Tác dụng phụ của thuốc nội tiết to nữ

Đối với phụ nữ, sự thay đổi hormon trong cơ thể có thể gây ra các bệnh lý nghiêm trọng. Vậy việc sử dụng các thuốc nội tiết này như thế nào? Khi nào cần?

Thuốc chứa estrogen

Estrogen là gì? Đây là một hormon sinh dục chính của cơ thể phụ nữ. Đối với trẻ ở độ tuổi dậy thì, estrogen kích thích vú phát triển và bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt. Loại hormon này giúp kiểm soát chu kỳ kinh nguyệt, giúp xương chắc khỏe và điều hòa nồng độ cholesterol. Khi cơ thể phụ nữ tạo ra quá nhiều hoặc quá ít estrogen đều gây ra bệnh lý. Phụ nữ có nồng độ estrogen thấp có thể có các biểu hiện giảm kinh nguyệt và các triệu chứng mãn kinh như nóng bừng, mất ngủ, giảm ham muốn tình dục, thay đổi tâm trạng và da khô. Nồng độ estrogen cao có thể gây tăng cân và thay đổi kinh nguyệt, cũng như các triệu chứng tiền kinh nguyệt ngày càng xấu đi.

Bác sĩ sẽ cho bạn biết nồng độ estrogen trong cơ thể thông qua các xét nghiệm máu hoặc nước tiểu. Tùy từng giai đoạn của cơ thể và sự thiếu hoặc thừa estrogen mà sẽ có các thuốc điều trị hợp lý.

Khi nào cần sử dụng? Đối với cơ tử cung, estrogen có tác dụng làm tăng phát triển số lượng, độ dài của các sợi cơ. Do đó khi tử cung kém phát triển thì sẽ được chỉ định dùng thuốc nội tiết có chứa estrogen. Ngoài ra, nó cũng làm cho cơ tử cung tăng nhạy cảm với oxytocin khiến tử cung dễ co bóp, nên trong các ca bệnh thai lưu, thuốc cũng được dùng để điều trị giúp tống thai lưu ra ngoài.

Khi dùng thuốc cần sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa. Ảnh: TM

Hơn nữa, estrogen làm phát triển niêm mạc tử cung nên nó được điều trị đối với các trường hợp kinh nguyệt thưa, gây tái tạo nhanh niêm mạc tử cung, áp dụng điều trị trong việc gây vòng kinh nhân tạo. Thuốc cũng có tác dụng kích thích các tuyến cổ tử cung chế tiết nhiều chất nhầy, làm cho chất nhầy trong và loãng. Áp dụng trong điều trị vô sinh, giúp tinh trùng dễ thâm nhập lên đường sinh dục trên của phụ nữ.

Estrogen cũng có tác dụng làm phát triển biểu mô âm đạo, giúp các tế bào biểu mô âm đạo chứa glycogen và tạo điều kiện để các trực khuẩn Dolerlein biến đổi glycogen này thành acid lactic. Sử dụng trong các trường hợp teo âm đạo hoặc viêm âm đạo do thiếu estrogen. Nội tiết tố này còn làm phát triển các môi lớn và môi bé của âm hộ, ứng dụng điều trị trong các trường hợp viêm teo ngứa âm hộ do thiếu estrogen ở người già hay người đã cắt bỏ hai buồng trứng. Đây cũng là một hormon làm phát triển các tuyến sữa của vú, nên nó được sử dụng điều trị đối với trường hợp vú kém phát triển do thiếu estrogen bẩm sinh.

Tuy nhiên, do tính chất phức tạp của việc dùng liệu pháp hormon thay thế, nên không thể sử dụng thuốc một cách dễ dãi. Bệnh nhân cần phải đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được khám lâm sàng toàn diện, kết hợp với làm phiến đồ âm đạo, cổ tử cung, chụp tuyến vú, xét nghiệm đo lipid máu... Từ đó mới có phác đồ điều trị cụ thể cho từng trường hợp. Trong quá trình sử dụng thuốc, có thể gặp phải các tác dụng phụ như: chóng mặt, buồn nôn, rong huyết, tăng cân, tức ngực...

