Ngày soạn:Ngày dạy:Dạy lớp: ………………………………… …………………………………Tuần 11 – Tiết 31: PHONG CÁCH NGÔN NGỮ SINH HOẠTI. Mục tiêu bài học:1. Kiến thức:- Nhận biết: Nắm vững các khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt và phong cách ngôn ngữ sinh hoạt- Thông hiểu: Nắm vững các đặc trưng cơ bản- Vận dụng thấp: Phát hiện được ngôn ngữ sinh hoạt trong tác phẩm văn học-Vận dụng cao: Nâng cao kĩ năng phân tích và sử dụng ngôn ngữ theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.2. Kĩ năng:- Biết làm: Lĩnh hội và phân tích ngôn ngữ thuộc PCNNSH- Thông thạo: Rèn luyện và nâng cao năng lực giao tiếp trong sinh hoạt hằng ngày3. Thái độa/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bảnb/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về PCNNSHc/ Hình thành nhân cách:- Yêu thương con người - Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc- Sống tự chủ - Sống trách nhiệmII. Trọng tâm:1. Kiến thức- Nắm được các khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt, phong cách ngôn ngữ sinh hoạt với những đặc trưng cơ bản của nó.- Nâng cao kĩ năng phân tích và sử dụng ngôn ngữ theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.2. Kĩ năng- Về kĩ năng chuyên môn: Biết giao tiếp đúng chuẩn mực phong cách ngôn ngữ.- Về kĩ năng sống: Rèn luyện kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm việc nhóm.3. Thái độ, phẩm chất:- Thái độ: Nói và viết đúng phong cách ngôn ngữ.- Phẩm chất: Sống yêu thương, sống tự chủ và sống trách nhiệm...4. Phát triển năng lực:- Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực tự giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thẩm mỹ, năng lực thể chất, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực tính toán, năng lực công nghệ thông tin và truyền thông- Năng lực riêng:+ Năng lực sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp hàng ngày+ Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn học+ Năng lực vận dụng kiến thức văn học vào cuộc sống…III. Chuẩn bị:GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảngHS: SGK, vở soạn, tài liệu tham khảoIV. Tổ chức dạy và họcBước 1: Ổn định tổ chức lớpBước 2: Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra phần chuẩn bị bài của học sinh? Nêu những đặc điểm của ngôn ngữ nói và viết ?
Bước 3: Tổ chức dạy và học bài mới:
Hoạt động của GV – HS Nội dung bài họcHoạt động 1: Khởi độngBước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tậpHãy chỉ ra các dấu hiệu của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt trong các câu ca dao sau:- Ta về ta cũng nhớ mìnhNhớ yếm mình mặc, nhớ tình mình trao.- Gần đây mà chẳng sang chơi,Để em ngắt ngọn mồng tơi bắc cầu.Sợ rằng chàng chả đi cầu,
Cho tốn công thợ, cho sầu lòng em.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụHS: suy nghĩ, thảo luận, ghi vào bảng phụ.GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.Bước 3: Báo cáo kết quảHS mỗi nhóm cử đại diện, báo cáo kết quả thảo luận.GV quan sát, hỗ trợ.Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụGVnhận xét, chuẩn hóa kiến thứcGV dẫn dắt vào bài: Hàng ngày, chúng ta vẫn sử dụng ngôn ngữ trong hoạt động giao tiếp.Vậy ngôn ngữ sinh hoạt có mấy đặc trưng? Bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.
