Hiện nay, xăm hình nghệ thuật đã khá quen thuộc với mọi người trong xã hội. Cuộc sống hiện đại, con người xăm hình để làm đẹp hoặc lưu giữ những kỉ niệm. Tuy nhiên, cũng có những người trẻ tuổi chưa đủ độ chín chắn đã chọn những hình xăm không phù hợp với bản thân, đi kèm với các hành động thiếu văn hoá, điều này gây phản cảm đến những người xung quanh. Không những vậy, các “tay anh chị” chọn những hình xăm “lố” cùng với hành động bạo lực, khiếm nhã đã làm nhiều người hiểu sai về vẻ đẹp, ý nghĩa của hình xăm nghệ thuật.
Giới trẻ hiện đại ở Việt Nam đa số ưa chuộng xăm những dòng chữ tiếng nước ngoài, điều này có thể dẫn đến việc họ quên rằng tiếng Việt là một ngôn ngữ đẹp và giàu hình ảnh, sắc thái. Dự án “Xăm tiếng Việt đi” đã được tạo ra nhằm khuyến khích mọi người chọn tiếng Việt khi xăm hình thay vì ngoại ngữ khác. Người Việt đưa chất liệu Việt vào những hình xăm cũng là một hình thức thể hiện niềm tự hào dân tộc.
Lịch sử của hình xăm:
Tháng 9 năm 1991, các nhà khảo cổ học tìm thấy một “người băng” sở hữu hơn 60 hình xăm ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể tại vùng núi Tyrol gần biên giới nước Áo và Ý. Khí hậu lạnh giá và địa hình núi đá bao phủ chính là môi trường hoàn hảo để lưu giữ xác ướp cổ đại. Theo nhận định, “người băng” này sống vào khoảng 5.300 năm trước, lúc đó là thời đại Đồ đồng. Điều này cũng đặt ra dấu mốc lịch sử lâu đời của hình xăm trên cơ thể người. Các nhà khoa học đã tìm thấy nhiều xác ướp có hình xăm tại hơn 49 nơi khác nhau trên thế giới. Điều này minh chứng cho tập tục xăm hình trên cơ thể người đã có từ lâu đời và bắt nguồn lâu nhất tại: Alaska, Mông Cổ, Greenland, Ai Cập, Trung Quốc, Sudan, Nga và Philippines.
Ở Việt Nam, hình xăm cũng là một nét “bản sắc” từ lịch sử cổ đại. Tài liệu xưa ghi lại, người Việt cổ xăm hình ban đầu theo lệnh vua Hùng để chống lại thuỷ quái. Bởi người xưa tin rằng khi xăm hình dữ tợn lên cơ thể sẽ không bị thuồng luồng gây hại nữa. Thời nhà Trần, có luật lệ những người trong hoàng tộc, phục dịch cho triều đình buộc phải có hình xăm trên cơ thể. Năm 1285, các tướng sĩ quân đội dưới thời nhà Trần đều xăm hai chữ “Sát Thát” lên người nhằm nêu cao quyết tâm giết giặc Thát Đát [Mông Cổ] để bảo vệ nước nhà.
“Xăm tiếng Việt đi”
Việc xăm hình bây giờ đã trở thành một bộ môn nghệ thuật và đặc biệt phổ biến trong giới trẻ hiện đại. Các hình xăm được dùng để trang trí, lưu giữ những kỉ niệm đẹp của người xăm, tuy nhiên, giới trẻ thường lựa chọn xăm những dòng chữ ngoại quốc, khá ít bạn trẻ chọn xăm tiếng Việt. Việc xăm chữ ngoại quốc không đồng nghĩa với việc giới trẻ Việt hướng ngoại. Có rất hiều lí do giới trẻ ít chọn xăm tiếng Việt, có thể do họ sợ người khác đọc được nghĩa của hình xăm hoặc họ không tìm ra được nghĩa lột tả điều mình muốn lưu trữ bằng tiếng Việt… Hoặc đơn giản là vì chưa có ai mở ra xu hướng xăm chữ tiếng Việt. Và dự án “Xăm tiếng Việt đi” đã được ra đời – mở ra xu hướng lưu giữ kí ức bằng tiếng Việt.
