Từ lâu lắm rồi, cách đây phải 3 năm tôi từng có bài viết bàn về nho giáo và nhân sự. Bài viết từ lâu những vẫn có khá nhiều người đọc. Vì vậy tôi đọc lại. Đọc và thấy rằng mình vẫn còn thiếu. Thiếu nhiều thứ, kể cả trích dẫn. Ở bài viết cũ tôi có bình luận: "“Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” là 4 bước trong 8 bước để thực hiện 3 cương lĩnh của Nho giáo. 3 cương lĩnh bao gồm : “Minh minh đức, Tân dân, Chỉ ư chí thiện”. Tạm không giải nghĩa 3 cương lĩnh này, chúng ta đi tiếp tới về sau đó là: Làm gì để thực hiện hay thực thi được 3 cương lĩnh này ? . Đó chính là thực hiện 8 bước: “Cách vật, trí tri, thành ý, chính tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. "
Và tôi có chép lại chương 9, chương 10 [tổng là 11 chương] của phần Đại Học. Giờ tôi lại tiếp tục chép lại các chương còn lại.
Bạn đang xem: Cách vật, trí tri, thành ý, chính tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ
Để biết thêm về bài viết trước, anh chị em vui lòng click vào link :Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ – Muốn làm được điều này nên biết về Nhân sựChương 1: THÁNH KINH1. "Đạo học lớn cốt để biết phát huy đức sáng đức tốt đẹp của con người; đổi mới khiến lòng dân bỏ cũ theo mới, bỏ ác theo thiện; khiến mọi người đạt đến mức độ đạo đức hoàn thiện nhất. Có hiểu được phải đạt đến mức độ đạo đức hoàn thiện nhất thì mới kiên định chí hướng. Chí hướng kiên định rồi, tâm mới yên tĩnh. Tâm yên tĩnh rồi, lòng mới ổn định. Lòng ổn định rồi, suy nghĩ sự việc mới có thể chu toàn. Suy nghĩ sự việc chu toàn rồi, mới có thể xử lý, giải quyết công việc được thỏa đáng.
Vạn vật đều có đầu có đuôi, có gốc có ngọn. Vạn sự đều có bắt đầu và kết thúc. Biết làm cái gì trước cái gì sau, tức là đã tiếp cận với nguyên tắc của đạo rồi."
2.“Thời cổ đại, phàm những thánh nhân muốn phát huy tính thiện của con người đến khắp thiên hạ [bình thiên hạ], trước hết phải lãnh đạo tốt nước mình, bang mình [trị quốc].Muốn lãnh đạo tốt nước mình, bang mình, trước hết cần chỉnh đốn tốt gia đình, gia tộc mình [tề gia].Muốn chỉnh đốn tốt gia đình, gia tộc mình, trước hết phải tu dưỡng tốt phẩm đức bản thân mình [tu thân].Muốn tu dưỡng tốt phẩm đức bản thân mình, trước hết phải làm cho tâm tư của mình ngay thẳng [chính tâm], đoan chính.Muốn cho tâm tư của mình ngay thẳng, đoan chính, trước hết phải có ý nghĩ thành thật. [thành ý]Muốn có ý nghĩ thành thật, trước hết phải có nhận thức đúng đắn. [trí tri].Mà con đường nhận thức đúng đắn chính là nghiên cứu đến nơi đến chốn, lĩnh hội được cái nguyên lý của sự vật [cách vật]”
3. Có lĩnh hội được nguyên lý của sự vật, nhận thức mới đúng đắn, ý nghĩ mới thành thực. Ý nghĩ thành thực, tâm tư mới ngay thẳng. Tâm tư ngay thẳng, phẩm đức bản thân mới tu dưỡng tốt. Phẩm đức bản thân tu dưỡng tốt, mới chỉnh đốn tốt gia đình, gia tộc của mình. Chỉnh đốn tốt gia đình, gia tộc mình, mới lãnh đạo tốt nước mình. Lãnh đạo tốt nước mình, thiên hạ mới được thái bình [mới bình được thiên hạ].