Dấu ấn của ngôn ngữ sinh hoạt:
Cách xưng hô thân mật: mình- ta, em - chàng- Cách dùng ngôn ngữ đối thoại: Chẳng, chả, cũng…- Cách dùng từ ngữ, hình ảnh giản dị, gần gũi: Yếm, ngọn mồng tơi.- Giọng điệu: tình tứHoạt động 2, 3, 4, 5:Hoạt động của GV - HS Nội dung bài họcHoạt động 2: Hình thành kiến thứcThao tác 1: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu đặc trưng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạtMục tiêu: Giúp học sinh hiểu rõ hơn những đặc trưng của ngôn ngữ sinh hoạt- Kĩ thuật dạy học: công não – thông tin phản hồi, thảo luận nhóm.- Hình thức tổ chức dạy học: học sinh làm việc độc lập kết hợp với làm việc nhóm.- Các bước thực hiện:Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tậpGV chia HS thành 4 nhóm, chuyển giao nhiệm vụ: Chỉ ra những đặc trưng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạtBước 2: Thực hiện nhiệm vụHS: suy nghĩ, thảo luận, ghi vào bảng phụ.GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.Bước 3: Báo cáo kết quảHS mỗi nhóm cử đại diện, báo cáo kết quả thảo luận.GV quan sát, hỗ trợ.Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụGVnhận xét, chuẩn hóa kiến thức II. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt1. Tính cụ thể- Biểu hiện:+ Cụ thể về địa điểm, thời gian.+ Cụ thể về người nói, người nghe.+ Cụ thể về mục đích giao tiếp.+ Cụ thể về từ ngữ, cách diễn đạt.2. Tính cảm xúc- Biểu hiện:+ Cảm xúc gắn với ngữ điệu của người nói/ người viết.+ Cảm xúc thể hiện ở những hành vi kèm lời như ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, nét mặt.+ Cảm xúc thể hiện ở cách sử dụng các từ khẩu ngữ, từ cảm thán, câu cảm thán.3. Tính cá thể- Ngôn ngữ sinh hoạt có tính cá thể, bộc lộ những đặc điểm riêng của từng người về: giọng nói [cách phát âm], cách dùng từ ngữ, cách lựa chọn kiểu câu, cách nói riêng,... biểu hiện tuổi tác, giới tính, địa phương, nghề nghiệp, cá tính, trình độ học vấn,...Hoạt động 3: Luyện tậpThao tác 2: Giáo viên hướng dẫn học sinh luyện tập về phong cách ngôn ngữ sinh hoạtMục tiêu: Giúp học sinh hiểu rõ hơn những đặc trưng của ngôn ngữ sinh hoạt- Kĩ thuật dạy học: công não – thông tin phản hồi, thảo luận nhóm.- Hình thức tổ chức dạy học: học sinh làm việc độc lập kết hợp với làm việc nhóm.- Các bước thực hiện:Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tậpGV chia HS thành 3 nhóm, chuyển giao nhiệm vụ:Nhóm 1: Làm bài tập 1/ sgk – tr 127Nhóm 2: Làm bài tập 2/ sgk – tr 127Nhóm 3: Làm bài tập 3/ sgk – tr127Bước 2: Thực hiện nhiệm vụHS: suy nghĩ, thảo luận, ghi vào bảng phụ.GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.Bước 3: Báo cáo kết quảHS mỗi nhóm cử đại diện, báo cáo kết quả thảo luận.GV quan sát, hỗ trợ.Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụGVnhận xét, chuẩn hóa kiến thức III. Luyện tập:1. Bài 1:a. Tính cụ thể:- Thời gian: đêm khuya.- Không gian: Rừng núi.- Nhân vật: Đặng Thuỳ Trâm phân thân để đối thoại [ độc thoại nội tâm nhân vật]b. Tính cảm xúc.Giọng điệu thân mật có phần nũng nịu.c. Tính cá thể.Bộc lộ tâm hồn của 1 con người có trình độ, có vốn sống, có trách nhiệm, có niềm tin và rất giàu tình cảm.2. Bài 2:Dấu hiệu của PCNNSH:- Cách xưng hô thân mật: mình- ta, cô- anh- Cách dùng ngôn ngữ đối thoại: Chăng- hỡi- Cách dùng từ ngữ giản dị: đập đất- trồng cà, lại đây- Giọng điệu: tình tứ3. Bài 3:Đoạn đối thoại của Đăm Săn với dân làng mô phỏng hình thức đối thoại có hô- đáp, có luân phiên lượt lời nhưng được sắp xếp theo kiểu:- Liệt kê tăng tiến: “Tù trưởng... mục”.- Điệp ngữ: “Ai giữ”.- Lặp mô hình cấu trúc cú pháp: ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn: Có nhịp điệu. Thể hiện đặc trưng của ngôn ngữ sử thi.Hoạt động 4: Vận dụngBước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tậpGv yêu cầu HS trả lời câu hỏiĐố anh chi sắc hơn daoChi sâu hơn biển, chi cao hơn trời?- Em ơi mắt sắc hơn daoBụng sâu hơn biển, trán cao hơn trờiChỉ ra đặc trưng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt trong các câu ca dao trên?Bước 2: Thực hiện nhiệm vụHS: suy nghĩ, thảo luận, ghi vào bảng phụ.GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.Bước 3: Báo cáo kết quảHS mỗi nhóm cử đại diện, báo cáo kết quả thảo luận.GV quan sát, hỗ trợ.Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụGVnhận xét, chuẩn hóa kiến thức Đặc trưng của PCNNSH:- Cách xưng hô thân mật: anh - em- Hình thức đối đáp: Đố anh - Em ơi.- Cách dùng các hình ảnh so sánh gần gũi, quen thuộc nhưng lại sâu sắc, tinh tế: chi sắc hơn dao, chi sâu hơn biển, chi cao hơn trời, mắt sắc hơn dao, bụng sâu hơn biển, trán cao hơn trời
- Cách nói: các câu đố được cô gái đưa ra một cách trực tiếp, gặp là đố liền chứ không vòng vo.Và câu trả lời của chàng trai cũng được đáp lại trực tiếp, không rào đón trước sau.