Dự án này đang do Nguyễn An triển khai và trở thành xu hướng lan ra mạnh mẽ được giới trẻ Việt ủng hộ. “Xăm tiếng Việt đi” là dự án khuyến khích mọi người chọn chữ tiếng Việt để xăm, lưu giữ kỉ niệm. Dự án mang thông điệp truyền tải về tiếng Việt, để mọi người nhận ra rằng tiếng Việt rất hay. Nguyễn An – chủ dự án “Xăm tiếng Việt đi” sẽ “cóp nhặt” những câu chuyện thú vị, nhẹ nhàng mà có ý nghĩa từ những hình xăm tiếng Việt. Theo Nguyễn An, dự án này sẽ được hoàn thiện với 100 tác phẩm, gồm các câu chuyện phía sau những hình xăm tiếng Việt – tiếng mẹ đẻ của mình.
Nguyễn An là một thợ xăm chuyên nghiệp đang sống và làm việc lại TP Hồ Chí Minh. Trước đó, anh là một hoạ sĩ vẽ tranh minh hoạ trong ngành quảng cáo, sau vài lần tiếp xúc với nghệ thuật xăm, Nguyễn An quyết định nghiêm túc theo nghề xăm chuyên nghiệp. Anh cùng những người đồng nghiệp của mình đã lên ý tưởng cho dự án “Xăm tiếng Việt đi” để tạo cảm giác kết nối, gần gũi và lưu giữ nét đẹp của tiếng Việt.
Nguyễn An chia sẻ: “Tiếng Việt vốn là ngôn ngữ vô cùng đẹp và có chiều sâu, do đó mình mong rằng nhiều người có thể cảm nhận được điều này thông qua một chất liệu mới: hình xăm. Có khá nhiều bạn trẻ tâm sự với mình là họ lo ngại việc xăm bằng tiếng Việt vì sợ sến và ngại người thân đọc hiểu thông điệp đó. Thế nhưng, mình hi vọng mọi người có thể suy nghĩ khác đi một chút, bởi lẽ, nếu sử dụng câu từ hợp lí thì xăm tiếng Việt lên có thể là sự lựa chọn khá hoàn hảo”. Dự án “Xăm tiếng Việt đi” được lên ý tưởng trong khoảng thời gian TP Hồ Chí Minh thực hiện giãn cách xã hội. Nguyễn An cho rằng việc xăm tiếng Việt cũng mang đến sự gắn kết, gần gũi giữa người Việt với người Việt.
Sau khi dự án “Xăm tiếng Việt đi” đi vào hoạt động, đã nhận được sự hưởng ứng từ các bạn trẻ. Các bài viết liên quan đến dự án “Xăm tiếng Việt đi” trên mạng xã hội Facebook cũng được nhiều người theo dõi và quan tâm. Khá nhiều bạn trẻ đã nói rằng bản thân đã thay đổi suy nghĩ xăm tiếng nước ngoài và chuyển sang hình xăm tiếng Việt. Nhiều người đã tìm đến Nguyễn An để xăm chữ tiếng Việt và kể cho anh nghe những ý nghĩa đằng sau dòng chữ tiếng Việt ấy.
“Con gai an com chua con” là dòng chữ được một bạn trẻ nhờ Nguyễn An xăm cho vào một năm trước. Nguyễn An kể lại rằng, khi tiệm đã đến giờ đóng cửa thì có một bạn gọi điện đến với lời đề nghị xăm dòng chữ “Con gai an com chua con”. Cô bạn này nói dòng chữ ấy là dòng tin nhắn của người ba đã mất của mình. Bạn ấy muốn xăm dòng tin nhắn tràn đầy tình yêu thương của ba mình lên tay để lưu giữ kỉ niệm, thể hiện sự gắn kết giữa hai ba con.
Nguyễn An chia sẻ rằng, câu chuyện đằng sau dòng chữ “Con gai an com chua con” của bạn trẻ đó đã là nguồn cảm hứng cho anh thực hiện dự án “Xăm tiếng Việt đi”. Nguyễn An cũng nói trong cuộc phỏng vấn: “Tiếng Việt có cái hay của tiếng Việt, nó gần gũi và đơn giản vì mình là người Việt Nam. Khi mình xăm một câu tiếng Việt thì sẽ đồng cảm được với đa số mọi người hơn là câu tiếng Anh. Mình được kết nối với mọi người, được lắng nghe và đồng điệu trong câu chuyện của mỗi bạn khi đến với mình”.
