Cách làm kiểu bài so sánh văn học

CÁCH LÀM BÀI SO SÁNH HAI ĐOẠN TRÍCH TRONG NGHI LUẬN VĂN HỌC

       So sánh hai đoạn trích trong tác phẩm văn học là dạng bài mới và khó đối với học sinh. Kiểu bài này yêu cầu cao về kiến thức và kỹ năng. Để làm tốt kiểu bài này không chỉ đưa ra những điểm giống và khác nhau giữa các đối tượng so sánh mà phải thấy được điểm kế thừa và đổi mới của từng tác giả, từng giai đoạn văn học.

Kiểu bài này đa dạng:có thể  so sánh hai tác phẩm [ hai đoạn trích] của hai tác giả, so sánh hai tác phẩm của cùng một tác giả, so sánh hai đoạn trích trong cùng một tác phẩm…Đối tượng so sánh về đề tài, nhân vật, tình huống, cách trần thuật, nghệ thuật… Trong khuôn khổ bài viết tôi chỉ đề cập đến việc so sánh hai đoạn trích qua một số đề cụ thể.

Ví dụ : Đề 1: Viết về dòng sông Đà trong tùy bút “Người lái đò sông Đà”, nhà văn Nguyễn Tuân miêu tả “ có nhiều lúc trông nó thành ra diện mạo và tâm địa một thứ kẻ thù số một”. Nhưng cũng có khi: “ Con song Đà gợi cảm. Đối với mỗi người, sông Đà lại gợi một cách. Đã có lần tôi nhìn sông Đà như một cố nhân”[ Nguyễn Tuân -Ngữ văn 12 tập 1, NXB GD 2015]

Bằng hiểu biết của mình, anh chị hãy phân tích những vẻ đẹp trên của sông Đà. Từ đó làm nổi bật nét độc đáo trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân.

Đề 2: Trong truyện ngắn “ Vợ nhặt” nhà văn Kim Lân đã miêu tả tâm trạng của bà cụ Tứ: Chiều hôm trước, khi biết con trai mình đưa vợ về “ Bà lão cúi đầu nín lặng. Bà lão hiểu rồi. Lòng người mẹ nghèo khổ ấy còn hiểu ra biết bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán vừa xót thương cho số kiếp đứa con mình. Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này. Còn mình thì… Trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai dòng nước mắt… Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau qua được cơn đói khát này không.”

Và sáng hôm sau, trong bữa cơm sáng:’ Bà cụ vừa ăn vừa kể chuyện làm ăn, gia cảnh với con dâu. Bà lão nói toàn chuyện vui chuyện sung sướng về sau này”.[ Kim Lân – Ngữ văn 12 tập 2, NXBGD 2015 ]

Phân tích tâm trạng bà cụ Tứ trong hai lần miêu tả trên để thấy được thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm qua nhân vật này.

 Đề 3: Cảm nhận của anh chị về hai đoạn văn sau:

1. “ Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc thuyền nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn lại nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Mặt hòn nào hòn nấy trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm, méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này”.[ Người lái đò sông Đà – Nguyễn Tuân]
2.  “ Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời mình như một cô gái Digan phóng khoáng và man dại”.[ Ai đã đặt tên cho dòng sông – Hoàng Phủ Ngọc Tường]

Anh/chị hãy làm sáng tỏ những nét giống và khác nhau trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân và Hoàng Phủ Ngọc Tường qua hai đoạn trích trên

Đối với kiểu bài này vẫn cần đảm bảo cấu trúc 3 phần: mở bài, thân bài, kết bài. Mỗi phần cần đảm bảo những nội dung sau:

• Cần mở bài gián tiếp đi từ nét chung của hai đoạn trích tạo sự hấp dẫn cho người đọc
• Giới thiệu khái quát nét chính về hai tác giả [ chú ý phong cách sáng tác], nội dung chính hai tác phẩm, đặc biệt là nội dung chính hai đoạn trích
• Trích dẫn và khẳng định nhận định[ nếu có]

- Phân tích từng đoạn trích về nội dung và nghệ thuật

- So sánh hai đoạn trích điểm giống và khác nhau về nội dung và nghệ thuật. Dựa vào hoàn cảnh sáng tác, thời đại để lý giải điểm giống và khác nhau đó

- Khái quát những nét giống và khác nhau tiêu biểu giữa hai đoạn trích

    - Hiểu được con người tác giả và thông điệp tác giả      muốn gửi tới người đọc và thế hệ sau

       Trên đây là một số gợi ý về kỹ năng cần đạt khi làm kiểu bài so sánh hai đoạn trích trong tác phẩm văn học giúp các bạn học sinh có thể đạt kết quả cao trong kỳ thi tốt nghiệp THPT QG sắp tới. Chúc các bạn thành công

Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt NamKhóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn [Thầy Phạm Hữu Cường]Nghị luận văn họcPHƯƠNG PHÁP LÀM KIỂU BÀI SO SÁNH VĂN HỌCGiáo viên: PHẠM HỮU CƯỜNGTÀI LIỆU BÀI GIẢNGĐây là tài liệu tóm lược các kiến thức đi kèm với bài giảng Phương pháp làm kiểu bài So sánh văn học thuộc khóa họcLuyện thi THPT quốc gia PEN-C: Môn Ngữ văn [Thầy Phạm Hữu Cường] tại website Hocmai.vn.I. THAO TÁC LẬP LUẬN SO SÁNH:1. Khái niệm và tác dụng của thao tác lập luận so sánh:- So sánh là một thao tác lập luận nhằm đối chiếu hai hay nhiều sự vật, đối tượng hoặc là các mặt của một sựvật để chỉ ra những nét giống nhau hay khác nhau, từ đó thấy được giá trị của từng sự vật hoặc một sự vậtmà mình quan tâm.- Hai sự vật cùng loại có nhiều điểm giống nhau thì gọi là so sánh tương đồng, có nhiều điểm đối chọi nhauthì gọi là so sánh tương phản.- Tác dụng của so sánh là nhằm nhận thức nhanh chóng đặc điểm nổi bật của đối tượng và cùng lúc hiểu biếtđược hai hay nhiều đối tượng.2. Cách sử dụng thao tác lập luận so sánh:- Trước hết là cần xác định đối tượng nghị luận từ đó tìm một đối tượng tương đồng hay tương phản, hoặccần so sánh hai đối tượng cùng lúc- Chỉ ra những điểm giống nhau giữa các đối tượng.- Dựa vào nội dung cần tìm hiểu, chỉ ra điểm khác biệt giữa các đối tượng.- Xác định giá trị cụ thể của các đối tượng.Ví dụ:“Tiếng suối trong như tiếng hát xa”… Nguyễn Du, Bạch Cư Dị so tiếng đàn với tiếng suối. Thế Lữ lại sotiếng hát trong với nước ngọc tuyền [suối ngọc]. Những người này không miêu tả trực tiếp tiếng suối. Chỉcó Nguyễn Trãi cho tiếng suối là tiếng đàn cầm. Có lẽ đó là hình ảnh gần nhất với hình ảnh trong câu thơnày. Có thể chẳng phải ngẫu nhiên. Nguyễn Trãi sành âm nhạc. Bác Hồ cũng thích âm nhạc. Tiếng hát củamột danh ca Pháp từng thích nghe thời trẻ, đến tuổi bảy mươi Bác còn nhờ chị Mađơlen Rípphô tìm lại hộ.Tiếng suối ngàn của đất nước hay đó là tiếng hát của trái tim người nghệ sĩ yêu đời. [G.S Lê Trí Viễn]II. CÁC KIỂU BÀI SO SÁNH VĂN HỌC:1. Đây là một kiểu bài mới, chưa được cụ thể hóa thành một bài học riêng trong chương trình Ngữ vănbậc trung học phổ thông, chưa có hướng dẫn trong SGK, do đó đã ảnh hưởng ít nhiều đến chất lượng làmbài của học sinh cũng như quá trình định hướng ôn tập cho học sinh từ phía giáo viên.2. Đối tượng của kiểu bài so sánh văn học có thể là: 2 nhân vật, 2 tình huống, 2 cái tôi trữ tình, 2-3 chitiết nghệ thuật, 2 đoạn thơ hoặc 2 đoạn văn xuôi… Quá trình so sánh có thể chỉ diễn ra ở các tác phẩm củacùng một tác giả, nhưng cũng có thể diễn ra ở những tác phẩm của các tác giả cùng hoặc không cùng mộtthời đại, giữa các tác phẩm của những trào lưu, trường phái khác nhau của một nền văn học.3. Dạng câu hỏi đặc trưng của kiểu bài này trong đề thi ĐHCĐ thường là “Cảm nhận của anh/chị về hainhân vật, hai đoạn thơ, hai đoạn văn hay hai chi tiết sau”…chứ hầu như không dùng từ “so sánh”.4. Mục đích cuối cùng của kiểu bài này là yêu cầu thí sinh chỉ ra được chỗ giống và khác nhau giữahai tác phẩm, hai tác giả, từ đó thấy được những mặt kế thừa, những điểm cách tân của từng tác giả, từngTổng đài tư vấn: 1900 58-58-12- Trang | 1 -Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt NamKhóa học Luyện thi THPT quốc gia PEN - C: Môn Ngữ văn [Thầy Phạm Hữu Cường]Nghị luận văn họctác phẩm; thấy được vẻ đẹp riêng của từng tác phẩm; sự đa dạng muôn màu của phong cách nhà văn.Kiểu bài này cũng góp phần hình thành kĩ năng lí giải nguyên nhân làm nên sự khác nhau giữa các hiệntượng văn học.III. CÁCH LÀM KIỂU BÀI SO SÁNH VĂN HỌC:Muốn làm tốt một bài so sánh văn học cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh, phântích, so sánh…đồng thời thực hiện tốt 4 bước sau đây:Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý cho bài viếtBước 2: Lập dàn ý cho bài viết:MỞ BÀI:- Dẫn dắt [mở bài trực tiếp không cần bước này]- Nêu yêu cầu của đề [Giới thiệu khái quát về các đối tượng so sánh]THÂN BÀI:1. Giới thiệu vài nét về tác giả và tác phẩm2. Phân tích/cảm nhận từng đối tượng cần so sánh:a. Làm rõ đối tượng thứ nhất [bước này vận dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thaotác lập luận phân tích]b. Làm rõ đối tượng thứ 2 [bước này vận kết hợp nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lậpluận phân tích]3. So sánh: nét tương đồng và khác biệt giữa hai đối tượng trên cả hai bình diện nội dung và hình thứcnghệ thuật [bước này vận dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lập luận phân tíchvà thao tác lập luận so sánh]4. Lý giải sự khác biệt: thực hiện thao tác này cần dựa vào các bình diện: bối cảnh xã hội, văn hóa màtừng đối tượng tồn tại; phong cách nhà văn; đặc trưng thi pháp của thời kì văn học…[ bước này vận nhiềuthao tác lập luận nhưng chủ yếu là thao tác lập luận phân tích. Lưu ý: Nếu làm được bước này thì rất tốt, nếukhông thì cũng không ảnh hưởng nhiều đến điểm số của bài văn.KẾT BÀI:- Khái quát lại yêu cầu của đề bài [Khái quát những nét giống nhau và khác nhau tiêu biểu]- Phát triển, mở rộng, nâng cao vấn đề [Có thể nêu những cảm nghĩ của bản thân.]6. Trong quá trình làm bài, học sinh không nhất thiết phải tuân thủ nghiêm ngặt qui trình trên. Có thểphối hợp nhiều bước cùng một lúc. Chẳng hạn, có thể đồng thời vừa phân tích làm rõ, vừa thực hiện nhiệmvụ so sánh trên hai bình diện nội dung và nghệ thuật, vừa lí giải nguyên nhân vì sao khác nhau. Hoặc chỉtrong bước so sánh, học sinh có thể kết hợp vừa so sánh vừa lí giải. Tuy nhiên, nếu thực hiện theo cách nàythì bài viết không khéo sẽ rơi vào rối rắm, luẩn quẩn. Tốt nhất là thực hiện tuần tự các bước và nội dung nhưhướng dẫn trên.Bước 3: Viết bài văn theo dàn ý đã lậpBước 4: Đọc lại, kiểm tra, sửa lỗi và hoàn thiện bài viết:- Sửa lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp…- Chú ý liên kết mạch lạc giữa các câu trong đoạn văn và giữa các phần trong bài văn.Giáo viên: Phạm Hữu CườngNguồn :Hocmai.vnTổng đài tư vấn: 1900 58-58-12- Trang | 2 -www.facebook.com/groups/TaiLieuOnThiDaiHoc01Hocmai.vn – Website học trực tuyến số 1 tại Việt Nam5 LỢI ÍCH CỦA HỌC TRỰC TUYẾNoc01Ngồi học tại nhà với giáo viên nổi tiếng.Chủ động lựa chọn chương trình học phù hợp với mục tiêu và năng lực.Học mọi lúc, mọi nơi.Tiết kiệm thời gian đi lại.Chi phí chỉ bằng 20% so với học trực tiếp tại các trung tâm.aiHD4 LÍ DO NÊN HỌC TẠI HOCMAI.VNuOnThiChương trình học được xây dựng bởi các chuyên gia giáo dục uy tín nhất.Đội ngũ giáo viên hàng đầu Việt Nam.Thành tích ấn tượng nhất: đã có hơn 300 thủ khoa, á khoa và hơn 10.000 tân sinh viên.Cam kết tư vấn học tập trong suốt quá trình học./groLà các khóa học trang bị toàndiện kiến thức theo cấu trúc củakì thi THPT quốc gia. Phù hợpvới học sinh cần ôn luyện bàibản.Là các khóa học tập trung vàorèn phương pháp, luyện kỹnăng trước kì thi THPT quốcgia cho các học sinh đã trảiqua quá trình ôn luyện tổngthể.Là nhóm các khóa học tổngôn nhằm tối ưu điểm số dựatrên học lực tại thời điểmtrước kì thi THPT quốc gia1, 2 tháng.www.facebook.comLà các khoá học trang bị toànbộ kiến thức cơ bản theochương trình sách giáo khoa[lớp 10, 11, 12]. Tập trungvào một số kiến thức trọngtâm của kì thi THPT quốc gia.ups/TaiLieCÁC CHƯƠNG TRÌNH HỌC CÓ THỂ HỮU ÍCH CHO BẠNTổng đài tư vấn: 1900 58-58-12www.facebook.com/groups/TaiLieuOnThiDaiHoc01-