Bằng những câu văn giản dị, mộc mạc tác giả Thạch Lam đã làm sống động lên bức tranh phố huyện lúc chiều tàn trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”. Bức tranh về một phố huyện nghèo nàn nhưng đầy bình lặng, thanh bình nhưng lại lắng sâu, chan chứa tình cảm. Tác giả nắm bắt khoảnh khắc ngày tàn, Ông đã vẽ nên bức tranh đẹp về cuộc sống đầy ảm đạm mà cũng ngập tràn mơ ước của con người nơi đây. Cùng đọc bàiphân tích bức tranh phố huyện lúc chiều tàn của Thạch Lam dưới đây để thấy rõngòi bút đặc tả điêu luyện của ông như thế nào.
- Luận điểm 1: Khung cảnh ngày tàn có gì?
Bức tranh phố huyện lúc chiều tà trong kiệt tác truyện ngắn “Hai đứa trẻ” dường như được Thạch Lam đứng từ xa quan sát bao trùm lên tất cả. Có như vậy ông mới khắc họa lại một cách chân thực về cuộc sống nơi đây qua lời văn xuất sắc đến như vậy. Từ cảnh vật hắt hiu lúc hoàng hôn với âm thanh, không khí, ánh sáng cho đến hình ảnh những con người nhỏ bé mưu sinh. Ấy vậy mới thấy được “Ông có một ngòi bút lặng lẽ, điềm tĩnh vô cùng, ngòi bút chuyên tả tỉ mỉ những cái rất nhỏ và đẹp”.
Khung cảnh hoàng hôn của phố huyện được nhà văn miêu tả bắt đầu bằng tiếng trống thu không, vang vọng rời rạc từng tiếng một. Tiếng trống này báo hiệu giờ khắc của ngày tàn, điểm khắc cho trời sắp tối.
Cùng với đó là “ văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào ”, tiếng “ muỗi đã bắt đầu vo ve ”.
Có thể thấy rằng, các âm thanh này xuất hiện dường như lại càng nhấn mạnh cho sự tĩnh lặng của buổi chiều tàn này. Có lẽ, khi nghe những âm thanh này sẽ gợi cho chúng ta cảm giác buồn tẻ, tĩnh lặng mang đậm tính chất dân dã ở vùng nông thôn.
Qua những chi tiết miêu tả mà Thạch Lam đã điểm qua, ta thấy được rằng: Phải là một con người nhạy cảm, yêu quê hương và có cái nhìn tinh tế, sâu sắc thì mới có thể lắng mình cảm nhận những điều bình dị đến như thế.
Tiếp đến, hình ảnh màu sắc của bầu trời, của cảnh vật nơi đây là gam màu đỏ rực như lửa cháy, màu hồng như hòn than sắp tàn của đám mây. Chi tiết trong truyện: “Phương tây đỏ rực như lửa cháy”, “Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn” . Các hình ảnh này cho thấy một ngày đã đi qua và bóng tối bắt đầu lan dần bởi gam màu đen của dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời. Như vậy, với cách so sánh vô cùng độc đáo, hình ảnh so sánh cụ thể. Cho nên, đã bật tả được màn đêm buông xuống bao trùm lên tất cả.
Bóng đêm đã bắt đầu bao phủ “ Các nhà đã lên đèn ” những ánh sáng chẳng phải rực rỡ, hay chói lóa như chốn thị thành. Mà nó là hình ảnh của những chiếc “ đèn treo trong nhà bác phở Mỹ, đèn hoa kì leo lét trong nhà ông Cửu, và đèn dây sáng xanh trong hiệu khách… ” những ánh sáng ấy thật yếu ớt như đưa con người ta vào thế giới “hư hư thực thực” một bên sáng và một bên tối.
Phân tích bức tranh phố huyện lúc chiều tàn ta sẽ thấy mùi vị ở nơi này.Đó là một thứ mùi ẩm mốc bốc lên, hơi nóng của ban ngày xen lẫn với của cát bụi quen thuộc nơi này. Đây là cái mùi của quê hương, của đất mẹ nghèo khó, khổ cực. Không chỉ thế đâu, qua ống kính của nhà văn Thạch Lam lia gần xuống dưới mặt đất là những rác rưởi, nào là là vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn cho đến lá mía.
Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn hoang vắng, hiu hắt nhưng cũng rất gợi cảm, thơ mộng đã được nhà văn khắc họa bởi những câuvăn êm dịu, giọng điệu chậm rãi, nhẹ nhàng thế đấy nhưng đã làm thấm đẫm nỗi buồn của con người trước cảnh ngày tàn.
