Tiết 8-9: CHIẾN THẮNG MTAO- MXÂY
[Trích: “ Đăm Săn” - Sử thi của người Ê- đê ở Tây Nguyên]
A. Mục tiêu cần đạt:
Giúp HS:
- Nắm được nghệ thuật của sử thi anh hùng về cách xây dựng nhân vật, nghệ thuật miêu tả, sử dụng ngôn từ.
- Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy được giá trị nội dung và nghệ thuật của nó.
- Nhận thức được lẽ sống cao đẹp của cá nhân là sự hi sinh phấn đấu cho hạnh phúc yên vui của cả cộng đồng.
B. Phương tiện dạy học:
- SGK, SGV, thiết kế bài giảng, tài liệu tham khảo về tác phẩm.
C. Phương pháp giảng dạy:
- Thuyết giảng, phân tích, tổng hợp, phát vấn, gợi mở.
Bạn đang xem tài liệu "Giáo án Ngữ văn 10 tiết 8-9: chiến thắng Mtao- Mxây [Trích: “ Đăm Săn” - Sử thi của người Ê- đê ở Tây Nguyên]", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tiết 8-9: CHIẾN THẮNG MTAO- MXÂY [Trích: “ Đăm Săn” - Sử thi của người Ê- đê ở Tây Nguyên] A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS: - Nắm được nghệ thuật của sử thi anh hùng về cách xây dựng nhân vật, nghệ thuật miêu tả, sử dụng ngôn từ. - Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy được giá trị nội dung và nghệ thuật của nó. - Nhận thức được lẽ sống cao đẹp của cá nhân là sự hi sinh phấn đấu cho hạnh phúc yên vui của cả cộng đồng. B. Phương tiện dạy học: - SGK, SGV, thiết kế bài giảng, tài liệu tham khảo về tác phẩm. C. Phương pháp giảng dạy: - Thuyết giảng, phân tích, tổng hợp, phát vấn, gợi mở. C. Tiến trình tổ chức giờ học: 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ: Câu hỏi:- Em hày trình bày đặt trưng của tác phẩm VHDG Việt Nam? - Trình bày các giá trị cơ bản của VHDG? 3. Giới thiệu bài mới: 4. Bài mới: Hoạt động GV [1] Hoạt động của HS [3] Nội dung cần đạt [3]: Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung. - Nhắc lại khái niệm sử thi? - Có mấy loại sử thi? Ví dụ: STTT: Đẻ đất đẻ nước[Mường], Cây nêu thần [HMông]. STAH: Xính nhã [Êđê], Dặm noi [BaNa]. - Giá trị của sử thi ĐS? Tóm tắt tác pghẩm: - Tác phẩm gồm 4 phần: HS ôn lại các khái niệm đã học. HS đọc phần tiểu dẫn SGK và trả lời câu hỏi. - HS dựa vào SGK trả lời - Nêu các tác phẩm thuộc thể loại sử thi? - HS đọc phần tóm tắt trong SGK. - Trình bày giá trị của tác phẩm? I. Giới thiệu chung. 1. Vài nét về sử thi: a, Khái niệm: - Sử thi là tác phẩm tự sự dân gian có qui mô lớn, sử dụng ngôn từ có vần, nhịp, xây dựng hình tượng nhân vật hoành tráng, nhiều biến cố lớn xảy ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại. b, Các loại sử thi. Có hai loai sử thi: - Sử thi thần thoại: Giải thích sự hình thành vũ trụ và đời sống con người. - Sử thi anh hùng: Ca ngợi sự nghiệp và chiến công của người anh hùng. 2. Sử thi Đăm Săn: a, Thể loại: Sử thi anh hùng của dân tộc Êđê b, Tóm tắt cốt truyện: [SGK]. c, Giá trị tác phẩm. - Giá trị nội dung: Qua cuộc đời của người tù trưởng Đăm Săn, ta nhận ra hình ảnh của cả bộ tộc Êđê trong buổi đầu xây dựng địa bàn cư trú. - Giá trị nghệ thuật: [Sẽ tìm hiểu ở phần tổng kết]. Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản. - GV hướng dẫn HS tìm hiểu theo 4 hiệp của trận đấu. + Cảnh khiêu chiến. + Cảnh giao chiến. + Cảnh chiến thắng. + Cảnh ăn mừng chiến thắng. - Sự xuất hiện và trợ giúp của thần linh có ý nghĩa gì? Điều này có làm lu mờ tài năng của Đăm Săn không? - Thần linh can thiệp vào trận chiến, đây là đặc điểm riêng của thể loai sử thi. Chi tiết đó thể hiện quan hệ gần gũi giữa thần linh và con người. - Chính Đăm Săn là ngườiquyết định chiến thắng vinh quang của mình. - Nhận xét, so sánh về tính cách của hai nhân vật. - Nhận xét thái độ của tôi tớ Mtao Mxây đối với Đăm Săn? Ý nghĩa của sự tuân phục ấy? - Cảnh ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn có ý nghĩa gì? - Em hãy nêu các biện pháp nghệ thuật được tác giả dân gian sử dụng trong đoạn trích? - HS xác định vị trí đoạn trích. - HS đọc văn bản. - HS tìm chi tiết miêu tả trận giao đấu quyết liệt giữa hai tù trưởng. - Tìm những chi tiết miêu tả sự tấn công dũng mãnh của Đăm Săn ? Nghệ thuật được tác giả dâbn gian dùng để miêu tả [cường điệu, phóng đại]? - HS nêu ý kiến của mình về tính cách của hai nhân vật. II. Đọc hiểu văn bản. 1, Vị trí đoạn trích: - Tác phẩm gồm 7 khúc ca, đoạn trích thuộc khúc ca thứ IV. - Trước đó Đăm Săn đã chiến thắng tù trưởng Mtao Grư. 2, Đọc đoạn trích. 3, Phân tích. a, Hình tượng Đăm Săn - Ngoại hình: + Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang. + Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch. + Mình khoát một tấm áo chiến. Ê Đăm Săn là một tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai. - Cảnh Đăm săn khiêu chiến: + Đăm Săn thách đấu quyết liệt, tỏ rõ là người có bản lĩnh, tự tin. Ê Hành động đó thể hiện tinh thần thượng võ của chàng. + Mtao Mxây: lời lẽ thô lỗ, thái độ hèn nhát, run sợ. - Cảnh giao chiến: à Hiệp 1: + Đăm Săn nhường đối thủ. + Mtao Mxây múa khiên trước. + Mtao Mxây nói những lời huênh hoang, thái độ hống hách. + Đăm Săn thái độ bình tĩnh, thản nhiên. à Hiệp 2: + Đăm Săn múa khiên, tỏ ra tài giỏi hơn hẳn Mtao Mxây. + Mtao Mxây hốt hoảng, trốn chạy. + Được miếng trầu của Hơ Nhị tiếp sức, Đăm Săn mạnh bạo hẳn lên. à Hiệp 3: + Đăm Săn múa và đuổi theo kẻ thù. + Mtao Mxây tiếp tục chạy trốn. + Đăm Săn đâm trúng kẻ thù nhưng áo hắn không thủng. + Đăm Săn cầu cứu thần linh. à Hiệp 4: + Được thần linh giúp sức, Đăm Săn đuổi theo và giết chết kẻ thù. Ê Trong chiến trận, Đăm Săn là người có phong thái của người anh hùng, tài năng vượt trội. Cảnh chiến thắng: Đăm Săn chiêu dụ tôi tớ của Mtao Mxây: - Đăm Săn gọi 3 lần đều được dân làng đáp lời: + Gõ vào một nhà. + Gõ vào ngạch. + Đập vào phênh tất cả các nhà trong làng. Ê Số lần gọi, đáp của Đăm Săn với dân làng có ý nghĩa diễn tả lòng mến phục, thái độ hưởng ứng của dân làng đối với hành động của Đăm Săn. Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng: - Rượu 7 ché, trâu 7 con, lợn thiến 7 con để dâng thần linh. Ê Có ý nghĩa thể hiện sự giàu có, niềm vui sướng của dân làng. Chiến thắng của Đăm Săn có ý nghĩa to lớn đối với cuộc sống của cộng đồng. b, Nghệ thuật - Bằng bút pháp nghệ thuật so sánh, phóng đại, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, cuộc chiến được miêu tả với khí thế dữ dội, hào hùng. Ở đó, tù trưởng Đăm Săn hiện lên với vẻ đẹp rực rỡ, mang khí phách của một vị anh hùng. Hoạt động 3: Hướng dẫn HS tổng kết bài học. HS tổng kết bài học. III- Tổng kết: 1. Nội dung: - Ca ngợi chiến công của người anh hùng. Thể hiện quan niệm sống, ước mơ, hoài bão của người xưa. 2. Nghệ thuật: - Ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu. Phép so sánh và phóng đại được sử dụng có hiệu quả. Đoạn trích thể hiện được những đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của thể loại sử thi. 5. Củng cố: HS cần ghi nhớ: - Những chi tiết diễn tả vẻ đẹp của tù trưởng Đăm Săn. - Nghệ thuật của sử thi. 6. Dặn dò: - Làm các bài tập ở bài học Văn Bản. 7. Rút kinh nghiệm:
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT.
