Rối loạn lipid máu, đặc biệt là rối loạn cholesterol máu là bệnh rất hay gặp hiện nay, xu hướng ngày càng tăng. Rối loạn Cholesterol máu gây ra nhiều bệnh lý nặng nề, đặc biệt là các bệnh lý tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ....
Chỉ số cao của LDL-Cholesterol [Cholesterol tỉ trọng thấp hay còn gọi là mỡ xấu] đã được biết đến rộng rãi là không tốt, trong khi nhiều người vẫn chưa hiểu biết đầy đủ về HDL-Cholesterol, vậy chỉ số HDL-Cholesterol trong máu cao có ý nghĩa gì?
1. HDL-Cholesterol là gì?
HDL-Cholesterol là viết tắt của High Density Lipoprotein Cholesterol nghĩa là cholesterol lipoprotein tỉ trọng cao. Một trong các loại lipoprotein được tổng hợp tại gan và có chức năng vận chuyển cholesterol trong máu.
HDL-Cholesterol có chức năng quan trọng là vận chuyển cholesterol dư thừa từ các mô, cơ quan, mạch máu về gan để xử lý, tại gan các cholesterol sẽ được chuyển hóa và thải ra khỏi cơ thể, do đó HDL-Cholesterol làm giảm tích tụ cholesterol trong máu và trong các mô. Đây là lý do nó được gọi là mỡ tốt.
HDL-Cholesterol được xem là mỡ tốt trong máu giúp làm sạch mạch máu và các mô trong cơ thể
2. Chỉ số của HDL-Cholesterol cao có nghĩa là gì?
Nếu như chỉ số của LDL-Cholesterol trong máu cao mang lại nhiều nỗi lo, làm tăng nguy cơ các bệnh lý tim mạch, chuyển hóa thì chỉ số của HDL-Cholesterol trong máu cao có ý nghĩa ngược lại.
2.1. Chỉ số bình thường của HDL-Cholesterol trong máu
Nồng độ HDL-Cholesterol bình thường trong máu khoảng 40-50 mg/dL [1.0-1.3 mmol/L] ở nam và khoảng 50-59 mg/dl [1.3-1.5 mmol/L] ở nữ.Bình thường cơ thể có các cơ chế tự điều hòa để đảm bảo nồng độ HDL-Cholesterol ổn định ở mức độ nhất định.
2.2. Chỉ số HDL-Cholesterol cao có ý nghĩa gì?
Nhờ chức năng vận chuyển cholesterol dư thừa từ các mô, đặc biệt là mạch máu về gan để chuyển hóa và thải trừ, HDL-Cholesterol được xem như yếu tố rất quan trọng để bảo vệ thành mạch khỏi tác nhân gây xơ vữa mạch máu là nguyên nhân chính gây nên các biến cố tim mạch nguy hiểm như: nhồi máu não, nhồi máu cơ tim...
Nồng độ HDL-Cholesterol trong máu thấp làm tăng nguy cơ các bệnh lý tim mạch
Nồng độ HDL-Cholesterol trong máu < 40 mg/dl làm tăng nguy cơ các bệnh lý tim mạch.
- Với ngưỡng nồng độ từ 40 mg/dl đến 59 mg/dl thì nồng độ HDL-Cholesterol càng cao thì hiệu quả bảo vệ tim mạch càng tốt, khi tăng mỗi 4mg/dl HDL-Cholesterol thì làm giảm 10% nguy cơ các bệnh lý tim mạch.
- Nồng độ HDL-Cholesterol trong máu được coi là cao khi > 60 mg/dl [tương đương 1,55 mmol/l]. Nồng độ này có ý nghĩa là giảm tỉ lệ các biến cố tim mạch; theo hội tim mạch Mỹ đây là ngưỡng nồng độ có tác dụng bảo vệ khỏi bệnh lý tim mạch.
Nồng độ rất cao HDL-Cholesterol [> 90 mg/dl] rất ít gặp, chủ yếu gặp ở cách bệnh nhân bị các bệnh lý liên quan đến gen hoặc rối loạn chuyển hóa nên được ghi nhận cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.
Do đó chỉ số HDL-Cholesterol cao trong máu về cơ bản là tốt cho sức khỏe, làm giảm nguy cơ các bệnh lý tim mạch. Tuy nhiên cũng cần chú ý khi chỉ số HDL-Cholesterol quá cao một cách bất thường.