Việc xăm hình nghệ thuật đã không còn xa lạ với mọi người, đặc biệt là trong giới trẻ hiện đại. Chiến dịch “Xăm tiếng Việt đi” là một chiến dịch hay và ý nghĩa. Nhiều người đã chia sẻ những hình xăm bằng tiếng Việt của mình cùng những câu chuyện đằng sau đó. Một câu chuyện của một bạn gái 20 tuổi đã lấy đi nước mắt của nhiều người, bạn gái ấy muốn xăm dòng tin nhắn cuối cùng của người mẹ đã mất lên cánh tay của mình.
“Phỏng vấn đậu hay không bé?” là dòng tin nhắn cuối cùng của bạn ấy nhận được từ mẹ, bạn muốn xăm lên cánh tay để lưu giữ kỉ niệm, sự gắn kết giữa hai mẹ con. Những câu chữ tiếng Việt mang ý nghĩa rất riêng, thể hiện được tâm hồn của người xăm nói riêng và thể hiện được cái hồn của tiếng Việt cho người Việt Nam nói chung. Điều này còn góp phần cho việc bảo tồn, giữ gìn sự giàu đẹp của tiếng Việt trong cuộc sống hiện đại, khi con người chạy dồn theo xu hướng như hiện nay.
Người Việt đưa ngôn ngữ Việt vào những hình xăm để khi bạn bè quốc tế hỏi đến, chúng ta có thể tự hào giới thiệu ý nghĩa và câu chuyện của bản thân mình ở sau dòng chữ tiếng Việt được lưu giữ trên người. Chúng ta có thể tự hào vì dòng chữ ấy là của người Việt Nam chứ không phải là ngôn ngữ của quốc gia khác. Nghệ thuật xăm hình hiện nay khá phổ biến ở các quốc gia trên thế giới. Dự án “Xăm tiếng Việt đi” là một trong những hành động tự hào về tiếng mẹ đẻ, cũng là cách để đưa hình ảnh và văn hoá Việt Nam ra thế giới.
Khánh Hà
TP - Các chuyên gia văn hóa, giáo dục, người nổi tiếng kiến giải, chia sẻ kinh nghiệm quanh câu chuyện xăm mình.
Diễn viên Thu Quỳnh: Hình xăm theo ta cả cuộc đời
Diễn viên Thu Quỳnh |
Với quan điểm của người sở hữu một số hình xăm, tôi nghĩ, mỗi khi mình lựa chọn và quyết định đặt một hình xăm lên da thì ngay từ đầu phải xác định nó theo mình cả cuộc đời. Có xác định vậy ta mới cân nhắc kỹ lưỡng xem nên hay không. Mẹo nhỏ của Thu Quỳnh là chọn những hình xăm có ý nghĩa với bản thân, vì thế cả chục năm qua đi không hề thấy chán. Hình xăm đầu tiên đến với tôi năm 2010, đến giờ nhìn lại vẫn thấy đẹp và yêu thích. Nó là kỷ niệm, dấu mốc ý nghĩa và là châm ngôn trong cuộc sống nên vẫn đúng. Hiện nay tôi đang hoàn thiện hình xăm cậu bé bơi dưới bụng cá voi. Đó lại là câu chuyện tình mẫu tử thiêng liêng. Khi sinh em bé xong, tôi xăm hình cậu Be [niềm tin, cũng là tên gọi thân mật của con trai Thu Quỳnh-PV]. Qua thời gian dài, hình xăm nhạt dần, nét vẽ không còn sắc nét và tôi chọn sửa bằng cách xăm con cá voi bao trùm lên vị trí ấy.
Nghệ sỹ Quách Thu Phương: Lựa chọn nào cũng phải trả giá
Nghệ sỹ Quách Thu Phương |
Tôi thích nghệ thuật xăm, thậm chí từng mơ ước có hình xăm nho nhỏ ở vai, cánh tay hay ở cổ. Sở thích đơn giản, có thể vẻ đẹp rất quyến rũ nữa nhưng chắc có lẽ duyên chưa đến. Không phải tôi sợ đau đâu, bởi khi làm đẹp, phẫu thuật thẩm mỹ hay bất cứ lựa chọn nào ta đều phải trả giá. Điều quan trọng chúng ta có thích hay không thôi.
Hình xăm không phải là tiêu chí để đánh giá phẩm chất đạo đức hay tư cách một con người. Tôi từng gặp một số bạn sở hữu rất nhiều hình xăm trên cơ thể, nhưng khi tiếp xúc lại cực kỳ dễ thương, sống hiền lành, tử tế. Nhìn vậy mà không phải vậy là vì thế.
