Bạch cầu là thành phần vô cùng quan trọng có nhiệm vụ tăng cường sức đề kháng của cơ thể, chống lại các tác nhân gây bệnh, đặc biệt là các bệnh về nhiễm khuẩn, nhiễm ký sinh trùng, nhiễm độc…
Bạch cầu [hay còn gọi là hạch bạch huyết, tế bào miễn dịch] là thành phần quan trọng của máu, có chức năng chống lại các tác nhân lạ đi vào cơ thể. Khi phát hiện tác nhân lạ, virus, vi khuẩn… bạch cầu sẽ tiến hàng khử độc, sản xuất kháng thể, giải phóng các chất dẫn truyền hóa học để bảo vệ cơ thể.
Bạch cầu là thành phần vô cùng quan trọng có nhiệm vụ tăng cường sức đề kháng của cơ thể
Có nhiều loại bạch cầu khác nhau và đảm nhận những chức năng khác nhau nhưng đều chung một mục tiêu là bảo vệ cơ thể. Căn cứ vào hình dáng của nhân và có hoặc không có hạt bào tương trong tế bào, sẽ phân ra các loại bạch cầu gồm:
Bạch cầu hạt [bạch cầu đa nhân]
Chứa những hạt lớn trong bào tương. Trong bạch cầu hạt lại chia ra: bạch cầu trung tính, bạch cầu ái kiềm và bạch cầu ái toan.
+ Bạch cầu trung tính: Chiếm phần lớn các tế bào bạch cầu trong cơ thể, có nhiệm vụ tiêu diệt vi khuẩn và nấm trong cơ thể nếu có.
+ Bạch cầu ái kiềm: Chiếm ít hơn 1% tế bào bạch cầu trong cơ thể và thường tăng số lượng sau một phản ứng dị ứng.
+ Bạch cầu ái toan: Chịu trách nhiệm đáp ứng với tình trạng nhiễm trùng do ký sinh trùng gây ra. Đồng thời cũng đóng vai trò quan trọng trong phản ứng miễn dịch, phản ứng viêm của cơ thể.
Tế bào lympho
Tế bào lympho bao gồm:
+ Tế bào lympho B: Tạo ra các kháng thể để giúp hệ thống miễn dịch gắn kết với phản ứng với nhiễm trùng.
+ Tế bào lympho T: Giúp nhận biết và loại bỏ các tế bào gây nhiễm trùng. Sau khi được hoạt hóa, bạch cầu Lympho T sẽ tấn công các kháng nguyên xâm nhập vào cơ thể bằng cách tấn công trực tiếp hoặc giải phóng lymphokin. Lymphokin sẽ thu hút bạch cầu hạt đến xâm nhập, tấn công kháng nguyên.
Bạch cầu không hạt [bạch cầu đơn nhân]
Chiếm khoảng 2 – 8% tổng số tế bào bạch cầu trong cơ thể. Các tế bào bạch cầu này xuất hiện khi cơ thể chống lại nhiễm trùng mãn tính, chúng sẽ phá hủy các tế bào gây nhiễm trùng.
Chỉ số Wbc [White Blood Cell] thể hiện số lượng bạch cầu trong một thể tích máu, gồm 3 trường hợp:
Mức độ bình thường của bạch cầu
Trẻ sơ sinh 13000 – 38000/ mm3
Trẻ 2 tuần tuổi 5000 – 20000/ mm3
Người trưởng thành 4500 – 11000/ mm3
Thai phụ vào thời kì tam cá nguyệt thứ 3 số lượng bạch cầu dao động trong khoảng từ 5800 – 13200/mm3
Số lượng bạch cầu cao
Số lượng bạch cầu cao có thể do các nguyên nhân sau:
– Phản ứng dị ứng của cơ thể như cơn hen;
– Những nguyên nhân khiến tế bào chết như bỏng, đau tim và chấn thương;
– Tình trạng viêm: viêm khớp dạng thấp, bệnh viêm ruột, viêm mạch máu;
– Nhiễm vi khuẩn, vi rút, nấm, ký sinh trùng;
– Bệnh bạch cầu;
– Các thủ thuật, phẫu thuật khiến tế bào chết cũng có thể gây ra số lượng bạch cầu cao.
Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy
Số lượng bạch cầu thấp
Các tình trạng có thể gây giảm lượng bạch cầu bao gồm:
– Điều kiện tự miễn dịch như lupus và HIV
– Tổn thương tủy xương, chẳng hạn như từ hóa trị liệu, xạ trị hoặc tiếp xúc với độc tố.
