Chân lạnh, dấu hiệu bệnh gì

Nếu tay, chân luôn lạnh dù đã đeo gang và xỏ tất, bạn nên chú ý đến sức khỏe nhiều hơn vì đây là điều cảnh báo sức khỏe đang có vấn đề.

Tay, chân luôn lạnh hơn người khác là dấu hiệu cảnh báo của bệnh tật.

Mạch máu kém lưu thông

Tay, chân lạnh là hiện tượng phổ biến khi nhiệt độ môi trường xuống thấp, kéo theo nhiệt độ cơ thể giảm. Nhưng nếu bạn ủ ấm cơ thể đã lâu mà tay chân vẫn không ấm lên mấy thì rất đáng lo ngại.

Tay chân lạnh có thể là dấu hiệu của thấp khớp, xơ cứng bì, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, tuyến giáp kém hoạt động hoặc phổ biến nhất là Hội chứng Raynaud (mạch bàn tay, chân bị co thắt khi gặp lạnh hoặc stress).  

Các mạch máu co lại khi trời lạnh là phản ứng bình thường để cơ thể duy trì nhiệt độ và bảo vệ các cơ quan. Tuy nhiên, ở những người mắc hội chứng Raynaud, các động mạch luôn co thắt đột ngột. Tình trạng này thường xảy ra ở ngón tay, ngón chân và đôi khi là ở tai, mũi hay núm vú... khiến những bộ phận này biến đổi màu sắc và cảm giác. Móng tay, chân có thể chuyển sang màu trắng xanh (do động mạch bị đóng lại), sau đó có màu xanh lam hoặc tím rồi chuyển sang màu hồng, đỏ khi cơ thể ấm lên hoàn toàn (mạch máu giãn ra, máu lưu thông tốt hơn). May mắn là sự chuyển sắc đột ngột này không hại sức khỏe. Tuy nhiên ở một vài trường hợp, hội chứng Raynaud có thể kết hợp với các vết loét nhỏ ở ngón tay hoặc ngón chân và rất khó chữa lành. 

Nếu bị lạnh tay chân thường xuyên kèm theo các triệu chứng sau, bạn hãy đi khám bệnh càng sớm, càng tốt:

• Dày hoặc căng da
• Vết loét hoặc vết nứt trên đầu ngón tay hoặc ngón chân
• Mệt mỏi
• Cân nặng thay đổi liên tục
• Sốt
• Đau khớp
• Phát ban

Bệnh xơ vữa động mạch chi

Bệnh xơ vữa động mạch ở các chi, hay bệnh động mạch ngoại vi, thường gặp ở những người từ 50 tuổi trở lên, có tiền sử bệnh tiểu đường hoặc hút thuốc. Bệnh nhân bị hẹp, tắc, phình một hay nhiều đoạn động mạch. Bệnh gây ra các triệu chứng như thiếu máu tại chi hoặc cơ quan. Các triệu chứng báo hiệu bệnh xơ vữa động mạch các chi gồm:

• Tay, chân lạnh
• Chuột rút, nặng hơn hoặc đau khi đi bộ
• Rụng tóc
• Màu sắc của móng tay và chân thường thay đổi
• Đau nhức ở bàn chân hoặc ngón chân

Những cơn chuột rút tiềm ẩn nguy cơ về sức khỏe.

Nếu tự dưng bạn bị đau thắt trong 20 giây, cơn đau qua đi rất nhanh chóng và không trở lại, bạn có thể sẽ không để tâm đến nó. Nếu bạn bị đau tay, chân hoặc bất cứ nơi nào trên cơ thể cũng trong 20 giây nhưng tình trạng này lặp đi lặp lại nhiều lần, cơ thể bạn đang cầu cứu. Hãy đến gặp bác sĩ, đừng chần chờ để không phải hối tiếc. Để tránh các bệnh liên quan đến triệu chứng tay chân lạnh, bạn nên:

• Giữ ấm bàn tay, xoa hai lòng bàn tay (có thể thêm ít dầu gió) và đeo thêm găng tay.
• Giữ chân ấm: Mang giày, dép thích hợp, vừa vặn và đi thêm tất. Bạn có thể lồng thêm tất cho chân được ấm hơn nếu cần.
• Giữ ấm cả cơ thể:  Mặc quần áo nhiều lớp mỏng sẽ giúp cơ thể ấm áp hơn chỉ mặc một chiếc áo len dày.
• Tránh xa caffeine và nicotine bởi đây là những chất co thắt mạch.
• Tuyệt đối không nên để bụng đói vì khi đói, nhiệt độ cơ thể sẽ giảm nhiều hơn so với mức bình thường.

