So sánh tư tưởng của khổng tử và lão tử năm 2024
Tư tưởng của hai nhân vật cổ đại này có ảnh hưởng rất lớn và lâu dài đến Việt Nam. Theo các học trò Khổng Tử chép lại thì Khổng Tử từng nhắc đến Bách Việt là chủng tộc biết trồng lúa nước, uống trà, v.v. Show Lão Tử 老子Rất ít điều được biết về cuộc đời Lão Tử. Sự hiện diện của ông trong lịch sử cũng như việc ông viết cuốn "Đạo Đức Kinh" đang bị tranh cãi rất nhiều. Nhưng Lão Tử đã trở thành một nhân vật văn hoá quan trọng đối với các thế hệ người Trung Quốc tiếp sau. Truyền thuyết cho rằng ông sinh ra ở huyện Khổ, nước Sở, hiện nay là Lộc Ấp thuộc tỉnh Hà Nam, trong những năm cuối Thời Xuân Thu. Một số truyền thuyết nói rằng khi sinh ra tóc ông đã bạc trắng, vì ông đã nằm trong bụng mẹ tám hay tám mươi năm, điều này giải thích cho cái tên của ông, có thể được dịch thành "bậc thầy già cả" hoặc "đứa trẻ già". Theo truyền thuyết và Sử ký của Tư Mã Thiên, Lão Tử là người đương thời nhưng lớn tuổi hơn Khổng Tử và làm chân giữ sách trong thư viện triều đình nhà Chu. Khổng Tử đã tự tìm hay đã tình cờ gặp Lão Tử ở đất Chu, gần Lạc Dương, nơi Khổng Tử đến đọc sách trong thư viện đó. Trong nhiều tháng tiếp theo, Khổng Tử đã tranh luận với Lão Tử về tam cương ngũ thường, lễ nghi phép tắc, vốn là những nền tảng của Khổng giáo nhưng đều bị Lão Tử phản đối mạnh mẽ và cho là vô ích. Truyền thuyết kể rằng những cuộc tranh luận đó có ích cho Khổng Tử nhiều hơn so với những gì có trong thư viện. Sau này, Lão Tử thôi việc, có lẽ bởi vì quyền lực của triều đình nhà Chu đã sụp đổ. Một số người cho rằng ông đã cưỡi trên lưng một con trâu đi về phía Tây qua nước Tần và từ đó biến mất vào sa mạc rộng lớn. Nghe nói một người lính gác ở một cửa ải phía tây Vạn lý trường thành đã thuyết phục Lão Tử viết lại những hiểu biết của mình trước khi đi vào sa mạc. Trước lúc ấy, Lão Tử mới chỉ nói ra các triết thuyết của mình mà thôi, giống như trường hợp của Jesus, Phật, và Khổng Tử (những cuốn Kinh của họ hầu như chỉ được hoàn thành bởi các đệ tử). Theo yêu cầu đó, Lão Tử đã viết để lại "Đạo Đức Kinh". Trong nhiều cuốn sách và tranh vẽ về Lão Tử, người ta thường thể hiện một ông già hói đầu với chòm râu rất dài và cưỡi trên lưng một con trâu. Với tác phẩm "Nam hoa kinh", Trang Tử (莊子; ≈365–290 trước CN) là đại biểu ưu tú nhất trong việc phát triển tư tưởng của Lão Tử. Đến cuối đời Hán thì Đạo giáo ra đời cùng với các tu sĩ và các cuộc khởi nghĩa nông dân, càng về sau càng trở thành thần bí. Tuy nhiên tư tưởng Lão Trang đã ảnh hưởng không nhỏ đến giới triết gia và văn sĩ, nhất là những người chán ghét quan trường và bất công xã hội. Khổng Tử 孔子Khổng Tử tên là Khâu, tự là Trọng Ni, sinh ngày 27 tháng 8 năm 551 trước Công nguyên, tại ấp Trâu, làng Xương Bình, nước Lỗ (nay là huyện Khúc Phụ, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc) trong