Một chế độ ăn nhiều carbohydrate, chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa sẽ khiến cho mức LDL cholesterol tăng lên và mức HDL cholesterol giảm xuống. Vì thế, cần hạn chế việc tiêu thụ quá nhiều tinh bột, đường, các loại thịt, trứng, sữa, đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn,…
Thay vào đó, nên ưu tiên nạp vào cơ thể các loại thực phẩm có khả năng làm tăng HDL cholesterol như: các loại cá giàu omega-3 [cá hồi, cá trích, cá mòi, cá thu], dầu olive, dầu dừa, các loại rau củ có màu tím [cà tím, bắp cải đỏ, quả việt quất, dâu đen, quả mâm xôi đen,…]
Uống rượu ở mức vừa phải cũng có thể làm mức cholesterol HDL cao hơn. Tuy nhiên, việc uống nhiều rượu có thể gây tăng cân, tăng huyết áp và tăng triglyceride. Vì thế, nếu bạn chưa từng uống rượu thì không nên bắt đầu dùng rượu để cải thiện mức HDL cholesterol thấp.
Bên cạnh đó, những người bỏ thuốc lá, đặc biệt là phụ nữ, có thể làm mức HDL cholesterol tăng lên. Các loại thuốc kê đơn được sử dụng để hạ mức LDL và triglyceride chẳng hạn như fibrat, statin, niacin cũng có tác dụng làm tăng HDL cholesterol. Nhưng lưu ý, bệnh nhân chỉ nên dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ để tránh xảy ra một số tác dụng phụ không mong muốn.
Tóm lại, có thể thấy rằng chỉ số HDL cholesterol thấp là tình trạng cần được phát hiện và khắc phục sớm để ngăn chặn các vấn đề nguy hiểm đến sức khỏe. Chủ động theo dõi các chỉ số bằng việc thăm khám định kỳ là cách bảo vệ sức khỏe đơn giản và hiệu quả nhất.
Chỉ số HDL cholesterol cao có thể giúp chống lại nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch. Tuy nhiên, có phải HDL càng cao thì càng tốt không? Nếu chỉ số này ở mức quá cao thì liệu có nguy hiểm gì không?
HDL [lipoprotein tỉ trọng cao] cùng với LDL [lipoprotein tỉ trọng thấp] là hai thành phần cholesterol chính có trong máu. Trong đó, chỉ có LDL cholesterol được xem là cholesterol xấu do có tác động tiêu cực đến sức khỏe. Riêng HDL cholesterol thì lại có lợi cho tim mạch.
Chỉ số HDL cholesterol cao có phải lúc nào cũng tốt?
Hầu hết những bệnh nhân rối loạn lipid máu đều có nguy cơ cao mắc các bệnh về tim mạch. Nguyên nhân là do có quá nhiều LDL cholesterol và triglyceride [chất béo trung tính] trong máu, dẫn đến việc chúng có thể tích tụ lại tạo thành các mảng bám bên trong lòng động mạch. Theo thời gian, các mảng bám sẽ dày lên, cứng lại và làm hẹp các động mạch. Đôi khi chúng có thể nứt vỡ gây xuất huyết mạch máu và hình thành nên các cục máu đông [huyết khối], dẫn đến tắc hoàn toàn động mạch, gây nên một loạt các biến chứng nghiêm trọng như cơn đau tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ,… thậm chí là tử vong.
Để giảm thiểu nguy cơ xảy ra tình trạng này, việc cần làm là phải “dọn dẹp” sạch sẽ lượng LDL và triglyceride dư thừa trong máu. Nhiệm vụ quan trọng đó sẽ do HDL cholesterol thực hiện, bằng cách vận chuyển các chất béo từ trong máu về lại gan để xử lý và đào thải ra khỏi cơ thể qua đường mật. Chính vì vậy mà HDL còn được gọi là cholesterol tốt và chỉ số HDL cholesterol thường được khuyến cáo nên ở mức cao. Trên thực tế, cần phải xem xét một số yếu tố khác mới có thể kết luận được HDL cholesterol cao có thật sự tốt không.