Tìm hiểu chung

Chân tay lạnh là gì? 

Thông thường, lạnh tay chân là một phần của phản ứng tự nhiên khi cơ thể điều chỉnh nhiệt độ để thích nghi với điều kiện môi trường bên ngoài. Tuy nhiên, nếu bạn bị lạnh tay chân liên tục và sắc da bị thay đổi, thì đó có thể là một dấu hiệu bệnh chân tay lạnh. Nếu tay bị lạnh thì bạn có thể có vấn đề về các dây thần kinh hoặc lưu thông máu hay tổn thương mô ở bàn tay và các ngón tay. Khi ở bên ngoài thời tiết lạnh khắc nghiệt và bị bàn chân và bàn tay lạnh thì nên lưu ý những dấu hiệu bỏng lạnh.

Triệu chứng thường gặp

Những dấu hiệu và triệu chứng của chân tay lạnh

Một số dấu hiệu phổ biến của bệnh chân tay lạnh: 

• Da chân, tay nhợt nhạt, xanh xao thậm chí chuyển sang màu hơi trắng;

• Bàn chân hoặc bàn tay bị lạnh;

• Tay chân bị tê hoặc ngứa ran, thô ráp, đen và dày hơn;

• Da chân tay xuất hiện vết loét và mụn rộp hoặc bị phù;

• Da tay và chân bị kéo căng hoặc cứng lên;

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn bị lạnh bàn tay và bàn chân mọi lúc, bất kể thời tiết bên ngoài hoặc nhiệt độ xung quanh bạn như thế nào, hãy đến gặp bác sĩ. Có thể có một bệnh hoặc tình trạng tiềm ẩn cần được điều trị. Nếu bạn có các triệu chứng khác, chẳng hạn như ngón tay hoặc ngón chân đổi màu, khó thở hoặc đau tay hoặc chân, hãy đi khám. Chẩn đoán và điều trị chân tay lạnh sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân dẫn đến chân tay lạnh

Thiếu máu thiếu sắt: Khi bạn bị thiếu máu thiếu sắt, các tế bào hồng cầu của bạn có thể không có đủ hemoglobin (protein giàu chất sắt) để vận chuyển oxy từ phổi đến phần còn lại của cơ thể. Kết quả có thể là ngón tay và ngón chân lạnh.

Bệnh động mạch: Khi động mạch của bạn bị thu hẹp hoặc rối loạn chức năng, nó sẽ làm giảm lưu lượng máu đến chân và bàn chân của bạn. 

Bệnh đái tháo đường: Khi mức đường trong máu tăng lên sẽ làm hẹp các động mạch, giảm lượng máu được truyền đến các mô, các chi; về lâu dài gây tổn thương hệ thần kinh ngoại biên và khiến chúng bị nóng, lạnh thất thường.

Suy giáp: Suy giáp là tình trạng tuyến giáp của bạn hoạt động kém và không sản xuất đủ hormone tuyến giáp để giữ cho các chức năng trao đổi chất của cơ thể hoạt động bình thường. Cảm thấy lạnh là một trong những triệu chứng của bệnh suy giáp.

Hội chứng Raynaud: Là tình trạng khiến ngón tay hoặc đôi khi các bộ phận khác của cơ thể bạn cảm thấy lạnh hoặc tê. Nó là kết quả của việc thu hẹp các động mạch ở bàn tay hoặc bàn chân của bạn, khiến máu không thể lưu thông bình thường.

Thiếu vitamin B12: Thiếu hụt vitamin B12 có thể gây ra các triệu chứng thần kinh bao gồm cảm giác tay và chân lạnh, tê hoặc ngứa ran.

Rối loạn giấc ngủ: Thalamus là vùng điều chỉnh tình trạng thư giãn, tỉnh táo của con người nằm trong não bộ. Thalamus quyết định khả năng thức - ngủ và điều hòa thân nhiệt của chúng ta. Khi vùng này gặp rối loạn, cơ thể sẽ bị chứng rối loạn giấc ngủ, đồng thời cũng có thể khiến chân tay bị lạnh.

Chu kỳ kinh nguyệt: Ở phụ nữ, một số vấn đề về sinh lý như kinh nguyệt và hormone trong cơ thể bị thay đổi có thể làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự chủ. Sự nhạy cảm của hệ hệ thần kinh này có thể làm mạch máu dưới da co lại, lượng tuần hoàn máu kém đi và sinh ra chân tay lạnh.