4. Từ vua thiên tử đến người bình dân, ai ai cũng phải lấy tu dưỡng phẩm đức làm gốc.
Một cây, cái gốc đã mục nát rồi, mà cái ngọn còn tốt tươi là điều không thể có. Xem nhẹ cái căn bản đáng phải xem trọng, coi trọng cái chi tiết vốn là thứ yếu, xưa nay chưa từng có bao giờ.
Chương 2: KHANG CÁO
Sách Chu Thư có câu: "Có thể phát huy được tính tốt của mọi người"Sách Thượng Thư có câu: " Nên nghĩ đến những tính tốt mà trời đã ban cho mọi người"Sách Ngu Thư có câu: "Có thể phát huy được đại đức"
Ba lời ấy đều muốn nói mọi người phải tự mình phát huy đức sáng của mình.
Chương 3: BÀN MINH, chương 4: BANG KỲ, chương 5: THÍNH TỤNG
Từ chương 2 đến chương 5 là 4 chương nói về Minh minh đức, Tân dân, Chỉ ư chí thiện. Đại khái là thế. Tôi không hiểu lắm. Khi nào tôi hiểu tôi sẽ chép tiếp.
Chương 6: TRI BẢN
Muốn có nhận thức đúng đắn thì cốt lõi ở chỗ "cách vật trí tri", tức là nghiên cứu để hiểu rõ lý tận cùng của sự vật. Muốn có nhận thức đúng đắn đối với bất kỳ sự vật nào, phải tiếp xúc với sự vật để nghiên cứu kỹ cả bên ngoài lẫn bên trong của sự vật, bản chất của sự vật, điều kiện khách quan, chủ quan của sự vật phát sinh, phát triển, tồn tại và diệt vong.
Nói chung, trí tuệ con người rất cao siêu, không có ai không có năng lực nhận biết, chỉ khác nhau ở mức độ mà thôi, còn vạn vật trong thiên hạ không có cái nào không bao hàm cái lý của nó. Chỉ vì chúng ta đối với sự vật, chưa nghiên cứu hết điều tận cùng, cho nên nhận thức chưa được đầy đủ đó thôi.
Cho nên, khi tiếp xúc với bất cứ sự vật gì trong thiên hạ, phải căn cứ vào cái lý mình đã nhận thức được sự vật đó, để tiếp tục nghiên cứ cái lý tận cùng của sự vật, để đạt đến đỉnh điểm của nhận thức.
Nếu chúng ta bỏ đúng công sức, kiên trì như vậy, thì sẽ có một ngày ta thông hiểu hết cái sâu kín bên trong lẫn cái hiển hiện bên ngoài của sự vật, từ tinh vi đến thô thiển, không có chỗ nào mà không biết được một cách cặn ké. Đến lúc đó, nhận thức của chúng ta về tổng thể, về khái quát, về vận dụng cụ thể sẽ không có chỗ nào không rõ. Đây gọi là "cách vật trí tri", tức là nhờ phân tích mổ xẻ nên đã hiểu hết lý tận cùng của sự vật. Như vậy gọi là đạt đỉnh điểm về nhận thức.
Chương 7: THÀNH Ý1. >> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.2. >> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.3. >> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.4. Tài sản có thể làm đẹp nhà cửa. Đức hạnh có thể làm đẹp bản thân. Tâm tư quảng đại thì cử chỉ, thái độ thong dong, thoải mái. Cho nên, người quân tử lúc nào cũng phải làm cho ý niệm của mình được thành thật.
Xem thêm: Suy Thoái Kinh Tế, Khủng Hoảng Kinh Tế Là Gì Thông Minh? Giải Pháp Vượt Qua Khủng Hoảng Kinh Tế
Chương 8: CHÍNH TÂM TU THÂN1. Nếu muốn tu dưỡng phẩm cách đạo đức, trước hết phải giữ cho lòng mình ngay thẳng. Đạo lý ở chỗ nào ?
Nếu như mình tức giận, thì lòng mình không thể ngay thẳng được.Nếu như mình lo sợ, thì lòng mình không thể giữ ngay thẳng được.Nếu như mình quá vui vẻ, thích thúc, thì lòng mình không thể giữ ngay thẳng được.Nếu như mình lo lắng, buồn phiền, thì lòng mình không thể giữ ngay thẳng được.