một gia đình mà ông tổ ba đời vốn thuộc dòng quí tộc sa sút từ nước Tống dời đến nước Lỗ. Cha của Khổng Khâu là lực sĩ Thúc Lương Ngột (cháu 13 đời của Vi Tử Diễn, anh của vua Trụ nhà Thương) làm quan võ thuộc ấp Trâu, đến 70 tuổi mới lấy cô gái trẻ Nhan thị mà sinh ra ông. Năm lên ba, Khâu mồ côi cha, lớn lên, phải làm lụng vất vả để nuôi mẹ, nhưng rất ham học. Năm 19 tuổi, ông lấy vợ và làm một chức quan nhỏ coi kho. Năm 22 tuổi, ông mở lớp dạy học. Học trò gọi ông là Khổng Phu Tử, hay gọn hơn là Khổng Tử, có nghĩa là "Thày Khổng". Khi dạy, ông luôn đòi hỏi học trò phải suy nghĩ. Trong suốt gần 20 năm, từ năm 34 tuổi, Khổng Tử dẫn học trò đi khắp các nước trong vùng để truyền bá các tư tưởng và tìm người dùng mình. Có nơi ông được trọng dụng nhưng cũng có nơi ông bị coi thường. Năm 51 tuổi, ông quay lại nước Lỗ và được giao coi thành Trung Đô, năm sau được thăng chức Đại tư khấu (coi việc hình pháp), kiêm quyền tể tướng. Sau ba tháng, nước Lỗ trở nên thịnh trị. Nhưng rồi bị ly gián, dèm pha, ông bèn từ chức và lại ra đi một lần nữa. Khác với Lão Tử, ông chủ trương "nhập thế" giúp vua cai trị. Sau khi liên tiếp bị thất bại trong quan trường, năm 68 tuổi Khổng Tử trở về nước Lỗ tiếp tục dạy học, biên soạn và viết sách. Khổng Tử mất tháng 4 năm 479 trước công nguyên, thọ 73 tuổi, được mai táng tại Khúc Phụ, quê hương ông. Khổng miếu, mộ Khổng Tử và khu nhà thờ của họ Khổng nay là một di sản thế giới do UNESCO công nhận. Tác phẩm của Khổng Tử được các học trò hoàn chỉnh và 5 thế kỷ sau thì trở thành kinh sách Nho giáo, thống trị phần lớn tư tưởng chính thống ở Trung Quốc, Việt Nam, Cao Ly, Nhật Bản cho đến tận đầu thế kỷ 20. Mạnh Tử (孟子; Meng Zi; 372–289 trước CN) là đại biểu ưu tú nhất trong việc phát triển tư tưởng của Khổng Tử. SO SÁNH TƯ TƯỞNG “VÔ VI” CỦA LÃO TỬ VỚI TƯ TƯỞNG “VÔ VI” TRONG PHẬT GIÁOA/ DẪN NHẬP Triết học là môn học của những tư tưởng và nó không bao giờ đứng yên chấp nhận những thành tựu đã đạt được. Tuy câu hỏi chỉ xoay quanh những vấn đề: bản chất sự vật sự việc là gì, thế giới vận động như thế nào, có Thượng đế hay không có Thượng đế…. Nhưng ngày nay, sinh viên triết học đi sâu vào những đề tài vật lý lượng tử, thiên văn vũ trụ, sinh học di truyền, công bằng xã hội và kể cả khoa học, máy tính với những đề tài đại loại như trí thông minh nhân tạo. Điều đó cho thấy một bước tiến rất dài của triết học từ thời Aristotle với lửa, nước, đất, không khí với Aether đến thời đại ngày nay của Quark, hạt, phản hạt và cả Big bang. Nói như vậy để thấy rằng có sự tiến hoá trong các lý thuyết của triết học Trung Hoa. Hãy điểm qua thứ tự tồn tại của các nhân vật: Lão Tử (Thế kỷ thứ VI TCN), Khổng Tử (551 - 479 TCN). Trang Tử (365 - 290 TCN), Hàn Phi Tử (280 - 233 TCN). Dĩ nhiên vẫn còn nhiều bậc như Mạnh Tử, Mặc