– Rối loạn tủy xương;
– Bệnh bạch cầu;
– Ung thư hạch;
– Nhiễm trùng huyết;
– Thiếu vitamin B-12.
Số lượng bạch cầu tăng cao hoặc giảm là những chỉ số quan trọng để bác sĩ có thể tiên lượng được tình trạng sức khỏe của người bệnh.
Để được tư vấn về các chương trình ưu đãi cũng như những kiến thức bổ ích về chăm sóc sức khỏe, vui lòng truy cập fanpage: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc
WBC
Là số lượng bạch cầu có trong một đơn vị máu. Giá trị bình thường của thông số này là 4000-10000 bạch cầu/mm³ [trung bình khoảng 7000 bạch cầu/mm³ máu;
Tăng: nhiễm trùng, nhiễm độc, viêm, mất máu nhiều, sau ăn no, sau hoạt động [vì vậy không nên lấy máu thử lúc này]. Số lượng bạch cầu tăng cao trong các bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, và đặc biệt cao trong các bệnh bạch huyết cấp hoặc mãn tính [ung thư máu - leucemie]. WBC> 10.000 => tăng thật sự
Giảm: do thuốc, sốt rét, thương hàn, bệnh do virus: viêm phổi không điển hình, thủy đậu, cúm..
WBC < 5.000 => giảm có thể hồi phục; WBC< 4.000 => giảm, khả năng hồi phục thấp: có bệnh lý về máu...
Công thức bạch cầu là tỷ lệ phần trăm các loại bạch cầu trong máu. Sự thay đổi tỷ lệ này cho nhiều ý nghĩa quan trọng. Cần tính ra số lượng tuyệt đối của mỗi loại [vì có khi tỉ lệ phần trăm giảm nhưng số lượng tuyệt đối lại bình thường nếu tổng số bạch cầu tăng - hay ngược lại].
NEUTROPHIL
Bạch cầu trung tính, là những tế bào trưởng thành ở trong máu tuần hoàn và có một chức năng quan trọng là thực bào, chúng sẽ tấn công và phá hủy các loại vi khuẩn, virus ngay trong máu tuần hoàn khi các sinh vật này vừa xâm nhập cơ thể. Vì vậy bạch cầu đa nhân trung tính tăng trong các trường hợp nhiễm trùng cấp. Đôi khi trong trường hợp nhiễm trùng quá nặng như nhiễm trùng huyết hoặc bệnh nhân suy kiệt, trẻ sơ sinh, lượng bạch cầu này giảm xuống. Nếu giảm quá thấp thì tình trạng bệnh nhân rất nguy hiểm vì sức chống cự vi khuẩn gây bệnh giảm sút nghiêm trọng. Bạch cầu cũng giảm trong những trường hợp nhiễm độc kim loại nặng như chì, arsenic, khi suy tủy, nhiễm một số virus...
Tăng > 75% [ > 7.000 / mm3 ]:
+ Các bệnh nhiễm khuẩn cấp tính: viêm phổi, viêm túi mật..
+ Các quá trình sinh mủ: apxe, nhọt..
+ Nhồi máu cơ tim, Nhồi máu phổi
+ Các bệnh gây nghẽn mạch
+ Bệnh Hogdkin, bệnh bạch cầu
+ Sau bữa ăn, vận động mạnh [ tăng ít - tạm thời ].
Giảm < 50% [ < 1.500/ mm3 ]:
+ Nhiễm trùng tối cấp
+ Các bệnh do virus trong thời kỳ toàn phát: cúm, sởi, thủy đậu..
+ Sốt rét
+ Các bệnh có lách to gây cường lách, Hogdkin
+ Thiếu B12 ác tính [ bệnh Biermer ]
+ Nhiễm độc thuốc, hóa chất
+ Sốc phản vệ
+ Giảm sản hay suy tủy xương
+ Bạch cầu cấp, Bạch cầu kinh thể lympho.
EOSINOPHIL
Bạch cầu đa nhân ái toan, khả năng thực bào của loại này yếu, nên không đóng vai trò quan trọng trong các bệnh nhiễm khuẩn thông thường. Bạch cầu này tăng cao trong các trường hợp nhiễm ký sinh trùng, vì bạch cầu này tấn công được ký sinh trùng và giải phóng ra nhiều chất để giết ký sinh trùng. Ngoài ra bạch cầu này còn tăng cao trong các bệnh lý ngoài da như chàm, mẩn đỏ trên da...