Thuốc chứa progestin

Progestin là hormon steroid tổng hợp kích hoạt thụ thể progesteron nhưng mỗi progestin riêng biệt có tác dụng khác nhau. Các progestin trong đó có progesterone có tác dụng hạn chế phát triển cơ tử cung, nhất là các tổ chức xơ của tử cung nên có thể sử dụng để điều trị hoặc làm chậm phát triển u xơ tử cung trong những trường hợp u nhỏ.

Do progestin làm giảm nhạy cảm của cơ tử cung đối với các nhân tố gây co, nên thuốc có thể được chỉ định trong giữ thai. Thuốc có tác dụng làm teo niêm mạc tử cung và có thể dùng để điều trị ung thư niêm mạc tử cung hoặc những di căn ung thư niêm mạc tử cung và phẫu thuật không thể tới được.

Thuốc chứa progestin kết hợp với estrogen có thể sử dụng để điều trị vô sinh, giúp niêm mạc tử cung chuẩn bị làm tổ cho trứng. Đồng thời thuốc có thể dùng trong vòng kinh nhân tạo ở nửa sau của vòng kinh nhân tạo. Progestin cũng là thành phần chính của một số thuốc tránh thai. Hormon này còn có tác dụng làm teo vú, nên được áp dụng trong điều trị u xơ tuyến vú hoặc phì đại tuyến vú.

Tuy nhiên, thuốc cũng có những tác dụng phụ bất lợi và một số trường hợp chống chỉ định. Do đó, bạn nên được bác sĩ chuyên khoa khám và cho làm các xét nghiệm cần thiết và có chỉ định dùng thuốc với liều lượng và thời gian uống thuốc cụ thể.

Dùng thuốc nội tiết trong thời kỳ mãn kinh như thế nào?

Thời kỳ mãn kinh là một giai đoạn không thể tránh khỏi trong cuộc sống của một người phụ nữ, lúc này phụ nữ không xuất hiện kinh nguyệt trong 12 tháng liên tiếp. Trong thời kỳ mãn kinh [thông thường trong giai đoạn từ 45 - 55 tuổi], cơ thể phụ nữ sản sinh hormon estrogen và progesteron ít hơn. Mức hormon thấp trong thời kỳ mãn kinh có thể dẫn đến những cơn nóng bừng, khô âm đạo và xương mỏng. Để giải quyết những vấn đề này, phụ nữ thường được cho dùng estrogen hoặc estrogen kết hợp với progestin. Tuy nhiên, nên sử dụng hormon ở liều thấp nhất có thể trong thời gian ngắn nhất trong điều trị. Những trường hợp như phụ nữ nghi ngờ đang mang thai, có vấn đề chảy máu âm đạo, đã từng mắc các bệnh ung thư, đột quỵ, đau tim, có cục máu đông, bị bệnh về gan không nên dùng liệu pháp nội tiết mãn kinh.

Hầu hết các thuốc nội tiết đều là các thuốc kê đơn, do đó người bệnh không tự ý sử dụng các thuốc chứa hormon. Nếu bạn gặp các vấn đề về phụ khoa, hãy đi khám bác sĩ để được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Cách nay bốn tháng, bà N.T.M.N. ở phố Nguyễn Chí Thanh [Hà Nội] đã gặp tai biến nghiêm trọng do dùng thuốc có bổ sung nội tiết tố.

Nhiều tác dụng phụ

Bà N. cho biết được sự giới thiệu rất tận tình của một chủ spa có nguồn thuốc “xách tay” bổ sung nội tiết tố, giúp đẹp da, trị nám, giảm vòng eo, tăng cường “ham muốn”..., bà đã mua ba lọ, mỗi lọ giá 1,7 triệu đồng. Chưa uống hết lọ thuốc đầu tiên, bà N. gặp các triệu chứng như ra máu liên tục, rối loạn kỳ kinh, da xanh, người mệt mỏi. Quay lại spa, bà N. được giải thích hiện tượng này do tác dụng phụ của thuốc nên tạm ngưng chờ ổn định dùng tiếp. “Thấy hiện tượng lạ, tôi đã bỏ cả ba hộp thuốc vì muốn trả lại chủ spa cũng không chịu” - bà N. kể.

Thuốc và thực phẩm chức năng có bổ sung nội tiết tố hiện không còn lạ với nhiều phụ nữ. Chỉ cần vào Google tìm chữ “thuốc bổ sung nội tiết tố nữ” sẽ ra hàng loạt kết quả đủ loại, đủ nguồn gốc xuất xứ, đủ nhãn hiệu, loại nào cũng quảng cáo có nguồn gốc thiên nhiên, giúp cân bằng nội tiết tố, gìn giữ tuổi xuân, giúp nở ngực, thon eo...

