Di tích nhà tù Phú Lợi Hiện tọa lạc trên đường Một Tháng Mười Hai, phường Phú Lợi, thị xã Thủ Dầu Một. Tổng diện tích hiện nay là 77.082m2,đã được nhà nước công nhận và xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia ngày 10/07/1980.
Được mệnh danh “Địa ngục trần gian”
Với mưu đồ xâm lược miền Nam, bằng thủ đoạn mị dân, khủng bố đến chiến dịch “tố cộng”, “diệt cộng” chỉ trong vòng 2, 3 năm sau Hiệp định Giơ – neo –vơ, Mỹ Diệm gây không biết bao tội ác trên cả miền Nam. Bằng khẩu hiện “thà bắt nhầm hơn bỏ sót”, chúng đã xây dựng thêm nhiều nhà tù. Từ giữa năm 1957, trại giam Phú Lợi được xây dựng bố trí ngay bên khu căn cứ quân sự với tổng diện tích khoảng 12 ha. Số tù nhân chúng đưa về Phú Lợi đầu tiên có 4 nữ và khoảng 100 nam, đến cuối 1957 tăng lên 3.000 tù nhân. Chúng chia trại giam thành nhiều khu vực: khu hành chánh, khu gia đình binh sĩ, khu An Trí Viện – gọi là khu “An Trí Viện” nhưng thực chất là trại giam. Khu trại giam gồm có 3 trại: Chi Lăng, Bạch Đằng, Đống Đa. Cả 3 trại có 9 phòng giam đánh dấu A,B,C,D,… mỗi trại ngăn cách nhau bằng bức tường kẽm gai dày đặc. Bao quanh 3 trại là 2 bức tường cao, có mấy lớp kẽm gai, hệ thống đèn điện chiếu sáng vào ban đêm, hoàn toàn cách biệt với bên ngoài. Ở giữa trại giam có nhà vòm cao để quan sát toàn khu trại. Xung quanh có 4 cổng ra vào và 4 lô cốt canh phòng nghiêm ngặt. Có hai cổng chính: cổng thứ nhất mang bảng “Trung tâm cải huấn Phú Lợi”, cổng thứ hai mang bảng “An trí viện”.
Trước những thủ đoạn vừa khủng bố vừa mị dân, những cảnh tra tấn dã man đày ải cực hình, anh chị em trong tù vẫn giữ được lòng kiên định và ý chí kiên cường chiến đấu. Đó là nhờ có sự lãnh đạo của Đảng và sự tự giác tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng của những người yêu nước, những người cộng sản.
Một sự kiện đã diễn ra vào những ngày cuối tháng 11 đầu tháng 12 năm 1958. Vụ thảm sát Phú Lợi: thường lệ mỗi năm Mỹ Diệm tổ chức 4 đợt đày tù nhân “loại A” ở các nhà tù trong đất liền ra Côn Đảo vào những tháng 3,6,9,12 dương lịch. Trại giam Phú Lợi, sau khi phân loại có 450 tù nhân loại A – là đối tượng bị đày ra Côn Đảo vào cuối tháng 11/1958, với ý đồ bí mật thủ tiêu tù nhân chuyến đi này.
Một sự kiện đã diễn ra vào những ngày cuối tháng 11 đầu tháng 12 năm 1958. Vụ thảm sát Phú Lợi: thường lệ mỗi năm Mỹ Diệm tổ chức 4 đợt đày tù nhân “loại A” ở các nhà tù trong đất liền ra Côn Đảo vào những tháng 3,6,9,12 dương lịch. Trại giam Phú Lợi, sau khi phân loại có 450 tù nhân loại A – là đối tượng bị đày ra Côn Đảo vào cuối tháng 11/1958, với ý đồ bí mật thủ tiêu tù nhân chuyến đi này.
Hàng năm, di tích đã tiếp đón nhiều lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu về lịch sử đấu tranh cách mạng của con người Việt Nam. Khu di tích Phú Lợi trở thành nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau. Các tổ chức phong trào đoàn TNCS Hồ Chí Minh giao lưu, kết nạp đoàn viên mới, hướng đạo sinh... tham quan, cắm trại ôn lại truyền thống cách mạng hào hùng của cha anh.
Là công dân của Đất Thủ-Bình Dương, có thể các bạn đã từng nghe nhắc đến “Nhà tù Phú Lợi”, nơi bọn Mỹ - Ngụy tàn ác đã giam cầm, tra tấn, đầu độc những người yêu nước, các chiến sĩ cách mạng Việt Nam kiên cường vào những năm 1950 ?
