Tại sao biển Đông lại có nhiều bão

TTO - Bão nhiệt đới hình thành trên những vùng biển lớn có nhiệt độ ấm. Trên thế giới có ba khu vực thích hợp bao gồm Biển Đông, Vịnh Bengal và Vịnh Mexico.

  • Thế giới trong tuần qua ảnh: bão Tembin tàn phá Philippines
  • 200 người chết trong bão Tembin ở Philippines
  • Vì sao bão Tembin 'giết' quá nhiều người ở Philippines?

Biển Đông là một trong ba khu vực trên thế giới thường xuyên hình thành bão nhiệt đới - Ảnh: accuweather

Một cơn bão nhiệt đới được tiếp năng lượng nhờ vào hơi nước bốc lên từ bề mặt đại dương, chúng tạo nên các hình khối mây và mưa vốn thường đi kèm với bão. Do đó, sự hiện diện của một khối nước lớn [biển, đại dương] là một điều kiện quan trọng.

Biển Đông, Vịnh Bengal và Vịnh Mexico đều nằm trong dải nhiệt đới, đáp ứng đủ các điều kiện giúp bão hình thành, đặc biệt là nhiệt độ bề mặt nước biển ấm.

Trong phạm vi dải nhiệt đới, bão thường được quan sát giữa vĩ tuyến 10 - 30, không quá sát đường xích đạo. Sở dĩ như vậy vì ở gần xích đạo, Lực Coriolis giúp các cơn bão chuyển động xoáy rất yếu.

Ngoài ra, bão nhiệt đới thường hình thành gần Đới hội tụ liên chí tuyến [ITCZ], là nơi hội tụ của hai luồng gió mậu dịch đông bắc và đông nam. ITCZ là một thành phần quan trọng vì nó kích hoạt chuyển động của luồng không khí thấp, cuối cùng phát triển thành bão.

"Hầu hết bão nhiệt đới hình thành từ các khu vực áp suất thấp, xoáy lên cao và tách ra khỏi một dải áp suất thấp rộng lớn gọi là máng gió mùa. Cách hình thành này khác với bão ở Đại Tây Dương, vốn phát triển từ sóng nhiệt đới Tây Phi" - nhà khí tượng học Dan Kottlowski của trang AccuWeather.com giải thích.

Lúc 7g25 sáng nay 25-12, nhiều lúc sóng vẫn còn trùm qua nhà giàn cũ. Ảnh chụp tại Nhà giàn DK1/14 [bãi Tư Chính] - Ảnh do chiến sĩ nhà giàn chụp

La Nina xuất hiện ở Thái Bình Dương

Cục Khí tượng Úc [BOM] vừa qua đã nêu cảnh báo gần như chắc chắn La Nina sẽ diễn ra tại khu vực phía Nam Thái Bình Dương vào cuối năm nay.

Báo cáo của BOM mang tên "Dao động phía Nam của El Nino" cho rằng nhiều khả năng La Nina sẽ "đổ bộ" vào khu vực này trong tháng 12. Tuy nhiên, đợt La Nina này sẽ "ngắn và khá yếu" và không gây mưa nhiều như các đợt La Nina thông thường.
Ông Blair Trewin - chuyên gia khí hậu cấp cao của BOM, cho biết thay vì mưa, nhiều khả năng khu vực này sẽ phải hứng chịu các đợt sóng nhiệt. Nguyên nhân là do nhiệt độ tại các vùng biển Thái Bình Dương nhiệt đới đã giảm, các khu vực như Trung và Trung - Đông Thái Bình Dương hiện có nhiệt độ bề mặt thấp hơn mức trung bình từ 0,5-0,6 độ C. Nước biển mát hơn đồng nghĩa với việc sẽ có ít nước bốc hơi hơn và La Nina sẽ khó có thể mang nhiều mưa tới Úc. Do đó, Úc sẽ có một mùa Hè khô nóng bất chấp La Nina năm nay sẽ "hỏi thăm" Thái Bình Dương.
Tuy nhiên, chuyên gia Trewin cũng cảnh báo đây chỉ là trường hợp của Úc. Tại các khu vực của thế giới vẫn sẽ phải "đón" những tác động thường thấy của hiện tượng thời tiết cực đoan này.