2. Một khi lòng mình chẳng được ngay thẳng thì có nhìn cũng không thấy, có nghe cũng không hay, có ăn gì cũng không biết mùi vị.
Đạo lý tu dưỡng phẩm đức trước hết cân phải giữ lòng mình ngay thẳng là như vậy.
Chương 11: HIỆT CỦ [Chương này có vẻ như nói khái quát về việc làm thế nào để thiên hạ được bình yên]1. "Bình thiên hạ ở chỗ trị nước mình" có nghĩa là muốn thiên hạ thái bình thì phải lãnh đạo tốt đất nước mình.
Nếu người trên có hiếu với cha mẹ, thì trong nhân dân nhất định dấy lên một tập quán, phong tục hiếu kính cha mẹ.
Nếu người trên tô trọng bậc huynh trưởng, thì trong nhân dân nhất định dấy lên một phong tục, tập quán tông tọng anh em.
Nếu bề trên thật lòng thương xót kẻ côi cút cô đơn góa bụa, thì nhân dân cũng thương xót kẻ côi cút cô đơn góa bụa. Vì vậy người quân tử phải nắm vững đạo "moi theo khuôn phép" này.
2. Ghét những điều không tốt mà người trên đối với mình, thì mình đừng lấy điều đó đối xử với cấp dưới.Ghét những cách làm không tốt của cấp dưới đối với mình, thì mình cũng đừng dùng những cách đó để đối xử với cấp trên.Ghét những việc làm không tốt của người trước đối với mình, thì mình cũng đừng đem những việc đó đối xử với người sau mình.Ghét những việc làm không tốt của người sau đối với mình, thì mình cũng đừng đem những việc đó đối xử với người trước mình.Ghét những việc làm không tốt của người bên trái đối với mình, thì mình cũng đừng đem những việc đó đối xử với người bên phải mình.Ghét những việc làm không tốt của người bên phải đối với mình, thì mình cũng đừng đem những việc đó đối xử với người bên trái mình.
Đấy gọi là đạo "noi theo khuôn phép".
3.>> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.4.>> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.5.>> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.6.>> Ví dụ chép từ 1 quyển sách nào đấy.
7. Đức là gốc, tài sản là ngọn. Nếu như bỏ gốc mà lấy ngọn, thì sẽ cùng tranh lợi với dân, cướp bóc dân. Vì thế, nếu chỉ lo góp nhặt tài sản thì dân chúng sẽ xa rời ngay; biết phân phát tài sản thì dân chúng sẽ quy thuận ngay. Nếu ở trên phản lại lòng dân, chỉ biết phát ra những mệnh lệnh trái lẽ, thì dân chúng sẽ đối xử lại bằng những điều trái nghịch. Nếu ở trên phản lại lòng dân, chỉ lo tích tụ tài sản châu báu ngọc ngà, thì dân chúng sẽ đỗi xử lại bằng hành động bội nghịch, khiến cho tài sản của vua ngày một khánh kiệt.
Xem thêm: Mặc Gì Khi Đi Du Lịch Hàn Quốc Mặc Gì? Mùa Xuân Đi Du Lịch Hàn Quốc Mặc Gì
Chắc hẳn bạn đã từng nghe qua câu nói nói của Khổng Tử: "Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ". Vậy bạn hiểu như thế nào về câu nói trên?
"Tu thân, Tề gia, Trị quốc, Bình thiên hạ" chính là 4 bước trong 8 bước để thực hiện 3 cương lĩnh của Nho giáo. Để thực hiện được 3 cương lĩnh này, chúng ta cần phải thực hiện cả 8 bước, nếu chỉ nhắc đến 4 bước sau tức là chưa nắm được hết ý của nó. Tám bước đó là:
- Cách vật: Chính là luôn tiếp xúc, nghiên cứu kỹ sự vật, sự việc để nhận rõ thực chất, phải trái.