Trường trung học cơ sở Phú Hòa, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương đã ký giao ước với Sở Văn hóa-Thể thao-Du lịch và Sở Giáo dục-Đào tạo tỉnh Bình Dương nội dung giáo dục truyền thống cách mạng và hướng dẫn học sinh chăm sóc khu di tích lịch sử “Nhà tù Phú Lợi”; nay xin giới thiệu sơ lược với các bạn về khu di tích này.
Với mưu đồ xâm lược miền Nam bằng các thủ đoạn mị dân, khủng bố; chỉ trong vòng 2, 3 năm sau ngày ký Hiệp định Giơnevơ; chế độ Mỹ - Diệm đã phát động chiến dịch “tố cộng”, “diệt cộng”; đề ra khẩu hiệu “thà bắt nhầm còn hơn bỏ sót”, lập ra nhiều nhà tù, gây không biết bao tội ác trên cả miền Nam.
Khu di tích lịch sử cách mạng “Nhà tù Phú Lợi” tọa lạc trên đường 1 tháng 12, phường Phú Lợi, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương; với tổng diện tích là 77.082m2. Di tích này được Nhà nước công nhận và xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia ngày 10/07/1980.
Tham quan khu di tích, các bạn sẽ biết đây là nơi giam cầm các chiến sĩ cách mạng thời ấy. Có 1 khu nhà tù nhỏ gồm 6 phòng, mỗi phòng để 1 người. Gần đó là 9 khu nhà tù lớn xếp theo thứ tự A, B, C, D, E, F, G, H, I. Mỗi nhà tù lớn sức chứa từ 200 đến 500 người, có khi tới 700 người. Chỗ ngồi trong khu nhà tù lớn ấy cho mỗi người chỉ có 50 phân chiều dài và 20 phân chiều rộng. Số người kháng chiến bị bắt đưa về giam ở đây thời gian đầu có 4 nữ và khoảng 100 nam. Đến cuối năm 1957, tăng lên 3.000 người. Nhà tù Phú Lợi lúc bấy giờ chia ra nhiều khu vực: khu hành chánh, khu gia đình binh sĩ, khu An Trí viện, [gọi là khu “An Trí viện” nhưng thực chất là trại giam.]
Các khu trại giam được đặt tên: Chi Lăng, Bạch Đằng, Đống Đa. Cả 3 trại có 9 phòng giam đánh dấu A, B, C, D,… Mỗi trại ngăn cách nhau bằng bức tường kẽm gai dày đặc. Bao quanh 3 trại là 2 bức tường cao, có mấy lớp kẽm gai, hệ thống đèn điện chiếu sáng vào ban đêm, hoàn toàn cách biệt với bên ngoài. Ở giữa trại giam có nhà vòm cao để quan sát toàn khu trại. Xung quanh có 4 cổng ra vào với 4 lô cốt canh phòng nghiêm ngặt. Có hai cổng chính: cổng thứ nhất mang bảng “Trung tâm cải huấn Phú Lợi”, cổng thứ hai mang bảng “An Trí viện”.
Nhà tù Phú Lợi là một trong những nhà tù lớn mà chế độ Mỹ - Ngụy ở miền Nam đã dựng lên để giam cầm, tra tấn những người yêu nước và các chiến sĩ cách mạng thời đó. Nhưng với tinh thần kiên cường bất khuất, các tù nhân Phú Lợi đã đoàn kết đấu tranh anh dũng và giành thắng lợi. Khu chứng tích này tồn tại trong 8 năm [1957-1964] được mệnh danh là “Địa ngục trần gian”.
Chế độ khắc nghiệt của nhà tù Phú Lợi cũng không khác ở nhiều nhà tù khác.
Sống bẩn thiểu, thiếu nước, nằm xà lim, chuồng cọp, lao động khổ sai bệnh tật không thuốc chữa trị với những đòn điều tra đánh đập dã man; cho ăn gạo mục cá ươn, muối hạt, nước mắm có dòi … Nơi đây có những tên cai ngục, “chúa ngục” nổi tiếng gian ác như: Nguyễn Văn Bông, Trần Vĩnh Đắc, Hồ Văn Tần, … Chúng rất hung tợn và độc ác, tự đặt ra “24 điều cấm” rất khắc nghiệt để lấy cớ đánh đập tù nhân hàng ngày.