- Luận điểm 2: Bức tranh cuộc sống con người lúc chiều tàn [chợ tàn] thế nào?
Thiên nhiên buồn nhưng đượm chất trữ tĩnh, còn bức tranh về cuộc sống của con người nơi đây vào lúc chiều tà được hiện diện lên như thế nào? Qua ngòi bút của tác giả, đó là những kiếp người tàn, những con người vô cùng bé nhỏ, nghèo khó. Mà điển hình đó là chị em Liên [hình ảnh của Liên và An].
Nhân vật Liên và An là 2 người xuất hiện đầu tiên trong cảnh chiều muộn với một tâm trạng “ buồn man mác ” bởi cảnh vãn chợ chiều nơi đây cô quạnh. Hai chị em được mẹ giao cho trông nom cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu, thu nhập chẳng đáng là bao nhiêu. Tác giả Thạch Lam đã mạnh dạn đi sâu vào khai thác thế giới nội tâm của nhân vật Liên [nhân vật trung tâm của truyện].
Cái buồn của cô gái Liên mới lớn “ thấm thía vào tâm hồn ngây thơ ”, lòng buồn man mác trước giờ khắc ngày tàn. Còn hình ảnh cậu bé An vẫn hồn nhiên như cái tuổi đời của trẻ thơ. Bằng ngòi bút tinh tế của mình, ông đã khơi sâu vào thế giới bên trong của từng nhân vật một cách khéo léo.
Không chỉ dừng lại ở hình ảnh Liên và An trong bức tranh chiều tàn. Mà tác giả Thạch Lam còn khai thác sâu hình ảnh những kiếp người khốn khổ ở nơi phố huyện này:
Hình ảnh của mấy đứa trẻ con nhà nghèo tìm tòi, nhặt nhạnh những thứ còn sót lại ở chợ lúc chiều tàn. Từ láy “lom khom” cho thấy sự cơ cực của trẻ con ở nơi này. Đáng lẽ ra ở cái tuổi ấy chúng phải được vui chơi, nô đùa thì lại phải đầu tắt mặt tối vất vả để mưu sinh qua ngày. Có thể nói rằng, dường như gánh nặng cuộc đời cũng đè lên đôi vai của chúng. Hình ảnh của những đứa trẻ được nhà văn điểm qua, với mong muốn lên án xã hội hiện thực chưa thực sự quan tâm tới đời sống của nhân dân đặc biệt là về quyền trẻ em. Thạch Lam cũng như biết bao độc giả khác luôn mong muốn cho các em có được một cuộc sống ấm no, được học hành tử tế và được vui chơi, được có tuổi thơ tươi đẹp. Mặc dù, xã hội ngày nay, đất nước đã phát triển hơn rất nhiều. Tuy nhiên, thực tế thì đâu đó vẫn có những đứa trẻ bất hạnh phải chịu nhiều thiệt thòi, chúng cần nhận được quan tâm, giúp đỡ của cộng đồng.
Còn hình ảnh mẹ con chị Tí được tác giả miêu tả với cái hàng nước đơn sơ, vắng khách. Hình ảnh bà cụ Thi thì hơi điên đến mua rượu lúc đêm tối rồi đi lần vào bóng tối qua chi tiết: “một bà già hơi điên vẫn mua rượu ở hàng Liên ”. Cho đến Bác Siêu với gánh hàng phở – một thứ quà xa xỉ. Và khốn khổ hơn là gia đình của bác xẩm mù sống bằng lời ca tiếng đàn và lòng hảo tâm của khách qua đường.
Qua phân tích bức tranh phố huyện lúc chiều tà về hình ảnh con người. Chúng ta thấy được hình ảnh củasự tàn lụi, sự nghèo đói, tiêu điều của phố huyện nghèo nàng nơi đây được tác giả điểm qua một cách rõ nét.
Đó còn là hình ảnh của mấy đứa trẻ con nhà nghèo, chúng cũng trạc tuổi như Liên và An vậy nhưng đã phải “lom khom” nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ thứ gì còn dùng được của người bán hàng bỏ lại. Từ láy lom khom cho thấy sự cơ cực của trẻ con nơi này đáng lẽ ở cái tuổi ấy chúng phải được vui chơi, được nô đùa thì lại phải đầu tắt mặt tối vất vả. Tuổi thơ của chúng chỉ toàn là sự nghèo khó. Thạch Lam qua các hình ảnh ấy đã lên án xã hội hiện thực chưa thực sự quan tâm đến đời sống của nhân dân đặc biệt là về quyền trẻ em. Ông cũng như biết bao độc giả luôn mong muốn cho các em có được một cuộc sống ấm no, được học hành và được vui chơi. Trong xã hội ngày nay dù đất nước đã phát triển hơn rất nhiều nhưng ở đâu đó vẫn có những đứa trẻ bất hạnh phải chịu nhiều thiệt thòi mong được sự quan tâm, giúp đỡ của cộng đồng.