Bão nhiệt đới xảy ra quanh năm ở khu vực bắc Biển Đông. Tuy nhiên, "mùa bão" - khoảng thời gian bão xuất hiện nhiều nhất ở Biển Đông - thường bắt đầu từ lúc chuyển tiếp mùa thu [tháng 10] đến nửa đầu mùa gió mùa đông bắc [tháng 11-12].

Bão xuất hiện trong thời gian gió mùa tây nam [tháng 3-9] thường hình thành ở phía đông đảo Luzon của Philippines. Ban đầu chúng di chuyển về hướng Đài Loan, và sau đó bẻ ngoặt theo hướng đông bắc về phía nam Nhật Bản. Các cơn bão này ảnh hưởng gián tiếp đến Biển Đông, gây sóng cao và gió mạnh.

Nhưng dần về cuối năm, từ tháng 10-12, bão nhiệt đới chủ yếu di chuyển theo hướng Tây, băng qua Philippines và tiến vào Biển Đông. Càng vào cuối mùa, các cơn bão này càng có xu hướng hình thành sâu hơn về phía Nam.

Bão ở Biển Đông, Thái Bình Dương được đặt tên ra sao?

Các cơn bão ở Biển Đông và Thái Bình Dương được Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đặt tên dựa trên cơ sở dữ liệu của Chương trình Bão nhiệt đới thuộc Tổ chức Khí tượng thế giới.

Danh sách này bao gồm 140 tên gọi được trình lên bởi các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Campuchia…

Philippines cũng góp tên gọi riêng, tuy nhiên, Cơ quan Khí tượng, địa chất và thiên văn học Philippines [PAGASA] sẽ dùng tên địa phương bất cứ khi nào một cơn bão đi vào Khu vực trách nhiệm [PAR] của nước này.

Ví dụ, khi bão Neoguri hình thành hồi đầu tháng 7-2014, nó được biết đến dưới tên Florita khi đi qua Philippines.

"Các chuyên gia dự báo có trong tay một danh sách tên cụ thể để đặt cho các cơn bão. Theo chu kỳ, một cái tên nào đó sẽ được rút ra và thay bằng tên khác" - nhà khí tượng Jim Andrews của trang AccuWeather.com giải thích.

Bão Kompasu mạnh cấp 11 vào Biển Đông

Bão Kompasu với cường độ mạnh, tốc độ di chuyển nhanh sẽ ảnh hưởng đến đất liền trong 2 ngày tới. Ngày 13-14/10, Bắc Bộ và khu vực Thanh Hóa - Quảng Bình mưa lớn.

06:37 12/10/2021

Tàu không chịu vào bờ tránh bão, chờ đủ ngày để được hỗ trợ tiền dầu

Lực lượng chức năng gặp khó khăn khi kêu gọi 2 tàu ở Nghệ An vào bờ tránh bão. Hai tàu này di chuyển được 13 ngày, ngư dân muốn ở trên biển thêm 2 ngày để được hỗ trợ tiền dầu.

16:15 10/10/2021

HÌNH THÀNH VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BÃO

Hằng năm, nước ta phải hứng chịu mùa mưa bão kéo dài từ tháng 5 đến tháng 12, với những cơn bão hình thành từ Biển Đông di chuyển và gây ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền, nhất là các tỉnh ven biển.



