Đặc điểm về ý nghĩa của văn bản văn học

• Tải app VietJack. Xem lời giải nhanh hơn!

1. Tiêu chí của văn bản văn học.

- Văn bản văn học là những văn bản đi sâu phản ánh hiện thực khách quan và khám phá thế giới tình cảm và tư tưởng, thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người.

VD: Đoạn trích “Trao duyên” là tâm trạng đau đớn, xót xa đầy bi kịch của Thúy Kiều khi buộc phải hy sinh chữ tình để làm tròn chữ hiếu, đành trao duyên lại cho em

- Văn bản văn học được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật có tính hình tượng, tính thẩm mĩ cao, tính hàm súc, đa nghĩa.

VD: Viết về sự biến đổi của đất trời lúc sang thu, nhà thơ Hữu Thỉnh viết:

“Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về

Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu”

[Sang thu]

Ngôn từ trong đoạn thơ là ngôn từ nghệ thuật: có sự chọn lọc, trau chuốt, hình ảnh thơ giàu sức biểu cảm, các từ láy được sử dụng dày đặc có tính tạo hình cao→ Thể hiện vẻ đẹp của đất trời lúc sang thu và cảm xúc của nhà thơ

- Văn bản văn học được xây dựng theo một phương thức riêng - nói cụ thể hơn là mỗi văn bản văn học đều thuộc về một thể loại nhất định và theo những quy ước, cách thức của thể loại đó. Tuy nhiên văn bản văn học không chỉ là những biện pháp, những kĩ xảo ngôn từ mà là một sáng tạo tinh thần của nhà văn.

VD: Đại cáo bình Ngô [Nguyễn Trãi] – thể cáo, phú sông Bạch Đằng [Trương Hán Siêu] - phú cổ thể, cảnh ngày hè [Nguyễn Trãi] - thơ thất ngôn xen lục ngôn, tam quốc diễn nghĩa [La Quán Trung] - tiểu thuyết chương hồi.

2. Cấu trúc của văn bản văn học

a. Tầng ngôn từ - từ ngữ âm đến ngữ nghĩa

VD:

Chú bé loắt choắt

Cái sắc xinh xinh

Cái chân thoăn thoắn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

[Lượm – Tố Hữu]

Đoạn thơ trên có nhịp thơ nhanh, sử dụng các từ láy liên tiếp “loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh” gợi sự nhanh nhẹn, tươi trẻ 

→ Để hiểu một tác phẩm văn học, cần hiểu được nghĩa của từ, từ nghĩa đen đến nghĩa bóng, nghĩa tường minh đến nghĩa hàm ẩn. Tầng ngôn từ là bước thứ nhất cần vượt qua để đi vào chiều sâu văn bản.

b. Tầng hình tượng

Ví dụ:

- Hình tượng Thúy Kiều được kết dệt nên bởi những hình ảnh về:

   + Ngoại hình:

“Làn thu thủy nét xuân sơn

Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh…”

   + Tài năng:

“Cung thương làu bậc ngũ âm

Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương…”

   + Tâm trạng:

“Khi tỉnh rượu lúc tàn canh

Giật mình mình lại thương mình xót xa…”

Nguyễn du đã xây dựng hình tượng một nhân vật tài sắc vẹn toàn nhưng số phận hẩm hiu, nhiều nỗi gian truân… 

→ Khái niệm: Hình tượng nghệ thuật là các khách thể đời sống được nghệ sĩ tái hiện bằng tưởng tượng, sáng tạo trong những sáng tạo nghệ thuật. Đó có thể là một đồ vật, một phong cảnh thiên nhiên hay một sự kiện xã hội được cảm nhận. Nhưng nói đến hình tượng nghệ thuật người ta thường nói đến hình tượng con người. 

→ Hình tượng được sáng tạo nhờ những chi tiết, cốt truyện, nhân vật, hoàn cảnh, tâm trạng, tùy quy mô văn bản, tùy thể loại mà có sự khác nhau.

c. Tầng hàm nghĩa

Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn

Bài ca dao ngợi ca vẻ đẹp của loài hoa bình dị mà thanh cao, ngợi ca phẩm chất trong sạch của người lao động Việt Nam. 

→ Tầng hàm nghĩa là những ý nghĩa ẩn kín, ý nghĩa tiềm tàng của văn bản. Đây chính là điều nhà văn, nhà thơ muốn tâm sự, giãi bày, gửi gắm. Ý nghĩa này được suy ra từ tầng ngôn từ, tầng hình tượng.

1. Phân tích tầng hàm nghĩa của bài thơ sau:

“Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Bảy nổi ba chìm với nước non

Rắn nát mặc dù tay kẻ nặn

Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

[Hồ Xuân Hương]

Trả lời:

Thông qua việc miêu tả chiếc bánh trôi, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp ngoại hình cũng như vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ thông qua số phận bấp bênh, chìm nổi, tác phẩm đã thể hiện những giá trị nhân đạo, nhân văn vô cùng sâu sắc:

- Đó là sự ý thức về xã hội bất công vùi dập người phụ nữ.