- Trí tri: Luôn ngẫm nghĩ để thấu hiểu điều mình đã nhận thức được.
- Thành ý: Tức là không tư lừa dối mình, không lừa dối người, trong ngoài như một.
- Chính tâm: Dạy người ta phải luôn suy nghĩ, hành động ngay thẳng, chính trực và làm chủ bản thân mình.
- Tu Thân: Luôn nghiêm khắc với bản thân mình, sửa chữa những thiếu sót, không bảo thủ, luôn lắng nghe để nhận rõ sai sót nhằm hoàn thiện bản thân.
- Tề gia: Chỉnh đốn gia đình, làm cho gia đình mình tốt đẹp, có nề nếp, gia phong.
- Trị quốc: Cai trị, lo toan đất nước cho có kỷ cương, phép tắc.
- Bình yên hạ: Khiến cho dân an, thiên hạ thái bình, lòng người quy thuận.
Trong văn hóa Trung Hoa, để có thể "tề gia, trị quốc, bình thiên hạ" trước tiên phải "Tu thân". Tu thân chính là gốc rễ, lấy chữ "hiếu" làm nền tảng, vì đạo hiếu mà trung thành. Phải yêu quê hương thì mới yêu Tổ quốc, phải tận hiếu thì mới có thể tận trung. Tu thân chính là nền tảng cơ bản nhất trong 8 bước kể trên, là mục tiêu mà "cách vật, trí tri và thành ý" cần phải đạt được. Chỉ có tu thân tốt thì mới có thể nói đến "tề gia, trị quốc, bình thiên hạ". Con người thường bị cảm xúc cá nhân chi phối dẫn đến làm sai, lạc ý chí dẫn đến những hành động thiện vị cá nhân. Tu thân chính là trau dồi, hoàn thiện bản thân, kiểm soát được lý trí, không được để tình cảm lấn át.
"Tề gia": tức là chỉnh đốn gia đình gia tộc mình, làm cho gia đình mình tốt đep hơn. Gia đình là một tế bào của xã hội, có gia đình mới có xã hội. Bởi vậy, khi gia đình yên ổn thì mới có thể nghĩ đến chuyện "trị quốc, bình thiên hạ".
"Trị quốc, Bình thiên hạ" tức là cai trị đất nước sao cho có kỷ cương, phép tắc rồi mới làm cho dân chúng thái bình. Người cầm đầu, muốn lãnh đạo được dân chúng, cải tạo đất nước phải là người có đạo đức. Những người có đạo đức mới có khả năng thu phục lòng người, một khi đã có được lòng người thì sẽ có được đất đai, của cải. Từ của cải đó mới có thể đem lại lợi ích cho nhân dân.
Trong lịch sử có rất nhiều tấm gương về cai trị đất nước, phải kể đến như vua Nghiêu, vua Thuấn. Hai vị vua này đã dùng chính sự nhân từ của bản thân để quản lý thiên hạ, nhân dân vì thế mà thực hiện nhân ái. Vua Kiệt, vua Trụ dùng bạo lực để quản lý thiên hạ, yêu cầu dân chúng phải ân ái, khiến dân chúng không những không nghe theo mà còn làm loạn. Cho nên, muốn lãnh đạo, thuyết phục người khác làm theo ý mình, trước tiên phải có những hành vi phù hợp, bản thân phải làm việc thiện, mới có thể khiến người khác làm theo một cách toàn tâm toàn ý được.
Như vậy, để có thể "Tề gia, trị quốc, bình thiên hạ" tất cả phải dựa vào "tu thân". Bản thân tốt đep thì mới có thể làm tấm gương cho gia đình học tập và noi theo. Gia đình, là một tế bào của xã hội, dẫn dắt được gia đình thì mới có thể nghĩ đến việc trị dân, trị nước. Người đứng đầu của một đất nước phải có chính sách đạo đức nhân nghĩa thì mới làm cho dân chúng được thái bình.
Hy vọng sau khi đọc xong bài viết này, bạn đã được ý nghĩa của "Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ", hiểu được tầm quan trọng của "tu thân", từ đó nỗ lực hơn trong việc rèn luyện bản thân.