Bão là từ khá quen thuộc với mỗi chúng ta, nhưng chắc hẳn không phải ai cũng biết về nó. Vậy bão là gì? Bão được hình thành và hoạt động như thế nào?
Khái niệm về bão
Bão và ATNĐ được gọi chung là xoáy thuận nhiệt đới [XTNĐ]: là một vùng gió xoáy, có đường kính tới hàng trăm kilômét, hình thành trên vùng biển nhiệt đới. Ở bắc bán cầu, gió thổi xoáy vào trung tâm theo hướng ngược chiều kim đồng hồ. Áp suất khí quyển trong bão thấp hơn rất nhiều so với xung quanh và thường thấp hơn 1000mb.
Cấu trúc của bão
Trong không gian ba chiều, bão là một cột xoáy khổng lồ, ở tầng thấp [khoảng 0−3km] không khí nóng ẩm chuyển động xoắn trôn ốc ngược chiều kim đồng hồ [ở Bắc Bán Cầu] hội tụ vào tâm, chuyển động thẳng đứng lên trên trong thành mắt bão và tỏa ra ngoài ở trên đỉnh theo chiều ngược lại. Ở chính giữa trung tâm của cơn bão không khí chuyển động giáng xuống, tạo nên vùng quang mây ởmắt bão.
Các thành phần chính của bão bao gồm các dải mưa ở rìa ngoài, mắt bão nằm ở chính giữa vàthành mắt bãonằm ngay sát mắt bão.
Giá trị khí áp nhỏ nhất tại tâm bão và tăng dần ra phía rìa bão. Càng vào gần tâm, cường độ gió bão càng mạnh, khu vực tốc độ gió mạnh nhất cách tâm bão khoảng vài chục km. Vào vùng mắt bão gió đột ngột yếu hẳn, tốc độ gió gần bằng không. Khi qua khỏi vùng mắt bão gió lại đột ngột mạnh lên nhưng có hướng ngược lại, đây chính là tính chất ảnh hưởng nguy hiểm nhất của bão.
Điều kiện hình thành bão
Bão chỉ có thể hình thành khi có đủ 3 điều kiện: Nhiệt, ẩm và động lực để tạo xoáy.
Nhà khí tượngErik Palmenđã tìm ra rằng bão chỉ có thể hình thành trên biển trong dải vĩ độ 5 - 20 độ vĩ hai bên xích đạo có nhiệt độ cao [từ 26 – 27 độ C trở lên] đảm bảo cung cấp đủ lượng hơi nước khổng lồ bốc hơi mạnh từ mặt biển để cung cấp năng lượng ngưng kết cho bão hình thành và lựccoriolis đủlớn để tạo xoáy, tạo điều kiện thuận lợi cho bão hình thành.Sở dĩ bão không thể hình thành trong giải 0 – 5 độ vĩ về hai phía của xích đạo vì ở đó lực coriolis quá nhỏ, không đủ để tạo xoáy.Khối không khí trong vùng xoáy có chiều ngang khoảng 200 km, chiều dàikhoảng1000 km,cách mặt đất khoảng 10 - 12 km.
Lực Coriolis không những ảnh hưởng đến chiều quay của cơn bão mà nó quy định hướng di chuyển của cơn bão. Theo đó, cơn bão hình thành ở Bắc Bán Cầu luôn di chuyển lệch về bên phải, còn bão hình thành ở Nam Bán Cầu luôn di chuyển lệch về bên trái. Chính vì thế, khi bão hình thành ở biển Đông luôn có xu hướng di chuyển về phía đất liền Việt Nam.
Vòng đời của một cơn bão
Một cơn bão cần từ nhiều giờ cho đến nhiều ngày trước khi hình thành nên cơn bão hoàn chỉnh. Môt chu kỳ của vòng xoáy tiếp diễn khi tốc độ của gió được đẩy lên và sự nhiễu loạn trải qua 3 giai đoạn chính:
- Áp thấp nhiệt đới : tốc độ gió dưới 38mph
- Bão nhiệt đới : tốc độ gió từ 39 – 73mph
- Bão : tốc độ trên 74mph
Các cơn bão cũng có nhiều kích thước khác nhau. Một vài cơn bão nhỏ chỉ gồm một ít gió và mưa đi kèm trong khi có những cơn bão trải dài hàng ngàn dặm với mưa và gió lớn. Trên đường di chuyển, khi đến nơi có nhiệt độ thấp dưới 26oC, đến vùng biển lạnh hoặc vào sâu trong đất liền, bão sẽ mất nguồn năng lượng bổ sung từ không khí nóng ẩm trên biển, bão sẽ yếu dần và tan đi. Đồng thời khi đến đất liền, với sự cản trở của địa hình, cây xanh cộng với lực ma sát với mặt đất cũng làm bão tan nhanh.
Bão nhiệt đới "tropical storms" là những cơn lốc xoáy, hình thành ngoài biển khơi, khi nhiệt độ của nước biển nóng quanh 26°C, khối lượng khí ấm bốc lên tạo thành những đám mây khổng lồ ẩm và ấm, chúng hấp dẫn, hút không khí từ tứ phương đến, lấy năng lượng từ khí này tạo nên những luồng gió có vận tốc lên đến 300km/h, 186mph.
Bão biểnđược định nghĩa và quy định qua các cơ quan khí tượng quốc tế, phân biệt và gọi tên như: Cyclone, Hurricane, Typhoon, tùy thuộc vào nơi hình thành và cấu tạo của nó. Những loại bão biển này kéo dài nhiều ngày đến 2 hay 3 tuần, chúng di chuyển tuyến đường dài, có đường kính từ 15km đến 500km. Ngay chính giữa vòng xoáycủa bão biển gần như không có mây, không có gió. Khi cơn bão chạm với đất liền, do sức cọ chạm với đất và cây cối, chúng dần dần mất đi năng lượng và từ từ biến mất.
Quy luật chung của bão và áp thấp nhiệt đới ảnh hưởng tới Việt Nam
Theo số liệu thống kê nhiều năm thì trung bình hàng năm có khoảng 5 - 6 cơn bão và 2 - 3 ATNĐ ảnh hư­ởng đến Việt Nam. Mùa bão bắt đầu từ tháng 6 và kết thúc vào cuối tháng 11 và nửa đầu tháng 12. Bão thường tập trung nhiều nhất trong các tháng 8, 9, và 10.
Hướng di chuyển trung bình của bão cũng khác nhau theo mùa. Thời kỳ nửa đầu mùa bão, quỹ đạo bão có hướng Tây Bắc, Bắc và Đông Bắc, thư­ờng đổ bộ vào Đông Nam Trung quốc, Nhật Bản. Thời kỳ sau quỹ đạo thiên h­ướng Tây về phía Việt Nam. Trung bình, từ tháng 1 - 5, bão ít có khả năng ảnh hưởng đến Việt nam. Từ tháng 6 - 8, bão có nhiều khả năng ảnh hưởng đến Bắc Bộ. Từ tháng 9 - 11, bão có nhiều khả năng ảnh hưởng đến Trung Bộ và Nam bộ.
Ở nửa đầu mùa bão, quỹ đạo của bão ít phức tạp, và ngược lại, bão thường di chuyển phức tạp trong nửa cuối mùa bão.Quỹ đạo của bão trong Biển Đông có thể được chia thành 5 dạng chính: ổn định, phức tạp, parabol, suy yếu trên biển và mạnh lên gần bờ. Trong số đó, dạng phức tạp và mạnh lên gần bờ là khó dự báo nhất. Hơn nữa, khu vực Biển Đông chịu sự chi phối của nhiều hệ thống thời tiết khác nhau nên càng làm cho việc dự báo phức tạp hơn.
Lưu ý rằng, các đặc điểm trên đây là những tính chất trung bình đặc trưng nhất. Trong mỗi năm cụ thể, sự xuất hiện và tính chất quĩ đạo bão có thể khác nhiều so với các giá trị trung bình này.
Thiệt hại do bão
Hàng năm bão đã trở thành nỗi kinh hoàng gây thiệt hại nặng nề cho những quốc gia ven biển. Mỗi cơn bão có thể trút hàng trăm thậm chí vài trămmilimet nước chỉ trong một ngày. Nguy hiểm hơn khi bão kết hợp với triều cường sẽ gây ra lũ lụt nghiêm trọng. Ngoài ra gió giật trong bão kèm theo những cơn lốc xoáy có thể làm đổ nhiều công trình, nhà cửa, cây cối…
Mức độ thiệt hại do bão không chỉ phụ thuộc vào sức mạnh của các cơn bão mà còn phụ thuộc vào cách nó đổ bộ. Thiệt hại do bão gây ra khác nhau tùy thuộc theo chúng tấn công vào phía nào của một khu vực nhất định. Nếu nó tấn công ở phía bên phải sẽ gây ra ảnh hưởng lớn hơn ở phía bên trái vì bên phải tốc độ gió và tốc độ của bão chuyển động bổxung cho nhau còn ở phía bên trái, tốc độ gió và tốc độ của bão chuyển động bù trừ lẫn nhau.
Chính vì vậy, sự kết hợp giữa gió, mưa và lũ lụt do một cơn bão gây ra có thể gây ra những thiệt hại không thể lường trước được cho khu vực bị bão đổ bộ.
Quy định về bản tin dự báo, cảnh báo bão ở nước ta
1. Tin bão gần Biển Đông
Tin bão gần Biển Đông được ban hành khi bão hoạt động ở ngoài Biển Đông và có khả năng di chuyển vào Biển Đông trong 48 giờ tới.
2. Tin bão trên Biển Đông
Tin bão trên Biển Đông được ban hành khi bão hoạt động trên Biển Đông và có một trong các điều kiện sau:
a] Vị trí tâm bão cách điểm gần nhất thuộc bờ biển đất liền Việt Nam trên 1.000 km;
b] Vị trí tâm bão cách điểm gần nhất thuộc bờ biển đất liền Việt Nam từ 500 đến 1.000 km và chưa có khả năng di chuyển về phía đất liền Việt Nam trong 48 giờ tới.
3. Tin bão gần bờ
Tin bão gần bờ được ban hành khi có một trong các điều kiện sau:
a] Vị trí tâm bão cách điểm gần nhất thuộc bờ biển đất liền Việt Nam từ 500 đến 1.000 km và có khả năng di chuyển về phía đất liền Việt Nam trong 48 giờ tới;
b] Vị trí tâm bão cách điểm gần nhất thuộc bờ biển đất liền Việt Nam từ 300 đến dưới 500 km và chưa có khả năng di chuyển về phía đất liền Việt Nam trong 48 giờ tới.
4. Tin bão khẩn cấp
Tin bão khẩn cấp được ban hành khi có một trong các điều kiện sau:
a] Vị trí tâm bão cách điểm gần nhất thuộc bờ biển đất liền Việt Nam dưới 300 km;
b] Vị trí tâm bão cách điểm gần nhất thuộc bờ biển đất liền Việt Nam từ 300 đến 500 km và có khả năng di chuyển về phía đất liền Việt Nam trong 48 giờ tới.
5. Tin bão trên đất liền
Tin bão trên đất liền được ban hành khi có một trong các điều kện sau:
a] Tâm bão đã đi vào đất liền Việt Nam và sức gió mạnh nhất vẫn còn từ cấp 8 trở lên;
b] Tâm bão đã đổ bộ vào nước khác, nhưng sức gió mạnh nhất vẫn còn từ cấp 8 trở lên và có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam trong 48 giờ tới.
6. Tin cuối cùng về cơn bão
Tin cuối cùng về cơn bão được ban hành khi có một trong các điều kiện sau:
a] Bão đã tan;
b] Bão đã đổ bộ vào nước khác hoặc ra khỏi lãnh thổ, không còn khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam;
c] Bão đã di chuyển ra ngoài Biển Đông và không có khả năng quay trở lại Biển Đông.

×
Bão Harvey nhìn từ vệ tinh.

Bão là gì?

Bão là trạng thái nhiễu động của khí quyển và là một loại hình thời tiết cực đoan.

Bão là một xoáy thuận nhiệt đới được cấu trúc bởi khối khí nóng ẩm với dòng thăng rất mạnh xung quanh mắt bão, tạo hệ thống mây, mưa xoáy vào vùng trung tâm bão. Vùng gió xoáy thuận này có đường kính hàng trăm kilomet và hình thành trên vùng biển nhiệt đới ở bắc bán cầu.

Tùy theo khu vực hình thành mà thuật ngữ bão có những tên gọi khác nhau. Tại Việt Nam, thuật ngữ “bão” dùng để diễn tả những cơn bão nhiệt đới, một loại thời tiết đặc trưng của các vùng biển nhiệt đới, thường có gió mạnh kèm theo mưa lớn.

Theo tiêu chuẩn quốc tế, người ta phân chia bão dựa vào sức gió [dựa vàoThang sức gió BeaufortvàThang bão Saffir-Simpson]: sức gió dưới 63 km/h gọi là áp thấp nhiệt đới [tropical depression]; sức gió trên 63 km/h [cấp 8] gọi là bão nhiệt đới [“tropical cyclone” hoặc “tropical storm”]; sức gió trên 118 km/h [cấp 12] gọi là bão to với cuồng phong [typhoon]; sức gió trên 241 km/h gọi là bão rất to hay siêu bão [super typhoon].

Mỗi năm trên toàn thế giới phải gánh chịu một mùa mưa bão, trong thời gian này, có 40- 50 cơn áp thấp nhiệt đới hình thành ở khu vực xung quanh đường xích đạo phát triển mạnh lên thành bão. Ở Bắc Bán cầu, mùa bão bắt đầu từ 1/6 đến 30/11 trong khi ở Nam Bán cầu, mùa bão thường bắt đầu từ tháng Giêng đến tháng 3.

Bão hình thành nhưthế nào?

Bão chỉ có thể hình thành khi có đủ 3 điều kiện:nhiệt, ẩm và động lực để tạo xoáy.

Nhà khí tượng Erik palmen đã chỉ ra rằng bão chỉ có thể hình thành trên biển trong dải vĩ độ 5- 20 độ vĩ 2 bên xích đạo có nhiệt độ cao [từ 26- 270C trở lên] đảm bảo cung cấp đủ lượng hơi nước khổng lồ bốc hơi mạnh từ mặt biển để cung cấp năng lượng ngưng kết cho bão hình thành và lực coriolis đủ lớn để tạo xoáy, tạo điều kiện thuận lợi cho bão hình thành.

Sở dĩ bão không thể hình thành trong dải 0- 5 độ vĩ về 2 phía của xích đạo vì ở đó lực coriolis quá nhỏ, không đủ để tạo xoáy. Khối không khí trong vùng xoáy có chiều ngang khoảng 200km, chiều dài khoảng 1.000km, cách mặt đất khoảng 10- 12km.

Vì sao có bão?

Bão hình thành ở các vùng nhiệt đới vì hiện tượng thiên nhiên này cần một dòng nước rất nóng, tối thiểu là 260C ở độ sâu ít nhất là 50m dưới nuớc.

Nước nóng tạo nên tình trạng bốc hơi mạnh, mà sự bốc hơi chính là nhiên liệu của bão. Khối khí rất ẩm này sẽ lên cao đến 15km. Ở đó, khí sẽ trở nên lạnh, cô đặc và khiến những đám mây bão không cố định trở nên lớn hơn.

Khi khí lạnh trở xuống, nó lại hút đầy khí ẩm và nóng. Và nó bị hút với tốc độ rất cao vào bên trong ống khí bay lên cao. Sở dĩ có hiện tượng này vì áp suất ở đây thấp hơn những nơi khác. Điều này giải thích tại sao mây cuộn xung quanh ốngkhói này.

Do Trái đất quay, ở Bắc Bán cầu là chiều ngược lại của kim đồng hồ, còn ở Nam Bán cầu là cùng chiều với kim đồng hồ, nên bao giờ bão cũng quay theo cùng 1 chiều.Nước càng nóng, guồng máy nhiệt độ càng lên cao và gió cũng tăng tốc. Lúc này, bão tăng sức mạnh. Sức của nó đôi khi đạt đến mức tương đương 5 quả bom hạt nhân/mỗi giây. Nhưng ngay khi gặp một dòng nước lạnh hơn hoặc gặp đất liền, bão giảm cường độ vì thiếu khí nóng bốc hơi.

Thời gian hoạt động chính trong năm của bão, áp thấp nhiệt đới là vào mùa hè và mùa thu: Từ tháng 6- 11 [ở Bắc Bán cầu] và tháng 12 đến tháng 3 năm sau [ở Nam Bán cầu]. Bởi vào thời gian này có đầy đủ các điều kiện thuận lợi nhất cho sự hình thành và phát triển của bão: nhiệt độ nước biển cao [ít nhất là từ 26oC trở lên], khí quyển vùng nhiệt đới khá thuận lợi cho sự phát triển đối lưu và chuyển động xoáy quy mô lớn xảy ra khá mạnh mẽ.

ĐÔNG PHƯƠNG

[Theo khoahoc.tv]

Video liên quan

Chủ Đề