- Luận điểm 3: Tâm trạng của nhân vật Liên trước thời khắc ngày tàn dưới ngòi bút của Thạch Lam
Liên cảm nhận rất rõ: “ mùi riêng của đất, của quê hương này” bằng một tâm hồn nhạy cảm. Cảnh ngày tàn cùng với những kiếp người tàn tạ đã gợi cho Liên một nỗi buồn thấm thía. Xót thương những đứa trẻ nghèo nàn nhưng chính bản thân của Liên cũng không có tiền cho chúng. Cho đến việc xót thương mẹ con chị Tí,…
Qua đó, tay thấy được Liên là một cô bé có tâm hồn vô cùng nhạy cảm, tinh tế, có lòng trắc ẩn, yêu thương con người. Và dĩ nhiên, cô bé này là nhân vật mà Thạch Lam gửi gắm tâm tư của mình vào trong truyện ngắn này.
Kết bài
Phân tích bức tranh phố huyện lúc chiều tàncủa Thạch Lam ta thấy được vẻ trầm buồn hiu hắt của một vùng quê nghèo mà con người luôn quẩn quanh, tẻ nhạt. Qua bức tranh này, tác giả đã gửi gắm bao suy tư của tác giả về quê hương xứ sở bằng văn phong nhẹ nhàng, thanh thoát, câu văn lãng mạn với bút pháp trữ tình đan xen chất hiện thực.
Thạch Lam một trong những cây bút chủ lực của Tự lực văn đoàn. Các tác phẩm của ông thiên về những cảm xúc trong trẻo, nhẹ nhàng mà vô cùng sâu lắng. Đằng sau những trang văn thấm đẫm chất thơ là niềm cảm thương, tấm lòng nhân đạo với những kiếp người nghèo khổ trong xã hội. Truyện ngắn Hai đứa trẻ là một trong những truyện nổi bật nhất của ông. Nắm bắt khoảnh khắc ngày tàn, Thạch Lam đã vẽ nên cuộc sống đầy ảm đảm mà cũng ngập tràn mơ ước của con người nơi đây.
Thạch Lam lựa chọn thời điểm hoàng hôn, khi mọi vật bắt đầu chuẩn bị đi vào trạng thái nghỉ ngơi. Bằng ngòi bút tinh tế, nhạy cảm ông không chỉ nắm bắt cái thần thái của cuộc sống con người mà đó còn là bức tranh thiên nhiên. Qua hai bức tranh đó thể hiện những quan điểm, cảm xúc của tác giả trước hiện thực cuộc sống.
Bức tranh thiên nhiên mơ mộng mà đượm buồn, âm thanh còn vương lại chỉ là “tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều”, xa xa là tiếng ếch nhái kêu ran theo tiếng gió đưa vào. Âm thanh tưởng là náo động, rộn rã mà hóa ra lại da diết, khắc khoải, ảm đạm. Có lẽ không gian phải vắng lặng, tĩnh mịch lắm mới có thể nắm bắt trọn vẹn từng âm thanh ngoài kia đến vậy. Lúc này, mặt trời cũng dần dần đi vào trạng thái nghỉ ngơi: “Phương Tây đỏ rực như lửa cháy”, “Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”, gam màu sáng, màu nóng nhưng tất cả đều gợi lên sự lụi tàn. Những dãy tre làng trước mặt đen lại cắt hình rõ rệt trên nền trời khiến cho sự ảm đạo bao trùm lên cảnh vật khi bóng tối dần bủa vây xung quanh. Với nhịp điệu chậm, những câu văn giàu tính nhạc tựa như một câu thơ đã vẽ nên khung cảnh yên bình, êm dịu của bức tranh thiên nhiên. Bức tranh hoàng hôn đẹp, mơ mộng, yên ả nhưng đậm nỗi u buồn, ảm đạm.