- Hiểu được cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng của cộng đồng là lẽ sống và niềm vui của người anh hùng thời xưa.
- Thấy được nghệ thuật miêu tả, xây dựng nhân vật, sử dụng ngôn từ và các biện pháp nghệ thuật thường dùng trong sử thi anh hùng qua đoạn trích.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ.
1. Kiến thức:
- Vẻ đẹp của người anh hùng sử thi Đăm Săn: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn thịnh của cộng đồng được thể hiện qua cảnh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
- Đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của thể loại sử thi anh hùng: xây dựng thành công nhân vật anh hùng sử thi; ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, nhịp điệu; phép so sánh, phóng đại.
2. Kỹ năng:
- Đọc [kể] diễn cảm tác phẩm sử thi.
- Phân tích văn bản sử thi theo đặc trưng thể loại.
3. Thái độ:
Bạn đang xem tài liệu "Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Đọc văn: Chiến thắng Mtao Mxây", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tuần: 03 Tiết PPCT: 8-9 Ngày soạn: 01-09-10 Ngày dạy: 03-09-10 ĐỌC VĂN: CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY [TRÍCH ĐĂM SĂN- SỬ THI TÂY NGUYÊN] A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT. - Hiểu được cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng của cộng đồng là lẽ sống và niềm vui của người anh hùng thời xưa. - Thấy được nghệ thuật miêu tả, xây dựng nhân vật, sử dụng ngôn từ và các biện pháp nghệ thuật thường dùng trong sử thi anh hùng qua đoạn trích. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ. 1. Kiến thức: - Vẻ đẹp của người anh hùng sử thi Đăm Săn: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn thịnh của cộng đồng được thể hiện qua cảnh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. - Đặc điểm nghệ thuật tiêu biểu của thể loại sử thi anh hùng: xây dựng thành công nhân vật anh hùng sử thi; ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, nhịp điệu; phép so sánh, phóng đại. 2. Kỹ năng: - Đọc [kể] diễn cảm tác phẩm sử thi. - Phân tích văn bản sử thi theo đặc trưng thể loại. 3. Thái độ: Nhận thức được lẽ sống cao đẹp, biết hi sinh, phấn đấu vì danh dự vì hạnh phúc yên vui của cả cộng đồng. C. PHƯƠNG PHÁP. Nêu vấn đề, bình giảng và thảo luận. D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP. 1. Ổn định lớp: 10A4 Sĩ số: Vắng: [P: / KP: ] 10A7 Sĩ số: Vắng: [P: / KP: ] 10A8 Sĩ số: Vắng: [P: / KP: ] 2. Bài cũ: - Nêu những đặc trưng của VHDG Việt Nam? VHDG Việt Nam có những giá trị cơ bản nào? 3. Bài mới: Những ngày cuối 3/2006, các dân tộc thiểu số Tây Nguyên vô cùng phấn khởi được UNESCO công nhận di sản Cồng, Chiêng là di sản văn hóa thế giới. Nhưng Tây Nguyên không chỉ có Cồng, Chiêng mà con rất nổi tiếng vì những trường ca- sử thi anh hùng mà sử thi Đăm Săn của dân tộc Ê- đê là tiêu biểu