PHÒNG GD & ĐTĐỀ THI HỌC SINH GIỎI CẤP THÀNH PHỐTP BẮC GIANGNăm học: 2016-2017Môn: Ngữ văn lớp 8Thời gian làm bài: 150 phútCâu 1: [4,0 điểm]Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:Nhưng, ô kìa! Sau trận mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng kéo dài suốtcả một đêm, tưởng chừng như không bao giờ dứt, vẫn còn một chiếc lá thường xuânbám trên bức tường gạch. Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây. Ở gần cuống lá còn giữmàu xanh sẫm, nhưng với rìa là hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa, chiếc lá vẫndũng cảm treo bám vào cành cách mặt đất chừng hai mươi bộ.[Chiếc lá cuối cùng- O Hen-ri]a. Chỉ rõ thán từ trong đoạn văn trên.b. Tìm các từ cùng trường từ vựng trong câu văn sau và nêu tác dụng củatrường từ vựng đó: Ở gần cuống lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa là hình răngcưa đã nhuốm màu vàng úa, chiếc lá vẫn dũng cảm treo bám vào cành cách mặt đấtchừng hai mươi bộ.c. Nêu ý nghĩa của hình tượng chiếc lá trong đoạn văn trên.Câu 2: [6,0 điểm]Trong bài phát biểu nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, giáo sư VũKhiêu đã nói:Để giàu sang, một người có thể chỉ mất vài ba năm, nhưng để trở thành ngườicó văn hóa có thể phải mất hàng chục năm, có khi cả cuộc đời.Hãy trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên.Câu 3: [10,0 điểm]Nhà văn A-na tô-li Phơ-răng nói: Đọc một câu thơ nghĩa là ta gặp gỡ một tâm hồn con người.Em hiểu gì về câu nói trên của nhà văn Pháp? Cảm nhận của em về vẻ đẹptâm hồn của người chiến sĩ cộng sản qua hai bài thơ Ngắm trăng [Hồ Chí Minh]và Khi con tu hú [Tố Hữu]./.......................Hết......................HƯỚNG DẪN CHẤM THI HỌC SINH GIỎIMÔN: Ngữ Văn lớp 8Câu 1: [4 điểm]a. Thán từ: ô kìa [0,5 điểm]b.- Trường từ vựng màu sắc: xanh sẫm, vàng úa. [0,5 điểm]- Tác dụng: Miêu tả chiếc lá giống như thật: một chiếc lá thường xuân vừa trảiqua một đêm mưa gió tưởng như sắp rụng vẫn dũng cảm đeo bám vào cành. [0,5 điểm]c. Ý nghĩa của hình tượng chiếc lá trong đoạn văn trên: [2,5 điểm]- Tác dụng trong việc xây dựng tình huống truyện [thắt nút, mở nút bất ngờ màhứng thú]. [0,5 điểm]- Gợi nhiều liên tưởng:+ Gợi liên tưởng đến số phận con người. Vì nghèo đói và bệnh tật mà Giôn-xituyệt vọng, bi quan về cuộc sống. [0,5 điểm]+ Chiếc lá còn gợi liên tưởng đến ý chí, nghị lực của con người. [0,5 điểm]+ Đặc biệt, chiếc lá cuối cùng là hình tượng đẹp thể hiện tình yêu thương giữanhững người nghèo khổ. [1 điểm]Câu 2: [6 điểm]a. Về kĩ năng:- Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội, bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, vậndụng tốt các thao tác lập luận, dẫn chứng tiêu biểu, chọn lọc.