Công thức tính độc lập tài chính
Khoảng vài năm trở lại đây, từ khi viết về tài chính cá nhân, tôi đã bắt đầu nghiên cứu một trào lưu đang phát triển mạnh ở Mỹ và các nước Châu Âu có tên là FIRE, viết tắt cho Financial Independence (Độc lập tài chính) & Retire Early (Về hưu sớm). Năm 2018, tôi từng đề cập vắn tắt về trào lưu này trong một bài viết về tiết kiệm tiền. Hai năm trôi qua, FIRE vẫn tiếp tục lan tỏa rộng khắp, bản thân tôi cũng tham gia vào nhiều cộng đồng viết lách, tranh luận về đề tài này. Vậy mà hôm nay tình cờ tôi gõ hàng loạt từ khóa về FIRE bằng tiếng Việt trên Google nhưng không tìm nổi một bài viết nào có đầu có cuối, rõ ràng về trào lưu này. Tôi thực sự rất ngạc nhiên. Giống như cảm giác lần đầu tiên tôi viết về Chủ nghĩa tối giản năm 2016, tôi ngạc nhiên tại sao một trào lưu tuyệt vời, tích cực, đầy tiềm năng đang vẫy vùng ở trời Tây như vậy mà ở Việt Nam hầu như chưa ai biết đến. Bởi vậy, lần này đối với FIRE, tôi có cảm giác mình lại có được cơ hội, thông qua The Present Writer, giới thiệu tới bạn đọc Việt Nam một hệ tự tưởng mới có thể làm thay đổi cuộc đời bạn mãi mãi. Hãy cùng tìm hiểu FIRE: I. FIRE LÀ GÌ?Phiên bản rút gọn:FIRE là một trào lưu sống hướng tới mục tiêu làm chủ hoàn toàn về tài chính. Mục tiêu này được thực hiện bằng cách tiết kiệm và đầu từ 50-70% thu nhập cho đến khi số tiền bạn có được (tiền mặt hoặc tiền trong quỹ đầu tư) bằng khoảng 25 lần số tiền tiêu dùng trong một năm. Khi đó, bạn đạt tới mức độc lập tài chính. Nếu hàng năm bạn rút ra khoảng 4% số tiền đầu tư để sống, khối tài sản của bạn không vơi đi quá nhiều và tiếp tục sinh lãi cho những năm tiếp theo. Nói cách khác, bạn không cần thiết phải đi làm để có thu nhập nữa. FIRE vì thế tạo cơ hội nghỉ hưu sớm (ở độ tuổi 30s, 40s). Hãy dành một phút nghĩ về việc bạn vẫn có thu nhập đầy đủ không cần phải làm bất cứ việc gì (không còn nắng nôi chạy lo công việc, không phải quan hệ công sở phức tạp, không phải đón ý sếp, chiều lòng khách hàng…) và có khả năng về hưu sớm hơn bố mẹ mình 20-30 năm. WOW! Hãy dành một phút để nghĩ về điều đó thôi… Phiên bản đầy đủ:FIRE = Financial Independence (FI) + Retire Early (RE) FIRE: Như đã viết, FIRE gồm có hai vế: (1) Độc lập tài chính và (2) Về hưu sớm. Nhiều người nghe thấy vế “về hưu sớm” (RE) là đã giãy nảy, kiểu “tôi không thể về hưu được!” nhưng thực sự vế “độc lập tài chính” (FI) mới là vế quan trọng. RE không dành cho tất cả mọi người, nhưng FI là cái mốc tài chính tuyệt vời mà ai cũng nên nhắm đến. FI-Độc lập tài chính: Trong tiếng Việt, chúng ta thường nghe cụm “độc lập tài chính” hay “tự chủ kinh tế” trong hoàn cảnh mà doanh nghiệp hoặc cá nhân cần thoát ra khỏi sự phụ thuộc về tiền bạc. Ví dụ như công ty con muốn tự chủ tài chính khỏi công ty mẹ hay người vợ làm nội trợ muốn đi làm để độc lập kinh tế, không phụ thuộc vào đồng tiền người chồng mang về. Ở đây, FI cũng có nghĩa tương tự như vậy nhưng toàn diện và triệt để hơn: Bạn không những không phụ thuộc vào bất cứ ai, mà còn không phụ thuộc vào công việc, khách hàng, không phải làm thêm bất cứ điều gì mà vẫn có đủ tiền chi trả cuộc sống hàng ngày. Đây là ý tưởng lớn nhất và táo bạo nhất của FI. 4% Rule (Quy tắc 4%): Làm sau để đạt được FI? Phần lớn người theo đuổi FI dựa vào một con số duy nhất: 4% (Quy tắc 4%). Quy tắc này xuất phát từ một xuất bản năm 1994 của nhà tư vấn tài chính William Bengen, sử dụng số liệu về đầu tư chứng khoán/trái phiếu (portfolio) trong 50 năm, bao gồm cả giai đoạn thị trường đi xuống (1930s-1970s), để nghiên cứu con số rút tiền đầu tư (withdrawal rate) an toàn. Nghiên cứu chỉ ra rằng kể cả trong