nhất. HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH NỘI DUNG BÀI HỌC - GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn SGK. - Nhắc lại định nghĩa về sử thi. - Có mấy loại sử thi? - GV liên hệ: Đẻ đất, để nước. Đăm Săn, Đăm Di, Xinh Nhã. - Sử thi Đăm Săn thuộc loại sử thi nào? - Nêu vị trí của đoạn trích? - Tóm tắt nội dung tác phẩm? - GV hướng dẫn HS đọc giọng điệu phù hợp với từng nhân vật. - Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây được miêu tả như thế nào ở đầu đoạn trích? - Trận chiến diễn ra trong mấy hiệp? Hãy miêu tả từng hiệp đấu? Lấy dẫn chứng minh họa? [thảo luận: theo bàn – 5 phút] + Trong hiệp đấu thứ nhất, Đăm săn và Mtao Mxây đã thể hiện sức mạnh của mình như thế nào? Kết quả hiệp đấu 1 như thế nào? + Hiệp hai diễn ra như thế nào? +Chi tiết miếng trầu Hơ Nhị nếm cho Mtao nhưng Đăm Săn giành được có ý nghĩa gì? + Hiệp 3 được miêu tả như thế nào? + Hiệp 4 được miêu tả như thế nào? + Em có suy nghĩ gì về vai trò của thần linh trong cuộc chiến này? [chỉ là nhân vật phù trợ, còn quyết định chiến thắng vẫn là Đăm Săn] - Theo em ý nghĩa của cuộc chiến đấu giữa Mtao Mxây là gì? - GV giảng: Mặc dầu cuộc chiến của Đăm Săn có mục đích riêng là giành lại vợ nhưng trong hoàn cảnh lịch sử thời đó giành lại vợ chỉ là cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn giữa các bộ tộc dẫn đến chiến tranh mở rộng bờ cõi, làm nỗi uy danh của các bộ tộc vì vậy với chiến thắng Mtao Mxây đã dẫn đến việc buôn làng của người anh hùng được mở rộng và cường thịnh hơn, điều đó có ích cho toàn thể cộng đồng. - Em có nhận xét gì về hình ảnh Đăm săn qua cuộc đọ sức? - GV liên hệ: sử thi Xinh Nhã, sử thi Đăm Di. - Qua hình ảnh dân làng của Mtao Mxây theo ĐS trở về, thể hiện điều gì? - Cảnh ăn mừng diễn ra như thế nào? - Gợi ý “Bà con xem, thế là Đăm Săn nay càng thêm giàu có, chiêng lắm, la nhiều” - Hình ảnh Đăm Săn được miêu tả như thế nào trong tiệc ăn mừng chiến thắng? - Nêu giá trị nghệ thuật của đoạn trích? - Nêu ý nghĩa của đoạn trích? - GV chốt lại nội dung bài học. - GV gọi HS đọc phần ghi nhớ SGK. - GV hướng dẫn HS tự học. I. GIỚI THIỆU CHUNG. 1. Sơ lược về sử thi dân gian. - Khái niệm: SGK - Có 2 loại sử thị: + Sử thi thần thoại: kể về sự hình thành thế giới muôn loài, con người và bộ tộc thời cổ đại. + Sử thi anh hùng: kể về cuộc đời và những chiến công của những tù trưởng anh hùng. àSử thi Đăm Săn là sử thi anh hùng. 2. Tóm tắt nội dung và vị trí đoạn trích. - Nội dung: SGK/30. - Vị trí: nằm ở phần giữa của tác phẩm. II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN. 1. Diễn biến cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây: - Đăm Săn đến tận nhà của Mtao Mxây thách thức “Ơ diêng! Ơ diêng! ..với ta đấy” - Mtao Mxây thì ngạo nghễ: “Ta không xuống đâu diêng ơi! trên này cơ mà”à thái độ chọc tức. - Đăm Săn quyết liệt hơn: “Ngươi không