Tôi không kỳ thị hình xăm nhưng cũng không khuyến khích. Hình xăm là lựa chọn mang tính cá nhân, làm sao cho thật thẩm mỹ và phù hợp với mỗi người, không nên chạy theo trào lưu. Các bạn hãy cứ là chính mình, nếu mình thích thì có quyền chọn. Tuy nhiên, các bạn học sinh phải hết sức cân nhắc, để tránh phải hối hận.
PGS.TS Trịnh Hòa Bình: Không tuyên chiến với cái đẹp
PGS.TS Trịnh Hòa Bình |
Pháp luật không nghiêm cấm người xăm hình, hay giới hạn hình xăm. Đây là vấn đề thuộc về phạm trù chuẩn mực văn hóa, đạo đức, thẩm mỹ trong xã hội. Người ta chọn xăm mình để biểu đạt cái tôi cá nhân, nhu cầu thẩm mỹ của họ. Nhiều người trẻ chọn xăm khá sớm, từ lứa tuổi học sinh. Chúng ta nên có sự định hướng cho giới trẻ chọn cách xăm hình thế nào, vị trí, kích thước, tỷ lệ hình xăm ra sao cho phù hợp với thẩm mỹ, văn hóa. Các bạn trẻ khi lựa chọn xăm hình để biểu đạt cái tôi, thì hãy chọn hình xăm mang tính nghệ thuật, truyền thông điệp, ý nghĩa sâu sắc. Còn việc xăm hình kỳ quái, tại các vị trí nhạy cảm trên cơ thể, đi ngược với thuần phong, mỹ tục, tuyên chiến với cái đẹp thì không nên.
PGS.TS Trần Thành Nam: Cân nhắc lợi, hại
| PGS.TS Trần Thành Nam |
Nhiều bạn trẻ tìm đến hình xăm trong phút bốc đồng, nổi loạn của tuổi trẻ, rồi sau đó hối hận, tìm cách xóa do hình xăm ở vị trí, có kích thước, hình thù… không phù hợp. Với những bạn trẻ xác định làm việc, tham gia vào các lĩnh vực, ngành nghề có tính đặc thù trong tương lai thì hãy cân nhắc thật kỹ việc xăm hình. Rõ ràng hình xăm không quyết định tất cả, không phản ánh, đại diện cho phẩm chất, năng lực, lối sống của bạn. Tuy nhiên, một số lĩnh vực, ngành nghề vẫn còn có thành kiến nhất định với hình xăm, nên nếu bạn chọn xăm hình thì sẽ ảnh hưởng, thậm chí đánh mất cơ hội.
Theo nghiên cứu gần đây, tỷ lệ người trẻ xăm hình ngày càng cao và trẻ hóa về độ tuổi. Lứa tuổi học sinh, đặc biệt độ tuổi từ 17 tuổi trở lên, các em thường có xu hướng chọn xăm hình để ghi lại dấu ấn, cảm xúc… Thay vì cấm đoán, cha mẹ, thầy cô nên định hướng cho các em, không để bị lệch chuẩn.
PGS.TS Đinh Hồng Hải: Quyền tự do cá nhân, miễn không gây hại cho xã hội
PGS.TS Đinh Hồng Hải |
Hình xăm là nét văn hóa đã xuất hiện từ giai đoạn Đồ đá mới đến nay. Tương tự, ông cha ta có tục xăm mình từ cổ xưa. Trong không gian xã hội hiện nay, giữa người thích và không thích, giữa người thực hiện và người khước từ xăm mình vẫn còn nhiều tranh luận.
Ở phương tây, hình xăm khá phổ biến ở giới ngôi sao bóng đá, người mẫu, nghệ sỹ... Thế nhưng một số ngành nghề, lĩnh vực khác như giảng viên, quân nhân, cảnh sát, chính trị gia, không nhiều người xăm mình, nếu có phải rất kín đáo.
Tôi cho rằng, trong một môi trường đặc thù như môi trường sư phạm, cả học sinh và thầy cô giáo đều phải xác định mình là ai, ở vị trí nào trong xã hội. Trong không gian riêng tư của gia đình, dĩ nhiên giáo viên có quyền tự do cá nhân của họ. Nhưng khi xuất hiện trước học sinh, giáo viên cần giữ đúng chuẩn mực.