Bình thường HDL cholesterol trong máu sẽ ở mức > 40 mg/dL, chỉ số này có thể khác nhau tùy thuộc vào giới tính, độ tuổi,… nhưng nhìn chung HDL được xem là tối ưu nhất nếu ≥ 60 mg/dL. Nói như vậy không có nghĩa là HDL càng cao sẽ càng tốt. Mặc dù không có quy định nào về mức giới hạn trên, nhưng nếu chỉ số HDL cholesterol > 95 mg/dL thì có thể được coi là cao bất thường.
Nồng độ HDL cholesterol cao thường tương ứng với khả năng mắc các bệnh tim mạch thấp. Tuy nhiên, trường hợp HDL tăng cao bất thường có thể dẫn đến điều ngược lại. Một vài nghiên cứu đã cho thấy, sự bất thường có thể làm thay đổi cách thức hoạt động của HDL và chính điều đó làm tăng khả năng xảy ra các vấn đề về tim mạch. Đặc biệt, nguy cơ sẽ lớn hơn ở những người có mức độ protein phản ứng C [CRP] trong máu cao. Đồng thời, nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng những người có mức HDL quá cao hoặc quá thấp sẽ có nguy cơ tử vong cao hơn những người có mức HDL vừa phải.
Đâu là nguyên nhân khiến mức HDL cholesterol quá cao?
Mức HDL không tự nhiên tăng lên cao ở đa số những người có quá trình chuyển hóa bình thường. Mà thay vào đó, chỉ số HDL cholesterol quá cao thường có liên quan đến các bất thường bên trong cơ thể. Cụ thể, nguyên nhân chính khiến HDL tăng cao là do các rối loạn di truyền làm gia tăng việc sản xuất hoặc làm giảm độ thanh thải của HDL. Một số rối loạn điển hình có thể kể đến là:
- Biến thể di truyền hiếm gặp trong phân tử SR-BI
- Thiếu protein vận chuyển cholesteryl ester [CETP]
- Tăng alpha lipoprotein máu tính chất gia đình
Ngoài ra, HDL cholesterol cao cũng có thể là kết quả của một vài nguyên nhân thứ phát khác như: nghiện rượu mạn tính không đi kèm xơ gan, cường giáp, xơ gan ứ mật tiên phát, sử dụng một số loại thuốc [ví dụ như estrogen, corticoid, insulin, phenytoin,…]
Làm sao để giảm mức HDL cholesterol về mức an toàn?
Mặc dù HDL cholesterol cao có thể gây ra nhiều biến cố cho sức khỏe, nhưng may mắn là tình trạng này rất hiếm gặp. Trong khi đó, mức HDL cholesterol quá thấp và LDL cholesterol cao mới là vấn đề phổ biến ở mọi người. Để đảm bảo cho sức khỏe của hệ tim mạch, các chuyên gia khuyên nên giữ HDL cholesterol ở mức an toàn bằng cách thực hiện các biện pháp sau:
- Không hút thuốc
- Xây dựng một chế độ ăn nhiều rau, trái cây, protein nạc và ngũ cốc nguyên hạt
- Hạn chế ăn chất béo bão hòa, thực phẩm chiên rán, muối và đồ ngọt
- Sử dụng rượu với lượng vừa phải [hoặc hoàn toàn không uống rượu]
- Tập luyện thể dục từ 15 – 30 phút, đều đặn bốn đến năm lần mỗi tuần
- Kiểm tra cholesterol ít nhất 5 năm một lần, hoặc theo chỉ định của bác sĩ
- Kiểm soát và điều trị hiệu quả các tình trạng sức khỏe khác như bệnh đái tháo đường, huyết áp cao hoặc bệnh tuyến giáp,… để không ảnh hưởng đến mức cholesterol.
Cũng cần lưu ý là ngay cả khi bạn có lối sống lành mạnh, HDL vẫn có thể tăng cao bất thường do di truyền. Trường hợp này, cần phải thực hiện thêm một số xét nghiệm bổ sung để tìm kiếm các vấn đề di truyền và các yếu tố nguy cơ khác, khi đó mới có thể quyết định biện pháp khắc phục hiệu quả.
Như vậy, có thể nói HDL cholesterol cao là một biểu hiện tích cực đối với sức khỏe. Thế nhưng, điều đó không hoàn toàn đúng trong mọi trường hợp. Vì vậy, tốt hơn hết là chúng ta nên thường xuyên kiểm tra cũng như là chủ động duy trì mức cholesterol ổn định để bảo vệ sức khỏe.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.