Bên cạnh bức tranh thiên nhiên, Thạch Lam còn đưa những nét vẽ của mình hướng đến bức tranh sinh hoạt của con người. Ông nắm lấy khung cảnh của một buổi chợ đã tàn. Người ta thường nói rằng, muốn biết cuộc sống nơi đó ra sao, chỉ cần đến chợ là sẽ biết. Và Thạch Lam cũng làm như vậy. Khung cảnh khu chợ sau buổi họp hiện lên tiêu điều, xơ xác. Âm thanh náo nhiệt, ồn ã đã biến mất, giờ chỉ còn lại cái tĩnh lặng bao trùm. Chỉ còn một vài người bán hàng về muộn ở lại dọn hàng, họ trò chuyện vội vã với nhau vài câu. Trên nền chợ chỉ còn lại rác rưởi, vỏ thị, vỏ bưởi,… Những đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ cúi lom khom trên mặt đất, đi tìm tòi, nhặt nhạnh những thanh nứa thanh tre hay bất cứ những gì còn sót lại… cảnh tình của chúng thật đáng thương, tội nghiệp. Mẹ con chị Tí ngày mò cua, bắt ốc, đêm lại dọn hàng nước bán, dù đã chăm chỉ làm lụng nhưng vẫn không đủ sống. Bà cụ Thi điên nghiện rượu, lúc nào cũng chìm trong hơi men, xuất hiện cùng tiếng cười khanh khách,… Còn chị em Liên cũng coi giữ một cửa hàng tạp hóa nhỏ, bán những vật dụng đơn giản cho những khách hàng quen thuộc. Liên, An mới chỉ là những đứa trẻ nhưng chúng đã tham gia vào công cuộc mưu sinh. Cuộc sống của những người dân nơi đây quẩn quanh, nhàm chán, họ đại diện cho những kiếp sống mòn, sống mỏi. Trong sâu thẳm họ vẫn luôn khao khát, đợi chờ một điều gì đó tươi sáng hơn cho cuộc sống, nhưng còn mơ hồ, không rõ ràng.
Nổi bật nhất trong bức tranh đó chính là tâm hồn tinh tế, nhạy cảm của nhân vật Liên. Cô tinh tế, nhạy cảm trước sự biến chuyển của thiên nhiên trong khoảnh khắc ngày tàn, cảm nhận từng chi tiết bé nhỏ mà quen thuộc với cuộc sống nơi đây: “một mùi âm ẩm bốc lên trộn lẫn với mùi cát bụi quen thuộc quá…”, mùi hương thân quen, đã gắn bó với cuộc sống của cô nhiều nằm. “Liên ngồi yên lặng bên mấy quả thuốc sơn đen…” ngắm nhìn khung cảnh, dường như cái trầm buồn, yên tĩnh của thiên nhiên thấm sâu vào tâm hồn non nơi, đầy nhạy cảm của cô. Liên còn là một cô bé có tâm lòng nhân hậu, giàu lòng yêu thương. Đó là sự quan tâm với mẹ con chị Tí, những câu hỏi han ân cần, chứa đựng tình yêu thương, xót xa và ái ngại cho hoàn cảnh gia đình chị. Nghe tiếng cười biết đó là cụ Thi đi, Liên “lẳng lặng rót đầy một cút rượu ty đưa cho cụ” và “đứng sững nhìn theo”¬. Trước hình ảnh những đứa trẻ con nghèo nhặt rác chị động lòng thương nhưng bản thân lại không có tiền cho chúng.
Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn là đoạn văn giàu chất trữ tình. Chất thơ ấy tỏa ra từ thiên nhiên, từ cảnh vật quê hương bình dị, rất đỗi thân thuộc là tiếng trống thu không, là tiếng ếch kêu ran ngoài đồng,… Chất thơ còn thể hiện trong tâm hồn đầy nhạy cảm, tinh tế của Liên khi cảm nhận về cuộc sống xung quanh. Không chỉ vậy chất thơ còn thấm đượm trong từ câu chữ, những câu văn nhịp nhàng, có tiết tấu, giàu chất nhạc: “Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào” đã tăng thêm chất trữ tình cho tác phẩm.
Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn vừa khắc họa được bức tranh thiên nhiên đẹp mà đượm buồn, vừa cho thấy cuộc sống quẩn quanh, bế tắc, nghèo nàn của những con người nơi đây. Đằng sau bức tranh phố huyện ta còn thấy được tình yêu thiên nhiên, cũng như tấm lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả: trân trọng nâng niu những số phận và ước mơ đổi đời của họ. Nghệ thuật miêu tả đặc sắc, chất trữ tình thấm đượm cũng là những yếu tố tạo nên sự thành công cho tác phẩm.