Tử, Tuân Tử và những bậc khác. Đến với Đạo gia, Lão Tử được xem là bậc có tư tưởng sâu sắc và thâm thuý nhất. Dùng cái đạo vô vi vô bất vi ấy chỉ có những người am hiểu quy luật trời đất, sống hòa mình vào thiên nhiên tỉnh tâm khoáng đạt. Nếu có thể so sánh, thì chỉ có lý thuyết của Đức Phật Thích Ca khi nói về cõi Niết-bàn, đắc đạo là có những tư tưởng tương tự khác biệt. Triết lý đạo Phật có vào thế kỷ thứ VI TCN, xem ra không xa thời Lão Tử là bao. Để tìm hiểu một cách kỹ lưỡng hơn về vấn đề tương quan này nên người viết đã mạo muội chọn đề tài “So sánh tư tưởng vô vi của Lão Tử với tư tưởng vô vi trong đạo Phật”. Thật là khó cho người viết mới bắt đầu cầm bút, vừa lo lắng vừa bối rối trước việc làm này, nhưng dù sao cũng là cơ hội để người viết tập tìm tòi, nghiên cứu và tư duy. Vì khuôn khổ bài viết có giới hạn nên những vấn đề được nghiên cứu ở đây chưa thể được xem là hoàn chỉnh và xuyên suốt. Do đó, nội dung bài viết chỉ mong đóng góp vài ý kiến hữu ích, giúp cho những ai có cùng chung mục đích muốn tiếp cận nền tư tưởng triết học của Lão Tử cũng như của Phật giáo.
THƯ MỤC THAM KHẢO 1. Nguyễn Đăng Thục, Lịch sử triết học phương đông, Tập 1-2, Hồ Chí Minh: nxb Tp. HCM, 2001 2. Nguyễn Hiến Lê (dịch), Lịch sử văn minh Trung Quốc, Hà nội: nxb Văn hoá thông tin, 2006 3. Giải Chi-Nguyễn Hiến Lê, Đại cương triết học Trung Quốc, Hồ Chí Minh: nxb Thanh Niên, 2004 4. H. Schumann, The His torical Buddha 5. Phùng Hữu Lan, Lịch sử triết học Trung Quốc, Hồ Chí Minh: nxb Khoa học xã hội, 2006 6. Kinh Kim Cang, Sớ giải 7. Lão Tử, Đạo Đức Kinh, thiên thượng, thiên hạ 8. Kinh Tương Ưng V 9. Quảng Liên Pháp Sư, Triết lý chân không Trung Quán Luận, Tự viện Quảng Đức, 1994 [Trở về]
Tư tưởng cốt lõi của Lão Tử là gì?“không gì không làm”. Đó chính là chỗ uyền áo, sâu thẳm nhất của Lão học”(14); hay có người còn coi “Vô vi nhi vô bất vi” là tư tưởng cốt lõi, là mục đích của học thuyết Lão Tử”, cho rằng trong bộ Đạo đức kinh, Lão Tử nói đi nói lại vẫn không ngoài mục đích làm sáng tỏ nguyên lý duy nhất “Vô vi nhi vô bất vi”(15). Khổng Tử Mạnh Tử là ai?Khổng Tử ( 551 TCn – 479 TCN ) và Mạnh Tử ( 372 TCN – 289 TCN ) – là những nhà tư tưởng, nhà giáo dục, nhà chính trị, … lớn, tiêu biểu của Trung Quốc thời kỳ Xuân Thu – Chiến Quốc. Lão Tử viết tác phẩm gì?Đạo Đức Kinh được xem là tác phẩm triết học kinh điển viết bởi Lão Tử, một triết gia người Trung Quốc nổi tiếng vào khoảng năm 600 TCN. Đạo Đức Kinh bao gồm 81 chương với khoảng 5000 chữ, được viết bằng chữ Hán, chia làm 2 phần thượng kinh và hạ kinh. Lão Tử là giao gì?Lão Tử được coi là người viết Đạo đức kinh (道德經) - cuốn sách của Đạo giáo có ảnh hưởng lớn, và ông được công nhận là Khai tổ của Đạo giáo (Đạo tổ 道祖), là một trong ba tôn giáo có ảnh hưởng mạnh đến văn hóa Trung Hoa, hay còn gọi là Tam giáo. |