Hoạt động 5: Mở rộng, sáng tạoBước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tậpGV cho HS đóng lại hoạt cảnh về cuộc đối thoại giữa người mua và người bán hàng.Từ đó, yêu cầu một vài HS đặc trưng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt trong cuộc hội thoại.Bước 2: Thực hiện nhiệm vụHS: Suy nghĩ, thảo luận cách đóng hoạt cảnh.GV: Quan sát, hỗ trợ học sinh.Bước 3: Báo cáo kết quảHS diễn hoạt cảnhGV quan sát, hỗ trợ.Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụGVnhận xét, chuẩn hóa kiến thức Để tổ chức buổi diễn, lớp cần chọn ra một số bạn có năng khiếu đóng kịch, tổ chức phân vai, học lời thoại...HS phải nêu rõ ba đặc trưng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.Bước 4: Giao bài và hướng dẫn bài, chuẩn bị bài ở nhà
- Hoàn thành bài tập.
- Tải app VietJack. Xem lời giải nhanh hơn!
Quảng cáo
1. Khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt
- Ngôn ngữ sinh hoạt là lời ăn tiếng nói hàng ngày, dùng để thông tin, trao đổi ý nghĩ, tình cảm,…đáp ứng những nhu cầu trong cuộc sống.
2. Các dạng biểu hiện của ngôn ngữ sinh hoạt.
- Ngôn ngữ sinh hoạt thể hiện chủ yếu ở dạng nói [độc thoại, đối thoại] một số trường hợp có cả dạng viết [nhật kí, thư từ, hồi ức cá nhân].
Quảng cáo
3. Luyện tập
a.- Về câu ca dao:
Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau
+ Đây là một lời khuyên của nhân ta về cách thức nói năng. Lời nói tuy “chẳng mất tiền mua” nhưng không phải cứ nói tùy tiện theo suy nghĩ và theo ý thích.
=>Bài học rút ra: khi nói phải quan tâm đến hoàn cảnh, đến thứ bậc của mình và người nghe, đến mục đích của cuộc giao tiếp, lời nói nên đơn giản.
- Về câu ca dao;
Quảng cáo
Vàng thì thử lửa, thử than
Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời
+ Đây là một kinh nghiệm sống. Một trong những tiêu chí để đánh giá một con người là qua lời ăn tiếng nói. Người ngoan là người ăn nói khiêm nhường, nhã nhặn, biết “kính trên nhường dưới”.
b.
- Trong đoạn trích từ truyện Bắt sấu rừng U Minh Hạ, ngôn ngữ sinh hoạt được biểu hiện ở dạng lời nói của nhân vật.
- Lời nói của nhân vật thực chất là một hình thức mô phỏng, bắt chước lời thoại tự nhiên.
+ Những yếu tố phụ có tính chất đưa đẩy nhằm tạo sự suồng sã và thân mật: xong chuyện, gì hết, chẳng qua, ngặt tôi,…
+ Những từ ngữ địa phương nhằm tạo ra nét “đặc trưng Nam Bộ” cho tác phẩm như: rượt người, cực lòng, phú quới,…
Bài giảng: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt - Cô Trương Khánh Linh [Giáo viên VietJack]
Xem thêm các bài Soạn bài lớp 10 ngắn gọn, hay khác:
- Hỏi bài tập trên ứng dụng, thầy cô VietJack trả lời miễn phí!
Đã có app VietJack trên điện thoại, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi online, Bài giảng....miễn phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS.
Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k6: fb.com/groups/hoctap2k6/
Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.