giai đoạn thị trường khó khăn, nhà đầu tư rút ra 4% mỗi năm thì portfolio vẫn không hết tiền trong vòng khoảng 30 năm. Sau Bengen, một nghiên cứu nữa tổng quát hơn được xuất bản năm 1998 bởi ba giáo sư trường đại học Trinity (“Trinity Study”) cũng khẳng định rằng 4% là con số an toàn để rút tiền đầu tư hàng năm. Tuy nhiên, nghiên cứu này cũng làm rõ hơn một số điểm như để đạt được lợi tức hàng năm đủ cho quy tắc 4%, portfolio phải nặng về đầu tư cổ phiếu (stock) thay vì trái phiếu (bond). Nghiên cứu cũng tính toán tỉ lệ thay đổi dựa vào lạm phát theo từng năm, và chỉ ra một con số an toàn, có khả năng duy trì portfolio lâu hơn nữa là 3%, thay vì 4%. Từ quy tắc 4% này, chúng ta tính được số tiền cần thiết để đạt được FI bằng cách nhân số tiền cần tiêu hàng năm với 25 (= 100% chia 4%). Cụ thể:
Ghi chú:
RE-Về hưu sớm: Một khi bạn đạt được FI, bạn thực chất không cần phải đi làm nữa vì bạn không cần đồng lương hàng tháng từ công sở để sinh tồn (như đại đa số mọi người). Bởi vậy, bạn có điều kiện để về hưu sớm—thường trước tuổi 50. Rất nhiều người chán ngán với công việc họ đang làm hoặc muốn được có thêm thời gian du lịch và tận hưởng cuộc sống trước khi quá già. Bởi thế, về hưu sớm là động lực để họ tiết kiệm, đầu tư hướng tới FI. Tuy nhiên, không phải ai trong trào lưu FIRE cũng về hưu theo cái nghĩa truyền thông là không làm gì, chỉ nghỉ ngơi hàng ngày. Phần lớn những người thành công với FIRE sau khi “về hưu” thì đều làm một công việc sở thích nào đó mang lại thu nhập như Youtube, blog, viết sách, thuyết giảng truyền cảm hứng… Có những người lại tiếp tục làm công việc bình thường của họ vì họ yêu và không muốn rời bỏ vị trí của mình Điểm khác biệt lớn nhất ở đây là một khi đạt được FI, bạn không bị buộc làm bất cứ điều gì vì đồng tiền—vì miếng cơm, manh áo—bạn làm chỉ vì bạn thích thôi. Rất nhiều người trong chúng ta muốn điều này nhưng ít ai làm được, trừ những người sinh ra trong gia đình có điều kiện, lấy được người giàu có, hay bất ngờ kiếm được rất nhiều tiền. Nhưng FIRE mở ra cho những người bình thường một hướng đi tài chính mới—một cơ hội để có thể tự mình thiết kế cuộc sống “giàu có” theo cách riêng. Đây chính là giá trị quan trọng nhất của FIRE. II. Làm sao để FIRE? (Việt Nam vs. Thế giới)Làm sao để thực hiện FIRE ở Việt Nam (so với các nước khác)? Đây là điểm mà tôi chưa từng thấy bất kỳ một tài liệu nào đề cập đến ở thời điểm này, nên tôi sẽ đóng góp với hiểu biết và suy nghĩ của cá nhân mình. Nhìn chung, theo tôi, các bước cơ bản để thực hiện FIRE là không đổi. Nhưng cụ thể về đầu tư và tiết kiệm ở Việt Nam có thể cần điều chỉnh để phù hợp hơn với hoàn cảnh. Năm (5) bước cơ bản để thực hiện FIRE như sau: Bước 1. Trả hết toàn bộ nợ nần (debt-free): Có lẽ không cần giải thích nhiều, những ai đã từng vay mượn đều biết rằng nợ nần, đặc biệt là nợ lãi cao, có ảnh hưởng lớn như thế nào đến tình trạng tài chính của mình. Nó như thể bạn vừa lĩnh lương được 10 đồng thì 3 đồng phải đội nón ra đi trả nợ gốc, 2 đồng đi trả nợ lãi; chỉ còn 5 đồng vừa lo chi trả cuộc sống, vừa tiết kiệm thì rất khó khăn. Bởi vậy, yếu tố tiên quyết của FI/RE (hay thực ra là tất cả các hình thức làm giàu chân chính khác) là không vay nợ, bao gồm nợ tín dụng, nợ học tập, nợ trả góp xe, nợ trả góp nhà… Nợ càng trả xong sớm, bạn sẽ càng nhanh bắt kịp với mục tiêu FI/RE. Bước 2. Tính toán con số FI của mình: Bạn cần có bao nhiêu tiền để trở nên độc lập hoàn toàn về tài chính (hãy nhớ công thức là: FI = Số tiền tiêu hàng năm x 25)? Bạn có biết mình hàng tháng chi tiêu hết bao nhiêu không? Đây là những câu hỏi mà ai sử dụng tiền hiệu quả