- Thấy được thái độ đồng cảm, trân trọng, đề cao vẻ đẹp của người phụ n

2. Trong “Truyện Kiều”, tả nỗi đau của Thúy Kiều khi tiễn Thúc Sinh về nhà, Nguyễn Du viết:

“Vầng trăng ai xẻ làm đôi,

Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường”.

Em hãy phân tích tầng hình tượng trong câu thơ trên.

Trả lời:

Trong câu thơ trên, hình tượng vầng trăng không chỉ nói về mặt trăng, mà còn là biểu tượng của hạnh phúc tròn đầy.

Xem thêm tài liệu Ngữ văn lớp 10 phần Tiếng Việt và Tập làm văn chọn lọc, hay khác:

Đã có lời giải bài tập lớp 10 sách mới:

• Hỏi bài tập trên ứng dụng, thầy cô VietJack trả lời miễn phí!

Đã có app VietJack trên điện thoại, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi online, Bài giảng....miễn phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS.

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k6: fb.com/groups/hoctap2k6/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

Như một văn bản văn học được gọi là mỗi một văn bản trong đó các đặc điểm của một thể loại văn học được công nhận là tường thuật, thơ ca, hát hoặc diễn tập.

Theo quan điểm của Ngôn ngữ học, văn bản văn học là nơi mà chức năng thơ ca của ngôn ngữ chiếm ưu thế, đó là thành phần của văn bản chủ yếu phục vụ cho hình thức ngôn ngữ, vẻ đẹp và khả năng tái tạo thế giới tưởng tượng của nó..

Một số đặc điểm của văn bản văn học là tự do sáng tạo hoàn toàn về mặt bố cục: hình thức, phong cách và giọng điệu của văn bản [nó có thể buồn, vui, đắng, mỉa mai, lễ hội]; trong việc sử dụng các nhân vật văn học, như ẩn dụ, hoán dụ hoặc mô phỏng, để làm phong phú văn bản và khơi dậy trí tưởng tượng của người đọc; trong việc quản lý các tài nguyên rời rạc như tường thuật, mô tả, đối thoại, giải trình hoặc lập luận, để tiến hành văn bản; cũng như bản chất hư cấu mà văn bản văn học được thực hiện.

Các văn bản văn học, theo nghĩa này, tái tạo lại thế giới hư cấu bất cứ câu hỏi về mối quan hệ của các sự kiện tưởng tượng, ý tưởng tốt, khái niệm hoặc tranh cãi. Như vậy, một văn bản văn học truyền cảm giác, cảm xúc, cảm giác, ý tưởng và suy nghĩ cho người đọc.

Các văn bản văn học có bản chất khác nhau tùy thuộc vào thể loại mà họ thuộc về. Do đó, một câu chuyện kể hoặc một bài tiểu luận chủ yếu được sáng tác bằng văn xuôi, trong khi thơ được tô đậm trong những câu thơ.

Hai ví dụ về văn bản văn học minh họa cho tuyên bố này có thể là như sau: câu chuyện ngắn nhất trên thế giới mang tên "Khủng long", được tác giả bởi Augusto Monterroso: "Khi tỉnh dậy, con khủng long vẫn ở đó"; và bài thơ "Những người da đen", của nhà thơ César Vallejo: "Có những cú đánh trong cuộc sống, thật mạnh mẽ... Tôi không biết! / Tấn công như từ sự thù hận của Chúa; như thể trước mắt họ, / sự nôn nao của mọi thứ phải chịu đựng / được trao quyền trong tâm hồn... Tôi không biết!

Văn bản văn bản và văn bản thông tin

Một văn bản thông tin là một văn bản có chức năng chủ yếu là thông tin, nghĩa là để giao tiếp, truyền tải hoặc giải thích thông tin. Như vậy, chức năng của ngôn ngữ đang hoạt động trong một văn bản thông tin là tham chiếu hoặc đại diện, nghĩa là một trong đó nhà phát hành tạo ra các thông điệp có liên quan đến môi trường của họ hoặc với các đối tượng bên ngoài hành động giao tiếp. Đây là loại văn bản thông thường trong các phương tiện truyền thông, chẳng hạn như báo hoặc tạp chí. Theo nghĩa này, nó khác với văn bản văn học, không phải do nhu cầu thông báo, mà tập trung vào chính thông điệp, và cách nó được xây dựng đẹp mắt để truyền đạt cảm giác, cảm xúc và cảm xúc.

Văn bản văn học và văn bản phi văn học

Chúng ta có thể phân biệt bản chất của một văn bản bằng cách thiết lập sự đối lập giữa các văn bản văn học và văn bản phi văn học. Theo nghĩa này, văn bản văn học là những văn bản thích ứng với bản chất văn bản của các thể loại như tự sự, thơ, sân khấu hoặc tiểu luận, trong đó chức năng thẩm mỹ của ngôn ngữ chiếm ưu thế. Về phần mình, các văn bản phi văn học bao gồm rất nhiều tác phẩm được điều chỉnh bởi các chức năng khác, chẳng hạn như thông tin, tham chiếu hoặc hình ảnh, và được thúc đẩy bởi các ý định khác, như truyền thông tin, phổ biến kiến ​​thức, thiết lập các quy định, quảng cáo, vv