- Bài viết trong sáng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.b. Về kiến thức:Học sinh có thể bày tỏ những suy nghĩ khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bảnsau:1. Dẫn dắt và giới thiệu vấn đề [0,5 điểm]2. Giải thích ý kiến [1 điểm]- Văn hóa: Một khái niệm rộng bao gồm mọi lĩnh vực của đời sống, từ khoa họccho đến nghệ thuật, từ đời sống tâm hồn, tâm linh đến thói quen sinh hoạt, thị hiếuthẩm mĩ, giao tiếp ứng xử,... của con người.- Khái niệm văn hóa trong câu nói của Vũ Khiêu bàn đến văn hóa của một người.Bằng những mệnh đề tương phản: giàu sang - có văn hóa; ba năm - chục năm, cả cuộcđời, nhà văn hóa Vũ Khiêu muốn khẳng định sự dày công trong việc dạy dỗ, giáo dục,rèn luyện để một con người trở nên có văn hóa.3. Bàn luận, mở rộng vấn đề [3 điểm]- Khẳng định ý kiến hoàn toàn đúng đắn và xác đáng.- Để giàu sang, một người có thể chỉ mất vài ba năm: Với một con người, việctạo lập một sản nghiệp, một cuộc sống đủ đầy có thể chỉ mất một thời gian ngắn. Sựcần cù và sáng tạo trong lao động có thể khiến họ nhanh chóng trở thành người giàucó. Để trở thành một người có văn hóa, có thể phải mất hàng chục năm, có khi cả cuộcđời:- Để hình thành nền tảng văn hóa tri thức, con người cần rèn luyện, tích lũytrong khoảng thời gian hàng chục năm khi ngồi trên ghế nhà trường và trong suốt cảcuộc đời, Học, học nữa, học mãi [Lênin].- Mỗi người phải mất cả cuộc đời để hoàn thiện những giá trị văn hóa tinh thần:Đó là vẻ đẹp tâm hồn với các giá trị đạo đức như: tình yêu thương, nhân ái, lòng vịtha, khoan dung, sự sẻ chia, đồng cảm; lòng yêu nước, ý thức dân tộc, cộng đồng; tháiđộ trân trọng lịch sử, trân trọng quá khứ; văn hóa giao tiếp ứng xử giữa người vớingười trong cuộc sống...- Văn hóa tri thức và đạo đức nhân cách của con người có mối quan hệ chặt chẽvới nhau. Những người có trình độ văn hóa cao thường là những nhân cách đángtrọng. Tuy nhiên điều đó không hoàn toàn đúng với mọi trường hợp bởi trên thực tế,nhiều người có trình độ văn hóa cao vẫn có thể có những suy nghĩ ấu trĩ, vẫn có thểmắc những sai lầm trong giao tiếp ứng xử.- Vì vậy song song với việc bồi đắp tri thức văn hóa, con người ta còn phải họclàm người, tăng cường rèn luyện kĩ năng sống.4. Bài học nhận thức và hành động [1.5 điểm]- Việc rèn luyện để trở thành con người có văn hóa là quan trọng, cần thiết.- Để đào luyện một con người có văn hóa cần có sự chung tay của cả gia đình,nhà trường, xã hội. Tuy nhiên yếu tố quyết định là ở mỗi người, ở việc trau dồi ý thứclàm người.Câu 3: [10 điểm]A. Yêu cầu chung:- Về hình thức: trình bày, diễn đạt, liên kết câu...- Về nội dung: làm rõ vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ cộng sản trong hai bài thơ.I. Mở bài: [0,5 điểm]Dẫn dắt, đưa nhận địnhII. Thân bài:1. Giải thích: [0,5 điểm]Đúng như nhà văn A-na tô-li Phơ-răng đã nói: “Đọc một câu thơ nghĩa là tagặp gỡ một tâm hồn con người”. Có nghĩa là đọc một câu thơ, chúng ta không chỉ cảmnhận được vẻ đẹp của ngôn từ mà còn cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ gửigắm trong đó. Bởi thơ là tiếng nói của tâm hồn, tình cảm