Tăng: > 500/ mm3.
Tăng nhẹ & thoáng qua:
+ Thời kỳ lui bệnh của một số bệnh nhiễm khuẩn, nhất là sau khi điều trị kháng sinh
+ Khi điều trị hồng cầu thiếu máu bằng các tinh chất gan.
Tăng cao & liên tục:
+ Các bệnh giun sán
+ Các trạng thái dị ứng: hen, chàm, mẫn ngứa, bệnh lý huyết thanh, hội chứng Loeffler
+ Leucemie tủy thể bạch cầu đa nhân ái toan, bệnh Hogdkin
+ Bệnh chất tạo keo
+ Sau thủ thuật cắt bỏ lách
+ Sau chiếu tia X.
Giảm: < 25/ mm3.
+ Suy tủy bị tổn thương hoàn toàn
+ Nhiễm khuẩn cấp tính, quá trình sinh mủ cấp tính
+ Hội chứng Cushing, trạng thái sốc điều trị bằng Corticoide.
BASOPHIL
Bạch cầu đa nhân ái kiềm, đóng vai trò quan trọng trong một số phản ứng dị ứng.
Tăng:
+ Bệnh Leucmie mạn tính: càng tăng - tiên lượng càng tốt
+ Bệnh tăng hồng cầu Vaquez
+ Sau tiêm huyết thanh hay các chất albumin
+ Trong vài trạng thái do thiếu máu tan máu, BC đa nhân ái kiềm tăng 2 - 3%.
Giảm:
+ Tủy xương bị tổn thương hoàn toàn
+ Dị ứng.
MONOCYTE
Mono bào, là dạng chưa trưởng thành của đại thực bào trong máu vì vậy chưa có khả năng thực bào. Đại thực bào là những tế bào có vai trò bảo vệ bằng cách thực bào, khả năng này của nó mạnh hơn của bạch cầu đa nhân trung tính. Chúng sẽ phân bố đến các mô của cơ thể, tồn tại tại đó hàng tháng, hàng năm cho đến khi được huy động đi làm các chức năng bảo vệ. Vì vậy mono bào sẽ tăng trong các bệnh nhiễm khuẩn mãn tính như lao, viêm vòi trứng mãn...
Tăng:
+ Bệnh do virus: cúm, quai bị, viêm gan
+ Thời kỳ lui bệnh của một số bệnh nhiễm khuẩn: viêm nội tâm mạc bán cấp [Osler], lao..
+ Sốt rét
+ Bệnh chất tạo keo
+ Chứng mất BC hạt do nhiễm độc dị ứng
+ Một số bệnh ác tính: K đường tiêu hoá, bệnh Hogdkin, u tuỷ, bạch cầu cấp dòng mono.
LYMPHOCYTE
Lympho bào: đây là những tế bào có khả năng miễn dịch của cơ thể, chúng có thể trở thành những tế bào "nhớ" sau khi tiếp xúc với tác nhân gây bệnh và tồn tại lâu dài cho đến khi tiếp xúc lần nữa với cùng tác nhân ấy, khi ấy chúng sẽ gây ra những phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, nhanh và kéo dài hơn so với lần đầu. Lympho bào tăng trong ung thư máu, nhiễm khuẩn máu, nhiễm lao, nhiễm virus như ho gà, sởi... Giảm trong thương hàn nặng, sốt phát ban...
Tăng > 30% [ > 4.000/ mm3 ]:
+ Bạch cầu cấp thể lympho
+ Nhiễm khuẩn mạn tính: lao, thấp khớp..
+ Các bệnh do virus: sởi, ho gà, viêm gan siêu vi..
+ Trong thời kỳ lui bệnh của một số bệnh nhiễm khuẩn cấp tính.
Giảm: < 15% [ < 1.000/ mm3 ].
+ Một số bệnh nhiễm trùng cấp tính
+ Chứng mất bạch cầu hạt, sốc phản vệ.
+ Bệnh Hogdkin, nhất là trong giai đoạn sau
+ Bạch cầu cấp [trừ thể lympho]
+ Các bệnh tự miễn, tạo keo
+ Điều trị thuốc ức chế miễn dịch, hóa chất trị K.
Nếu Mono & Lym cùng tăng: cần nghĩ đến
+ Do virus: cúm, quai bị, sởi
+ Thương hàn.
Xem thêm: Phân loại và chức năng của bạch cầu
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh