Tác hại của thuốc trừ sâu đối với đất

09:09, 01/11/2010

Thuốc bảo vệ thực vật là tên gọi chung để chỉ các loại hóa chất dùng trong nông nghiệp nhằm diệt sâu, bệnh, cỏ dại, các côn trùng gây hại và động vật gậm nhấm để bảo vệ cây trồng, các kho lương thực hàng hóa… Bên cạnh những lợi ích mà thuốc bảo vệ thực vật đem lại cho ngành nông nghiệp thì những ảnh hưởng của nó đến sức khỏe con người, môi trường cũng là một vấn đề cấp bách. Theo điều tra của Cục Y tế dự phòng và môi trường Việt Nam, hằng năm có trên 5000 trường hợp nhiễm độc hóa chất bảo vệ thực vật phải cấp cứu tại bệnh viện và có trên 300 trường hợp tử vong. Tác hại của thuốc bảo vệ thực vật đối với cơ thể con người và môi trường xung quanh xảy ra khi thuốc được sử dụng không đúng các tiêu chuẩn quy định.

Đối với người, khi được sử dụng không đúng cách, thuốc bảo vệ thực vật sẽ gây nhiễm độc cấp tính: Bỏng mắt cấp tính, hủy hoại da, ảnh hưởng thần kinh, gan. Khi bị nhiễm độc mãn tính sẽ ảnh hưởng đến tủy xương [thiếu máu bất sản và loạn tạo máu]; ảnh hưởng đến sinh sản [vô sinh ở nam, sảy thai, thai dị dạng...]; gây độc thần kinh; ảnh hưởng đến cơ chế miễn dịch... Cơ thể con người bị nhiễm độc thuốc bảo vệ thực vật biểu hiện ở nhiều mức độ: giảm sút sức khỏe, gây rối loạn các hoạt động ở hệ thần kinh, tim mạch, tiêu hóa hô hấp, bài tiết, gây các tổn thương bệnh lý ở các cơ quan, hệ thống nói trên từ mức độ nhẹ tới nặng, thậm chí tàn phế hoặc tử vong.     Do đó theo dõi sức khỏe có hệ thống khi tiếp xúc thường xuyên với thuốc bảo vệ thực vật là rất cần thiết.

Đối với môi trường xung quanh, thuốc bảo vệ thực vật diệt cả những côn trùng và động vật hữu ích cho con người, có thể làm biến đổi thế cân bằng tự nhiên của hệ sinh thái gây ô nhiễm đất, nước, không khí. Các thuốc trừ sâu tồn dư lâu, không bị phân hủy ở trong đất và trong nước có thể làm cho động vật, cây trồng sống ở đó bị nhiễm thuốc lâu dài, con người ăn các sản phẩm trồng trọt và chăn nuôi bị nhiễm thuốc trừ sâu hằng ngày một cách gián tiếp, lâu ngày sẽ có hại cho sức khỏe.

Nguyên nhân nhiễm độc thuốc bảo vệ thực vật trong lao động là do không khí bị ô nhiễm thuốc, da và quần áo dây dính thuốc, do thuốc vào đường tiêu hóa qua thức ăn, nước uống. Mức nhiễm độc tùy thuộc vào lượng chất độc xâm nhập vào trong cơ thể, độc tính của từng loại thuốc và trạng thái sức khỏe của người khi tiếp xúc với chất độc.

Các nguyên nhân trực tiếp dẫn tới nhiễm độc thuốc bảo vệ thực vật trong lao động là trang bị bảo hộ lao động không chu đáo, thời gian phun thuốc quá lâu, máy bơm thuốc bị rò rỉ hoặc bị hỏng, vệ sinh cá nhân kém, nhầm lẫn…

Để hạn chế những hậu quả không tốt do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, cần lưu ý: - Chỉ dùng thuốc bảo vệ thực vật trong trường hợp thực sự cần thiết, tránh lạm dụng thuốc và chỉ dùng loại ít độc đối với người, gia súc. Để phòng nhiễm độc thuốc bảo vệ thực vật trong lao động: - Tất cả các thuốc bảo vệ thực vật phải đựng trong các chai, hộp, bao bì kín có đầy đủ nhãn hiệu, không giao cho một người nào cất giữ tại nhà mà phải có kho riêng biệt và sắp xếp ngăn nắp. - Kho thuốc bảo vệ thực vật phải ở nơi cao ráo, xa nhà dân ở, xa các nơi tập trung đông người như trường học, chợ, bến xe. - Có quy chế bảo quản, phân phát thuốc bảo vệ thực vật thật chặt chẽ để tránh nhầm lẫn và sử dụng bừa bãi. -  Pha loãng thuốc đúng nồng độ quy định - Dùng bao nhiêu pha bấy nhiêu. -  Không ăn uống, nói chuyện, hút thuốc lá khi làm việc trong kho và khi cấp phát thuốc độc. - Khi pha loãng thuốc bảo vệ thực vật nên đứng đầu hướng gió, pha nơi thoáng, rộng rãi. - Khi phun thuốc bảo vệ thực vật phải sử dụng trang bị bảo hộ lao động như khẩu trang, găng tay, quần áo bảo hộ; phun bằng máy bay, máy bơm có động cơ, máy bơm tay; thực hiện khi trời râm mát; ruộng phun thuốc bảo vệ thực vật phải quản lý chặt 5-7 ngày, không để người và gia súc đi vào để tránh nhiễm độc; việc thu rau, quả, cây lương thực được tiến hành sau lần phun cuối bình quân từ 20-25 ngày trở lên tùy theo thời gian cách ly của từng loại hóa chất bảo vệ thực vật để tránh hại cho người sử dụng. - Tẩy độc thuốc bảo vệ thực vật:  Dùng nước xà phòng 3-5%, nước vôi sô-da 3-5% súc rửa nhiều lần các chai lọ đựng hóa chất bảo vệ thực vật; quần áo bảo hộ lao động và phương tiện cá nhân ngâm vào nước sút xà phòng vài giờ rồi giũ sạch nhiều lần

- Hủy thuốc còn thừa: Chôn sâu ít nhất 0,5m tại bãi hoang xa nhà dân, xa nguồn cung cấp nước, xa bãi chăn thả gia súc, mỗi hố chôn ≤200g, có thể ngâm tiếp xúc trong nhiều giờ với vôi tôi [ 3lít vôi tôi cho 100g thuốc trừ sâu].

Bs. Nguyễn Thị Thanh Huyền

Thuốc trừ sâu là hóa chất ngăn chặn và loại bỏ một số quần thể dịch hại bao gồm côn trùng, động vật gặm nhấm, nấm, cỏ dại và các động vật khác. Ngành nông nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào việc áp dụng thuốc trừ sâu để bảo vệ năng suất cây trồng khỏi bị thiệt hại. Chúng cũng thường được sử dụng để tiêu diệt muỗi để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh sốt rét, vi rút West Nile và sốt vàng da. Thuốc trừ sâu được biết đến bằng nhiều tên khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu của chúng. Chúng bao gồm thuốc trừ sâu, thuốc diệt nấm và thuốc diệt cỏ [kể tên một vài]. Bài viết này xem xét kỹ hơn về tác động môi trường của việc sử dụng thuốc trừ sâu.

Tác động môi trường của thuốc trừ sâu là gì?

Bởi vì thuốc trừ sâu được phun trên các khu vực rộng lớn, chúng có tác động rộng rãi đến môi trường. Nghiên cứu đã chỉ ra, ví dụ, hơn 95% thuốc diệt cỏ và hơn 98% thuốc trừ sâu không đạt được mục tiêu sâu bệnh. Điều này là do thuốc trừ sâu được áp dụng trên các vùng đất rộng lớn và bị cuốn theo dòng nước và gió. Khi các hóa chất này đi đến các khu vực khác, chúng ảnh hưởng đến một số loài thực vật và động vật. Ngoài ra, lưu trữ, vận chuyển và sản xuất cho phép một số lượng thuốc trừ sâu được đưa vào môi trường.

Mặc dù nghiên cứu liên quan đến tác động chính xác của thuốc trừ sâu đến môi trường rất đa dạng, nhưng nó đã tăng lên trong vài thập kỷ qua. Theo kết quả của một số nghiên cứu này, cả Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu đã ngừng sử dụng thuốc trừ sâu organophosphate và carbamate, một số chất độc nhất trong tất cả các loại thuốc trừ sâu. Các công ty đã bắt đầu phát triển thuốc trừ sâu với tác dụng phụ giảm đối với các loài không phải mục tiêu.

Tác động của thuốc trừ sâu đối với đất

Sau khi được áp dụng cho cây trồng, thuốc trừ sâu hoạt động theo cách của chúng vào đất, nơi nó có tác động tàn phá. Có lẽ tác hại nhất của những tác động này là thuốc trừ sâu gây mất đa dạng sinh học trong đất. Điều này có nghĩa là đất có chất lượng tổng thể thấp hơn và ít màu mỡ hơn. Ngoài ra, nó loại bỏ một tỷ lệ lớn chất hữu cơ. Chất hữu cơ giúp đất giữ nước, có thể cực kỳ hữu ích cho công nhân nông nghiệp, đặc biệt là trong thời gian hạn hán. Việc thiếu chất hữu cơ này cũng cho phép thuốc trừ sâu tiếp tục tích tụ trong đất thay vì phá vỡ các hóa chất. Đất ít màu mỡ có nghĩa là tăng trưởng thực vật ít hơn, điều này có nghĩa là nông dân phải sử dụng lượng phân bón tăng lên để đạt năng suất cây trồng thành công.

Tác động của thuốc trừ sâu đối với nước

Thuốc trừ sâu thấm vào đất và tìm đường vào nước ngầm. Ngoài ra, chúng có thể bị cuốn vào các con suối và sông gần đó. Trên thực tế, nghiên cứu đã phát hiện ra rằng mọi dòng suối và khoảng 90% tất cả các giếng nước đều bị ô nhiễm thuốc trừ sâu ở Mỹ. Mưa và nguồn nước ngầm cũng đã được tìm thấy bị ô nhiễm. Một số quốc gia trên thế giới, bao gồm Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, đã thông qua luật an toàn nước uống trong nỗ lực điều chỉnh và giảm lượng thuốc trừ sâu được tìm thấy trong các hệ thống nước công cộng.

Tác động của thuốc trừ sâu lên không khí

Thuốc trừ sâu không chỉ thu thập trên cây, thấm xuống đất và rửa trôi vào các nguồn nước gần đó. Những hóa chất này cũng dễ dàng được mang theo gió đến các khu vực phi nông nghiệp khác, trong một hiện tượng được gọi là trôi dạt thuốc trừ sâu. Sự trôi dạt của thuốc trừ sâu xảy ra khi thuốc trừ sâu được phun lên cây trồng và được gió thổi đi trước khi đến cây hoặc khi nó trải qua quá trình bay hơi. Sự bay hơi thuốc diệt cỏ [hoặc thuốc trừ sâu] là những gì xảy ra khi hóa chất đến đích dự định và sau đó bay hơi vào không khí, được mang theo gió. Nó phổ biến hơn ở vùng khí hậu ấm áp và mùa khi sự bốc hơi xảy ra với tốc độ nhanh hơn, ngăn chặn thuốc trừ sâu được hấp thụ vào lòng đất.

Một khi các hóa chất rời khỏi mục tiêu dự định, chúng có thể được mang qua khoảng cách xa, có khả năng xâm nhập vào các hệ sinh thái mỏng manh. Khoảng cách mà các loại thuốc trừ sâu này có thể di chuyển phụ thuộc vào tốc độ gió, độ ẩm tương đối và nhiệt độ bên ngoài. Điều này có nghĩa là nhiệt độ mùa hè ấm hơn thường dẫn đến tăng nồng độ thuốc trừ sâu trong không khí, sau đó được đưa vào hệ hô hấp của người và động vật. Một số loại thuốc trừ sâu cũng phát ra các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi phản ứng với các hóa chất khác trong khí quyển và tạo ra tầng ozone tầng đối lưu, một loại khí nhà kính ảnh hưởng đến việc khí mêtan và các hydrocacbon khác tồn tại trong khí quyển. Để ngăn chặn thuốc trừ sâu được mang qua không khí, nhiều quốc gia đã thực hiện các quy định yêu cầu chắn gió hoặc vùng đệm xung quanh các cây trồng mục tiêu. Chúng có thể ở dạng cây thông cao được trồng xung quanh đất nông nghiệp hoặc những cánh đồng trống xung quanh khu vực được xử lý thuốc trừ sâu.

Tác động của thuốc trừ sâu đối với động vật hoang dã

Sử dụng thuốc trừ sâu ảnh hưởng đến cả thực vật và động vật. Hóa chất làm giảm sự cố định nitơ, mối quan hệ cộng sinh giữa vi khuẩn cố định đạm và thực vật cần thiết cho sự phát triển của cây. Việc giảm cố định đạm dẫn đến giảm năng suất cây trồng, đặc biệt là ở các loại cây họ đậu. Khi điều này xảy ra, phân bón bổ sung phải được áp dụng cho các lĩnh vực. Việc sử dụng thuốc trừ sâu cũng liên quan trực tiếp đến số lượng ong liên tục giảm, một loài rất quan trọng đối với sự thụ phấn của cây. Trên thực tế, các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu hiệu ứng này, được gọi là sự suy giảm thụ phấn, để tìm hiểu Rối loạn sụp đổ thuộc địa. Rối loạn này xảy ra khi các đàn ong bị tiêu diệt mà không có chỉ số suy giảm dân số trước đó. Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đã công bố một ước tính cho thấy nông dân Hoa Kỳ mất khoảng 200 triệu đô la hàng năm do giảm thụ phấn.

Động vật hoang dã khác ngoài thực vật và ong cũng bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng thuốc trừ sâu. Nhiều loài động vật có thể vô tình ăn phải thuốc trừ sâu sau khi ăn thực phẩm đã tiếp xúc với hóa chất. Con người cũng có nguy cơ này. Do khả năng được vận chuyển trên một khoảng cách xa, các hóa chất này cũng có thể đến các hệ sinh thái khác và gây ra thiệt hại đáng kể. Thuốc trừ sâu có liên quan đến việc giảm sự phát triển của thực vật ở những khu vực không có mục tiêu, khiến động vật hoang dã không có nhiều nguồn thức ăn. Những con vật này sau đó bị buộc rời khỏi lãnh thổ của chúng để tìm kiếm nguồn gốc hoặc chết do thiếu thức ăn có sẵn. Ngoài ra, thuốc trừ sâu được mang theo chuỗi thức ăn khi động vật tiêu thụ thực phẩm bị nhiễm thuốc trừ sâu. Điều này đã được nhìn thấy ở Bắc Mỹ với những con chim săn mồi, đặc biệt là đại bàng. Những con chim này đang ăn cá nhiễm thuốc trừ sâu. Thuốc trừ sâu đã trải qua quá trình tích lũy sinh học và được truyền lại ở dạng tập trung hơn cho chim con của những con chim này, khiến chúng chết khi còn nhỏ hoặc vẫn còn trong trứng.

Thực vật, chim, cá, bò sát, lưỡng cư và động vật có vú [bao gồm cả con người] đều bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng thuốc trừ sâu. Dường như hóa chất nhân tạo này được phát minh với mục đích cải thiện và tăng năng suất cây trồng để đảm bảo sức khỏe tiếp tục của người dân. Thật không may, việc sử dụng nó đã đi kèm với hậu quả không lường trước và gây tử vong. Chính phủ trên khắp thế giới cần phải hành động để kiểm soát việc sử dụng thuốc trừ sâu và ngăn chặn một số tác dụng phụ có hại và ngày càng phổ biến của nó.