cũng cần có câu trả lời, chứ không nhất thiết là những người theo trào lưu FIRE. Một khi bạn đã có con số của mình rồi, bạn mới có thể tính toán mình cần bao nhiêu năm để tới được FI. Có 2 khái niệm: Lean FIRE (FIRE gầy) và Fat FIRE (FIRE béo). Lean FIRE chỉ lối sống tần tiện, tiết kiệm sau khi “về hưu sớm” (chỉ sống cơ bản, ít chi tiêu, ít du lịch), tạo điều kiện cho số FI nhỏ hơn, dễ đạt được hơn. Fat FIRE chỉ lối sống thoải mái hơn sau khi “về hưu sớm” (chi tiêu phóng khoáng, du lịch thường xuyên), để đạt được lối sống này, con số FI cần phải cao hơn. Bước 3. Cắt giảm chi tiêu, tăng thêm thu nhập: Dù cho con số FI của bạn có là lean hay fat thì hầu như ai cũng cần cắt giảm chi tiêu mới có thể đạt được mức tiết kiệm 50-70% thu nhập để đầu tư. Trên thực tế, rất nhiều người theo đuổi con đường FIRE đã chuyển nhà to sang nhà nhỏ, từ thành phố lớn về quê, sang nước phát triển sống… để giảm bớt tối đa chi phí. Nhiều người khác làm việc thêm, xin chuyển công việc lương cao hơn, buôn bán phụ việc chính… để tăng thêm thu nhập hàng tháng phục vụ mục đích FIRE. Đây là cách duy nhất để những người bình thường—không con ông cháu cha, không trúng độc đắc, không quá tài năng—vẫn có thể độc lập tài chính. Áp dụng vào cuộc sống ở Việt Nam, với mức sống thấp hơn nước ngoài, việc tiết kiệm ở Việt Nam về lý thuyết không quá khó. Tuy nhiên, người Việt hàng tháng chi trả rất nhiều tiền vào những thứ “không tên” như đi đám cưới, đám hỏi, biếu sếp, tết nhất, mời đồng nghiệp ăn uống, họ hàng, hỗ trợ cho gia đình ở quê… Chính vì mối quan hệ con người phức tạp hơn xã hội phương Tây, để có thể tiết kiệm được ở Việt Nam, tôi nghĩ mọi người cần phải rành rõ từng khoản chi tiêu, hạn chế chi tiền vào những mối quan hệ không cần thiết, không khoa trương về tiền mình kiếm được. Ngoài ra, người Việt cũng chi trả cho con cái rất nhiều, kể cả khi chúng đã trưởng thành—khác với văn hóa phương Tây cho con độc lập tài chính sớm hơn. Vì vậy, ở Việt Nam, hoặc là mọi người cần để ra khoản riêng cho con, hoặc là giúp con độc lập tài chính, không dựa vào gia đình khi đã trưởng thành. Tất cả những điều này đều yêu cầu sự chuyển mình về văn hóa, chứ không đơn thuần là tài chính. Bước 4. Đầu tư rất nhiều tiền: Như đã viết, nếu để có thể đạt được FIRE trước tuổi 50, thậm chí trước tuổi 40, bạn cần đầu tư phần lớn thu nhập. Các kênh đầu tư phổ biến là:
Bước 5. Tìm cho mình một sở thích để sẵn sàng “nghỉ hưu”: Điểm cuối cùng này dành cho những ai muốn thực hiện vế RE (về hưu sớm). Khi còn đang bận rộn công việc, bạn sẽ rất muốn được nghỉ ngơi. Nhưng khi đã về hưu rồi (nhất là về hưu sớm), bạn sẽ cảm thấy buồn chán, mất phương hướng nếu không có một sở thích hay kế hoạch rõ ràng. Bạn thích làm điều gì mà từ trước tới nay chưa làm được do hạn chế thời gian, công việc? Hãy chuẩn bị ngay khi gần đạt đến FI (độc lập tài chính). III. Hỏi-Đáp về FIRETrước hết, tôi không phải là chuyên gia về FIRE và rất khó để đề cập hết mọi khía cạnh của cả một trào lưu tài chính, bao gồm nhiều khái niệm phức tạp, trong một bài viết ngắn. Tuy nhiên, tôi sẽ cố gắng trả lời một số câu hỏi mà theo tôi, bạn đọc có thể đang băn khoăn:
Đọc thêm bài Hỏi & Đáp về FIRE tiếp theo của tôi tại đây Bạn nghĩ thế nào về trào lưu FIRE? Bạn đã từng nghe về trào lưu này trước đây chưa? Bạn nghĩ mình có thể thực hiện FIRE được không? Chia sẻ với tôi nhé! Be Present, Chi Nguyễn *Bạn thích bài viết này? Hãy cân nhắc ủng hộ cho The Present Writer để blog có thể tiếp tục hoạt động phi lợi nhuận **Vui lòng đọc kỹ yêu cầu về Bản Quyền-Cộng Tác trước khi sao chép hoặc trích dẫn nội dung và hình ảnh của blog |