con người. Mỗi câu thơ rađời là kết quả của những trăn trở, suy tư, nung nấu ở người nghệ sĩ.2. Chứng minh: [8 điểm]HS tìm các phương diện vẻ đẹp tâm hồn của người chiến sĩ của cả hai bài thơđể phân tích. [Hoặc có thể phân tích vẻ đẹp tâm hồn người chiến sĩ theo từng bài thơ].Sau đây là gợi ý:a. LĐ 1: Dù sống trong ngục tù nhưng những người chiến sĩ vẫn dành cho thiên nhiênmột tình yêu sâu sắc:* Trong bài thơ “Khi con tu hú”, tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống khiến người tutưởng tượng một mùa hè chan hoà ánh sáng, rực rỡ sắc màu rộn ràng âm thanh vàngọt ngào hương vị [dẫn chứng]* Bài thơ “Ngắm trăng”:- Bác nghĩ đến trăng và việc ngắm trăng ngay cả khi bản thân bị giam cầm, đày đọa.Người thấy thiếu mọi nghi thức thông thường. Cái thiếu “ rượu” và “hoa” là cái thiếucủa một thi nhân chứ không phải là cái thiếu của một tù nhân [dẫn chứng]- Sự xốn xang, bối rối rất nghệ sĩ trước cảnh đẹp đêm trăng của Bác [dẫn chứng]- Sự giao hoà tự nhiên, tuyệt vời giữa con người và vầng trăng tri kỷ. Qua nghệ thuậtđối và nhân hoá làm nổi bật tình cảm song phương, cho thấy mối quan hệ gắn bó triâm giữa trăng và người [dẫn chứng]b. LĐ 2: Họ luôn khao khát tự do mãnh liệt:- Niềm khao khát mãnh liệt về với tự do còn được bộc lộ trực tiếp trong những câucuối: d/c. Cách ngắt nhịp độc đáo, kết hợp với những từ ngữ mạnh [đập tan phòng,chết uất] và những từ cảm thán [ôi, làm sao, thôi] làm nổi bật cái cảm giác ngột ngạtcao độ, niềm khao khát cháy bỏng muốn thoát ra khỏi cảnh ngục tù để trở về với cuộcsống tự do bên ngoài. Tiếng chim tu hú mở đầu và kết thúc bài thơ đã tạo nên một sựhô ứng. Tiếng chim ban đầu là âm thanh đẹp của tự nhiên gợi lên trong tâm hồn ngườitù cách mạng trẻ tuổi một mùa hè tự do, khoáng đạt đầy sức sống. Còn tiếng chim tuhú ở cuối bài thơ lại là âm thanh giục giã, như thúc giục những hành động sắp tới.- Còn Bác luôn hướng ra ánh sáng. Đó là vầng trăng, là bầu trời, là tự do và đó cũng làhy vọng, là tương lai.c. LĐ 3: Người chiến sĩ cộng sản ấy cũng mang một phong thái ung dung, lạc quantrong bất kỳ hoàn cảnh nào: Hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà tù Tưởng Giới Thạchkhông trói buộc được tinh thần và tâm hồn người tù, không làm mất đi nét thư tháiung dung vốn sẵn có ở Bác. Bác tự do rung động với vầng trăng, với cảnh đẹp bấtchấp hoàn cảnh, bất chấp cái song sắt tàn bạo - biểu tượng cụ thể của nhà tù [cuộcvượt ngục tinh thần].3. Tổng hợp: [0,5 điểm]- Như vậy, qua hai bài thơ, người đọc sẽ hiểu hơn về tâm hồn của người chiến sĩ cộngsản khi ở trong tù. Và vẻ đẹp tâm hồn của họ là cội nguồn tạo nên vẻ đẹp, giá trị tácphẩm.- Đọc thơ hay, gặp gỡ tâm hồn người nghệ sĩ, người đọc thơ được thanh lọc, hoànthiện tâm hồn mình.III. Kết bài: [0,5 điểm] Khẳng định lại nhận định và cảm nghĩ, liên hệ…..................Hết..................
Tham khaỏ nha em:
Mở bài
-Dẫn dắt được vào vấn đề hợp lí.
-Trích dẫn được nội dung cần chứng minh ở đề bài, đánh giá khái quát vấn đề.
Thân bài
a] Giải thích:
-Giải nghĩa từ ngữ: “đọc”[tìm hiểu, suy ngẫm], “câu thơ hay”[có giá trị nội dung, nghệ thuật], “bắt gặp”[phát hiện ra, đồng cảm], “tâm hồn”[con người tinh thần bên trong con người]
-Khái quát ý nghĩa: Câu nói khẳng định: Tìm hiểu thơ, người đọc sẽ thấy được con người bên trong –con người tinh thần của nhà thơ.
-Đọc Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến, ta gặp một con người luôn đề cao và trân trọng tình bạn tri kỉ, một con người có tâm hồn thanh cao, gắn bó với cuộc sống đồng quê, cũng là một con người thâm trầm, hóm hỉnh.
b] Chứng minh vấn đề:
1. Tâm hồn con người trân trọng tình bạn tri kỉ:
-Niềm vui bất ngờ khi có bạn hiền đến thăm khi mình đã từ quan về quê ở ẩn[Phân tích câu 1]
Bài thơ đã khơi dậy trong ta niềm xúc động trước tấm chân tình của nhà thơ Nguyễn Khuyến:
Một chút nhẹ nhàng tự nhiên hóm hỉnh được tác giả mở đầu bằng câu thơ:
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Câu thơ như một lời chào hồ hởi thân mật vừa bộc lộ nỗi vui bất ngờ vừa tỏ ý trân trọng, quý mến bạn. Đã bấy lâu nay có nghĩa là một thời gian dài, một thời gian nhà thơ không gặp bạn, giờ đây có dịp gặp nhau làm sao mà không xúc động, không vui mừng cho được. Từ lúc cáo quan về vui sống với cảnh điền viên, ông chỉ biết lấy thiên nhiên làm bạn. Trái tim ông gửi trọn cho đất nước quê hương, nên tâm hồn luôn khắc khoải u hoài. Trong những giây phút ấy mà không ai không muốn có một người bạn để tâm sự, để an ủi. Người bạn đó đã đến với ông - Còn nỗi vui mừng nào hơn. Chính nỗi vui mừng, bất chợt mà Nguyễn Khuyên đã thốt ra lời bông đùa với bạn một cách dí dỏm cho thoả lòng trông đợi.
-Tình cảm gắn bó sâu nặng thể hiện trong mong muốn tiếp đãi bạn hiền và lời đùa vui hóm hỉnh [Phân tích 6 câu thơ tiếp theo]
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa/Ao sâu nước cả, khôn chài cá/Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà/Cải chửa ra cây, cà mới nụBầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa/Đầu trò tiếp khách, trầu không có.
Mới nghe qua, ta thấy dường như nhà thơ tỏ ý làm tiếc rằng đã lâu lắm rồi bạn mới tới nhà vậy mà không có một thứ gì để tiếp, bạn để thết đãi bạn cả: chợ thì xa, người nhà trẻ con đều đi vắng cả, ao thì sâu mà nước lớn, nên không chài bắt được cá; vườn rộng thênh thang thì khó mà bắt được gà. Đến một cây cải, mớ cà hoặc một quả bầu, một trái mướp cũng không sẵn; thậm chí một miếng trầu để tiếp khách cũng không có. Tác giả đang phân trần, giải thích sự thiếu sót của mình. Thực ra đây chỉ là cách nói cường điệu như vậy mà đã đùa với bạn, vừa tỏ thái độ nhớ mong chờ đợi bấy lâu mà thôi. Và qua những lời trần tình ấy ta cũng hiểu được cuộc sống của tác giả ở làng quê: đạm bạc, giản dị, luôn gắn bó với nông thôn.
-Lời khẳng định tình bạn tri kỉ vượt qua mọi thứ vật chất tầm thường [Câu cuối]
Bác đến chơi đây, ta với ta...