Theo ThS Hồ Sỹ Hùng - Bệnh viện Phụ sản T.Ư, ngoài những loại thuốc chuyên khoa, thuốc nội tiết sinh dục được sử dụng phổ biến là thuốc tránh thai. Bên cạnh mục đích tránh thai, những thuốc này còn được sử dụng với mục đích giảm bài tiết, điều trị trứng cá... Dạng thuốc thứ hai là hormone thay thế, dùng điều trị các triệu chứng suy giảm chức năng buồng trứng ở những phụ nữ trong độ tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh. Dạng thứ ba là những loại hormone sinh dục chuyên sâu trong điều trị vô sinh, có nhiều tác dụng phụ và phải được chỉ định sử dụng rõ ràng. Dạng thứ tư rất phổ biến trên thị trường hiện nay, có thể hiểu là những tiền chất sinh ra những hormone, thường ở dưới dạng thực phẩm chức năng, yếu tố vi lượng, vitamin được bán rất tự do, không cần kê đơn, trong khi hầu như ở các dạng thuốc nội tiết sinh dục đều có rất nhiều tác dụng phụ và chống chỉ định nghiêm ngặt.

Một số tác dụng phụ có thể có khi sử dụng các loại thuốc này là hiện tượng chóng mặt, buồn nôn, rong huyết, tăng cân, tức ngực... Ngoài ra, thuốc còn chống chỉ định với một số người có tiền sử cao huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim, ung thư vú. Ngay cả trong điều trị, bác sĩ phải cân nhắc các yếu tố lợi ích và nguy cơ, chỉ định rất thận trọng, cần theo dõi định kỳ với từng bệnh nhân khác nhau chứ không thể tùy tiện sử dụng.

Mất tiền mua ảo giác

Ông Lê Phong, phó giám đốc Trung tâm đào tạo và chỉ đạo tuyến Bệnh viện Nội tiết T.Ư, phân tích thêm về thực phẩm chức năng có tác dụng nở ngực, nâng cao vòng một đang rộ trên thị trường: “Những loại thuốc uống hay kem xoa ngực được quảng cáo làm tăng kích thước vòng một thực chất chứa thành phần hormone sinh dục nữ như estrogen, progesterone có tác dụng lên tuyến vú, làm hệ thống ống dẫn sữa tăng trưởng, tích tụ những mô mỡ dưới da vú, nhờ vậy gây cảm giác vú căng, to lên nhưng sau khi ngưng sử dụng kích thước vú trở lại ban đầu. Ở một số sản phẩm khác có thể làm giảm tình trạng mụn trứng cá, giảm tình trạng rậm lông nhưng sau một thời gian sử dụng da bị nám, đồi mồi”.

Ông Phong khuyến cáo chị em trước khi sử dụng bất kỳ một sản phẩm nào cần cân nhắc, phải có thông tin cụ thể về sản phẩm đó như thành phần, nhà sản xuất, công dụng cũng như tác dụng phụ có thể có... Riêng với thuốc, tuyệt đối không sử dụng tùy tiện, không sử dụng vào các mục đích khác ngoài mục đích chữa bệnh vì có thể dẫn đến rất nhiều biến chứng nguy hiểm cho cơ thể.

Bác sĩ Hùng khẳng định thêm việc tùy tiện sử dụng các loại thuốc nội tiết tố sinh dục có nguy cơ cao xảy ra các biến chứng và các tác dụng phụ không mong muốn. Trong suốt quá trình sử dụng, thuốc có thể gây ảnh hưởng, làm suy giảm chức năng ở các cơ quan như gan, thận, mật... Đối với những thuốc chuyên sâu dùng điều trị vô sinh nếu không được sử dụng đúng sẽ có thể gây quá kích buồng trứng, ảnh hưởng tính mạng. Ngay cả thuốc tránh thai cũng có nhiều tác dụng phụ. Do vậy, khi có nhu cầu điều trị bằng thuốc nội tiết sinh dục, bệnh nhân cần được bác sĩ chuyên khoa tư vấn và tuân thủ theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ.

QUỲNH LIÊN - LAN ANH