xuống ư!....cho mà xem”. - Mtao phải xuống đấu. Trước thái độ quyết liệt của Đăm Săn à Mtao Mxây tỏ ra run sợ, do dự, đắn đo. a. Hiệp 1: - Mtao Mxây múa khiên trước “kêu lạch xạch như quả mướp khô” -> kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, chủ quan ngạo mạn - Đăm Săn: Không nhúc nhích -> bình tĩnh, tự tin. b. Hiệp 2: - Đăm Săn múa trước, được miếng trầu Hơ Nhị tiếp sức, Đăm Săn mạnh hẳn lên. - Mtao Mxây hoảng hốt trốn chạy bước thấp bước cao, hắn chém Đăm Săn nhưng trượt, cầu cứu Hơ Nhị quăng cho miếng trầu. c. Hiệp 3: Đăm Săn múa rất đẹp và dũng mãnh “chàng múa trên cao như gió bão.chết trụi”, đuổi theo Mtao Mxây, chàng đâm trúng kẻ thù nhưng hắn không thủng, chàng phải nhờ đến thần linh. d. Hiệp 4: - Được ông trời giúp sức, đã đuổi theo và giết chết kẻ thù. - Mtao Mxây ngã lăn ra đất cầu xin nhưng bị Đăm Săn cắt đầu bêu ngoài đường. à Mục đích đấu tranh là dành lại vợ nhưng cũng là để bảo vệ danh dự, sự giàu mạnh cho cá nhân, buôn làng. => Đăm Săn luôn chủ động, thẳng thắn, dũng cảm và mạnh mẽ, với sự giúp đỡ của thần linh, Đăm Săn đã chiến thắng kẻ thù. Đăm Săn là biểu tượng cho chính nghĩa và sức mạnh của cộng đồng. Mtao Mxây thì thụ động hèn nhát, khiếp sợ. Mtao Mxây là biểu tượng cho phi nghĩa và cái ác. 2. Tôi tớ của Mtao Mxây đối với Đăm Săn. - Họ là dân làng của tù trưởng thất trận [Mtao Mxây] - Đăm Săn 3 lần đi gõ cửa từng nhà kêu gọi dân làng, dân làng đều tình nguyện đi theo Đăm Săn. => Họ đều nhất trí đều coi ĐS là tù trưởng, là anh hùng của họ: đó là lòng trung thành của mọi nô lệ đối với ĐS. - Ý nghĩa: thể hiện lòng yêu mến, sự tuân phục của tập thể cộng đồng đối với cá nhân anh hùng. 3. Cảnh ăn mừng chiến thắng: - Đăm Săn rất vui, chàng vừa như ra lệnh, vừa như mời mọc: “Hỡi anh em trong nhà! Xin mời tất cả mọi người đến với Không ngớt” - Quang cảnh trong nhà ĐS: nhà ĐS đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà. - Hình ảnh Đăm Săn: + Miêu tả hình dáng: Tóc, ngực, tai, mắt, bắp đùi. + Vẻ đẹp của sức mạnh: như voi đực, hơi thở ầm ầm như sấm. + Miêu tả ăn uống: Mở tiệc linh đình ăn không biết no, uống không biết say, chuyện trò không biết chán + Uy danh: tiếng tăm lừng lẫy. à Vẻ đẹp của ĐS được kết tinh từ sức mạnh, vẻ đẹp và phẩm chất của cộng đồng Ê Đê. Người đọc cảm nhận được niềm tự hào của họ qua nhân vật và qua ngôn ngữ kể chuyện 3. Tổng kết: - Nghệ thuật: + Tổ chức ngôn ngữ phù hợp với thể loại sử thi. + Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến,... - Ý nghĩa văn bản: Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ đại. v Ghi nhớ: SGK/36. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC. - Học bài cần nắm: + Vẻ đẹp của anh hùng Đăm Săn qua đoạn trích. + Giá trị nghệ thuật tiêu biểu qua đoạn trích. - Chuẩn bị bài mới: “Văn bản” [tt]: Làm BT1,2,3,4/SGK/37,38 theo yêu cầu câu hỏi của từng bài tập. E. RÚT KINH NGHIỆM.