Câu thơ bộc lộ thật rõ nét tình cảm chân thành của tác giả đối với bạn. Đó là một tình cảm thiêng liêng cao quý. Quan hệ bạn bè ở đây được xây dựng trên cơ sở vững chắc là tình cảm yêu thương chân thật không màng đến vật chất. Bác đến chơi đây không có gì cả, chỉ có ta với ta khiến ta nhớ đến câu kết trong bài Qua đèo Ngang của bà Huyện Thanh Quan khi đứng trước cảnh đèo ngang hoang vắng cô liêu, đang mang nặng một nỗi u buồn, niềm suy tư khôn cả, không thể tâm sự cùng ai, nên bà tự quay về với lòng mình “ta với ta”. Còn “ ta với ta” mà nhà thơ Nguyễn Khuyến sử dụng nhằm chỉ nhà thơ và người bạn tuy hai mà một, tuy một mà hai, nó gắn bó quyện chặt vào nhau, không gì chia cắt được. Ở đây chỉ có ta với ta nhưng lại có tất cả. Bởi vì tình bạn giữa ta với ta mới là cao quý, nó không đòi hỏi bất kì một điều kiện vật chất nào cả, thậm chí cả một miếng trầu làm đầu câu chuyện để tiếp bác cũng không. Qua đó ta mới thấy nghệ thuật trào lộng của Nguyễn Khuyến thật là hóm hỉnh nhẹ nhàng mà tế nhị sâu sắc.
2. Tâm hồn một con người có nếp sống thanh cao, gắn bó với lao động, với đồng quê:
-Từ quan về quê sống cuộc sống giản dị, thanh bần.
-Giới thiệu với bạn về những thứ cây nhà lá vườn do tự tay mình làm ra...
-Dùng ngôn ngữ bình dân chửa ra cây, vừa rụng rốn....,
3. Tâm hồn của một bậc cao nhân, vừa đùa vui hóm hỉnh, vừa thâm trầm sâu xa:
-Sau lời chào là những câu thơ ẩn chứa nụ cười hóm hỉnh, tất cả đều có nhưng lại chẳng có thứ gì để có thể thết đãi bạn quý... Cả miếng trầu cũng không có.
-Bài thơ mang ý nghĩa sâu sắc về một tình bạn cao đẹp, vượt qua tất cả hoàn cảnh, thời gian, địa lí, vượt qua mọi thứ vật chất tầm thường... Bài thơ thể hiện tài năng của nhà thơ, cũng thể hiện trí tuệ, sự uyên bác của một nhân cách lớn .
c] Đánh giá:
1. Đánh giá về nghệ thuật thể hiện: thể thơ thất ngôn bát cú, ngôn ngữ giản dị nhiều khẩu ngữ, kết cấu độc đáo bất ngờ ở câu kết...
2. Nội dung: Đọc bài thơ ta bắt gặp vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ Nguyễn Khuyến: một con người uyên bác, một nhà thơ lớn, sống thanh cao, giản dị , trọng tình nghĩa. Ông là một tác giả lớn trong nền văn học trung đại Việt Nam.
3. Đánh giá chung về vấn đề cần nghị luận:
-Thơ ca, nghệ thuật là nơi người nghệ sĩ giãi bày tâm tư, cảm xúc, rung động trước cuộc đời.
-Tác phẩm biểu hiện tâm hồn nhà thơ, vẻ đẹp tâm hồn nhà thơ là cội nguồn tạo nên vẻ đẹp, giá trị tác phẩm.
-Đọc thơ hay, gặp gỡ tâm hồn người nghệ sĩ, người đọc thơ được thanh lọc, hoàn thiện tâm hồn mình.
Kết bài:
-Đánh giá khái quát lại vấn đề.
-Bộc lộ tình cảm, suy nghĩ của bản thân về vấn đề vừa làm sáng tỏ