống nhàn là hòa hợp với thiên nhiên, coi thường danh lợi, luôn giữ cốt cách thanh cao trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống.
4. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng phép đối, điển cố
- Ngôn từ mộc mạc, tự nhiên mà giàu tính triết lí
- Nhịp thơ chậm rãi, nhẹ nhàng như một lời tâm sự thâm trầm, sâu sắc.
Quảng cáo
I. Mở bài
- Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm và phong cách thơ của ông: Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thơ lớn của văn học dân tộc với tập thơ chữ nôm nổi tiếng Bạch Vân quốc ngữ thi. Thơ ông mang đậm tính triết lí, giáo huấn, ngợi ca chí của kẻ sĩ, thú thanh nhàn, phê phán những thói hư, tật xấu trong xã hội.
- Giới thiệu về bài thơ “Nhàn”: “Nhàn” là bài thơ Nôm số 73 trong Bạch Vân quốc ngữ thi, là lời tâm sự nhẹ nhàng, thâm trầm, sâu sắc về quan niệm sống nhàn của tác giả.
II. Thân bài
1. Hai câu đề: Hoàn cảnh sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Liệt kê các danh từ: mai, cuốc, cần câu
→ Những vật dụng gần gũi, quen thuộc với người nông dân. Từ đó, gợi nên hình ảnh của một người nông dân.
- Điệp số từ: một
→ Thể hiện sự cứng cỏi, chắc chắn, kiên định, sẵn sàng nhưng bước đi vẫn bộc lộ sự an nhàn của tác giả, vừa đi vừa đếm
- Từ láy “thơ thẩn” thể hiện trạng thái thảnh thơi, tâm thế ung dung điềm nhiên, thanh thản, trạng thái thoải mái không vướng bận, ưu tư, phiền muộn.
- Cách ngắt nhịp: 2/2/3 thể hiện phong thái tự tại, ung dung, thanh thản
→ Hình ảnh nhà thơ hiện lên như một người nông dân với các dụng cụ lao động . Mai để đào đất,cuốc để vun xới và cần câu để câu cá.Những vật dụng gắn với công việc lấm láp, vất vả của người nông dân lao động nhưng đi vào trong thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn có cái ung dung, tự tại, có cái thanh nhàn thư thái riêng của một người đang rất nhàn rỗi.
⇒ Cuộc sống ung dung, tự tại, giản dị trong triết lí nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
2. Hai câu thực: Quan niệm sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
- Nơi vắng vẻ” và “chốn lao xao” mang ý nghĩa biểu tượng.
+ “Chốn lao xao” chính là nơi quan trường, chốn giành giật tư lợi, sang trọng, tấp nập ngựa xe, quyền quí, kẻ hầu người hạ, bon chen, luồn lọt, hãm hại nhau.
+ “Nơi vắng vẻ” là nơi tĩnh tại của thiên nhiên, nơi tâm hồn tìm thấy sự thảnh thơi.
- Ở đây tác giả tự nhận mình là dại, cho người là khôn nhưng thực chất đó là cách nói ngược, hàm ý. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từng viết
“ Khôn mà hiểm độc ấy khôn dại
Dại vốn hiền lành ấy dại khôn”
- Nghệ thuật đối:
+ Ta – người
+ Dại – khôn
+ Nơi vắng vẻ - chốn lao xao
→ Nguyễn Bỉnh Khiêm đã tạo nên hệ thống từ ngữ đối lập nhau nhằm bộc lộ rõ thái độ của mình: Khẳng định phương châm sống của mình pha chút mỉa mai với người khác, cho thấy sự khác biệt giữa ông và những người khác đó là cách lựa chọn cho mình một cuộc sống “ lánh đục tìm trong”
⇒ Hai câu thơ thể hiện quan niệm sống nhàn của tác giả là tránh xa vòng danh lợi, chen đua, bụi trần để giữ cho nhân cách mình thanh cao.
3. Hai câu luận: Cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở chốn quê nhà.
- Thức ăn là những món ăn dân dã, quen thuộc: Măng trúc [mùa thu], giá [mùa đông]
- Sinh hoạt rất đời thường, tự nhiên, thoải mái, có sự gắn bó, hòa quyện giữa con người với thiên nhiên: Tắm hồ sen [mùa xuân], tắm ao [mùa hạ]
- Cách ngắt nhịp: 4/3 nhịp nhàng
→ Hai câu thơ cho thấy cuộc sống của thi nhân tuy đạm bạc mà rất thanh cao. Đạm bạc là những thức ăn quê mùa dân dã như măng trúc, giá đỗ, sinh hoạt cũng như mọi người, cũng tắm hồ, tắm ao nhưng cuộc sống này không hề khắc khổ, đạm bạc mà thanh nhã, chan hoà với thiên nhiên.
⇒ Sự hài lòng với cuộc sống giản dị, đạm bạc mà thanh cao, hòa quyện với thiên nhiên suốt bốn mùa của tác giả
4. Hai câu kết: Triết lí sống nhàn
- Sử dụng điển tích giấc mộng đêm hòe: Coi phú quý tựa như một giấc chiêm bao
→ Thể hiện sự tự thức tỉnh, tự cảnh tỉnh mình và đời, khuyên mọi người nên xem nhẹ vinh hoa phù phiếm.
- “nhìn xem” biểu hiện một thế đứng cao hơn, dường như đã tiên liệu ngay từ khi chọn lối sống của một người tự cho mình là “dại”
→ Cái nhìm của một bậc đại nhân đại trí.
- Cách ngắt nhịp 2/5 ở câu thơ cuối gợi cảm nhận phú quý chỉ là một giấc chiêm bao, một giấc mơ mà thôi
⇒ Hai câu thơ thể hiện triết lí sống “ Nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm:
+ Sống giản dị, ung dung, tự tại, hòa hợp với tự nhiên, thanh cao.
+ Tránh xa cuộc sống đua chen danh lợi, bụi trần, giữ lấy nhân cách thanh cao
⇒ Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Bỉnh Khiêm: sống thanh cao, hòa hợp với thiên nhiên, không màng danh lợi, phú quý
III. Kết bài
Khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ: Với cách sử dụng ngôn ngữu giản dị mà giàu triết lí cùng cách nói đối lập, bài thơ đã dựng nên chân dung cuộc sống, nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm: hào hợp với thiên nhiên, cốt cách thanh cao, không màng danh lợi.
Bài giảng: Nhàn [Nguyễn Bỉnh Khiêm] - Cô Trương Khánh Linh [Giáo viên VietJack]
Xem thêm các bài viết về Tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 hay khác:
- Hỏi bài tập trên ứng dụng, thầy cô VietJack trả lời miễn phí!
Đã có app VietJack trên điện thoại, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi online, Bài giảng....miễn phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS.
Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k6: fb.com/groups/hoctap2k6/
Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.
tac-gia-tac-pham-lop-10.jsp