Hình ảnh bọn Mỹ - Ngụy đã đánh dập những người Chiến sĩ Cộng Sản [tranh vẽ về sự việc có thật].
Vào ngày 1 tháng 12 hàng năm, nơi đây tổ chức lễ tưởng niệm Ngày “Phú Lợi căm thù”. Bạn có biết tại sao có ngày tưởng niệm này không ? ...
Ngày này năm 1958 bọn Mỹ - Ngụy đã lệnh cho cai ngục nhà tù bỏ thuốc độc vào khẩu phần ăn của 6000 tù nhân, khiến hàng ngàn tù nhân bị trúng độc và nhiều người bị chết. Trước tình hình đó, tổ chức Đảng Cộng sản trong nhà tù vừa tổ chức tự cứu chữa cho tù nhân bị trúng độc, vừa đấu tranh tố cáo hành động này.
Các tù nhân đã tung nóc nhà giam, chiếm đài phát thanh, dùng các tấm tôn cuộn thành loa lên tiếng tố cáo. Thật là khâm phục lòng quyết tâm, sự gan dạ của các chiến sĩ Cộng Sản. Vụ việc lan truyền rộng khắp, gây nên làn sóng căm phẫn không chỉ trong nước mà cả thế giới, cuối cùng nhà tù Phú Lợi buộc phải giải tán vào năm 1964 ...
Để chạy tội bọn Mỹ - Diệm tìm cách phi tang nhân chứng, gây nên làn sóng căm phẩn trong và ngoài nước.
Biến đau thương thành hành động, cả nước dấy lên phong trào hướng về Phú Lợi, từ tiếng gọi căm thù, tiếng gọi đau thương...“Tuần lễ thi đua” vì Phú Lợi và miền Nam ruột thịt! của Ủy ban đấu tranh Trung ương chống vụ đầu độc ra đời; làm bùng lên một phong trào thi đua trên công xưởng, nông trường, hợp tác xã, thao trường, thông tin đại chúng và sáng tác văn nghệ... Sự căm phẫn đó đã được nhà thơ Tố Hữu thể hiện sâu sắc trong bài thơ “Thù muôn đời muôn kiếp không tan”, năm 1959:
“…Trong một ngày - mồng một tháng mười hai
Nào ai ngờ không có nửa ngày mai!
Chúng tôi chết, trong đêm dài tàn khốc
Đứt ruột đứt gan, nắm cơm thuốc độc
Tím xương do nanh nọc lũ đê hèn
Trái tim hồng chết uất máu bầm đen…”
Chỉ sau 1 tháng vụ đầu độc xảy ra, nước ta liên tiếp nhận được nhiều bức điện của các tổ chức quốc tế như Liên hiệp Công đoàn thế giới, Hội liên hiệp Học sinh thế giới, Hội Luật gia thế giới, …chia sẻ, động viên, lên án kẻ thù, hỗ trợ đấu tranh, ...
Hình ảnh các chiến sĩ Cộng Sản bị trúng độc thể hiện “Máu tình Quê hương”
Chúng ta thật sự khâm phục lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm của các chiến sĩ, anh hùng cách mạng đã cống hiến cuộc đời cho dân tộc, cho đất nước, sẵn sàng hi sinh quyết tâm đấu tranh giành lại nền độc lập thống nhất cho Tổ quốc phải không các bạn !.
Hàng năm, di tích này đã tiếp đón nhiều lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu về lịch sử đấu tranh cách mạng kiên trung của nhân dân Việt Nam. Khu di tích Phú Lợi trở thành nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau. Các tổ chức phong trào Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh khắp nơi đến đây tham quan, cắm trại, sinh hoạt giao lưu, hướng đạo sinh, kết nạp đoàn viên mới, nhằm ôn lại truyền thống cách mạng hào hùng của cha anh.
Học sinh trường THCS Phú Hòa, Thủ Dầu Một sẽ mãi mãi ghi nhớ công ơn các anh hùng, liệt sĩ. Các bạn sẽ cố gắng học tập thật giỏi để sau này góp phần xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu đẹp, cuộc sống văn minh hạnh phúc.
Là thế hệ mầm non tương lai của đất nước; chúng ta có nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ di tích lịch sử vô giá của Quốc Gia; nơi cha ông ta đã chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do hòa bình cho Tổ quốc để tuổi trẻ hôm nay có được một tương lai ngời sáng./.