Nguy cơ mắc phải

Những ai có nguy cơ mắc phải chân tay lạnh?

Trẻ sơ sinh và người lớn tuổi có nguy cơ tăng cao đối với triệu chứng chân tay lạnh. Trẻ sơ sinh mất nhiệt nhanh hơn khi trời lạnh vì chúng có diện tích bề mặt cơ thể lớn hơn so với trọng lượng của chúng. Chúng có thể không có nhiều chất béo dưới da để làm lớp cách nhiệt. Ngoài ra, cơ chế điều chỉnh thân nhiệt tự nhiên của chúng chưa phát triển đầy đủ.

Người lớn tuổi mất khả năng điều hòa thân nhiệt tốt. Các mạch máu ở các chi của chúng không dễ dàng co lại để giữ ấm cho phần lõi của chúng.

Ngoài ra, các đối tượng người vô gia cư, làm việc ngoài trời, đam mê các môn thể thao mùa đông và leo núi là những những người có nguy cơ mắc phải bệnh lạnh tay chân cao nhất. 

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải chân tay lạnh

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chân tay lạnh, bao gồm:

• Sống trong điều kiện có gió lạnh;

• Mặc quần áo bó sát;

• Tay, chân trong điều kiện ẩm ướt, tiếp xúc quá lâu với nước;

• Sử dụng rượu ở vùng khí hậu lạnh cũng là một tác nhân gây ra chứng bệnh này;

• Hút thuốc (giảm lưu thông máu đến tay và bàn chân);

• Nếu bạn bị nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc vi rút và sốt, bạn cũng có thể bị ớn lạnh;

• Đôi khi sự lo lắng có thể khiến bạn bị lạnh bàn chân và bàn tay.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán chân tay lạnh

Chẩn đoán chân tay lạnh chủ yếu là xác định nguyên nhân gây nên hiện tượng này. Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý, tiền sử tiếp xúc, một vài câu hỏi về sinh hoạt thường ngày của bệnh nhân, và kết hợp một số các xét nghiệm chuyên khoa như chụp X-quang, xét nghiệm máu để có thể tìm ra nguyên nhân khiến chân tay lạnh.

Phương pháp điều trị chân tay lạnh hiệu quả

Tùy vào tình trạng của người bệnh mà bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị bệnh bàn chân và bàn tay lạnh phù hợp.

Nếu được xác định bị lạnh có kèm tình trạng tê cứng hay bỏng lạnh, bác sĩ sẽ làm ấm nhanh chóng phần bị lạnh ở trong nước có nhiệt độ hơi cao hơn nhiệt độ cơ thể. Các khu vực bị tê cứng sẽ được rã đông cho đến khi chúng chuyển sang màu hồng, lúc đó nghĩa là máu đã lưu thông trở lại.

Nếu bạn chỉ bị phồng rộp ở đầu ngón tay và ngón chân kèm với một chút sưng và đau thì bác sĩ cũng sẽ cho phép bạn về nhà sau khi đã hướng dẫn về y tế. Hoặc bạn có vết phồng rộp màu đen, không sưng hoặc máu không lưu thông ở khu vực được làm ấm thì bạn sẽ phải nhập viện. Khi bạn bị bỏng lạnh nghiêm trọng thì cần phải loại bỏ các tế bào chết do thương tổn.

Xem xét liệu pháp phản hồi sinh học: Một kỹ thuật đã sử dụng thành công trong trị liệu bệnh chân tay lạnh là phản hồi sinh học nhiệt độ.

Điều trị bàn tay và bàn chân của bạn bằng sáp parafin. Dùng sáp parafin tắm để làm ấm tay và xoa dịu chứng viêm khớp. Sau khi nhúng tay vào parafin, hãy đặt một túi ni lông xung quanh để giữ nhiệt, sau đó dùng khăn quấn tay lại.

Các loại thuốc có thể được bác sĩ chỉ định là aspirin hoặc ibuprofen, hai thuốc này có thể bảo vệ bạn khỏi các tổn thương do các chất được giải phóng từ những tế bào bị hỏng gây ra. Bạn cũng có thể được sử dụng các loại thuốc khác để giúp lưu thông máu và đảm bảo dinh dưỡng tốt hơn.

Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa

Phương pháp phòng ngừa chân tay lạnh hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh chân tay lạnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Đội mũ, đi găng tay, đi tất ấm, mặc áo ấm khi trời lạnh. Mặc nhiều lớp để giữ ấm cho lõi của bạn và không mặc quần áo chật. Đi tất hoặc dép lê. Mặc áo len và đi tất ấm nếu trong nhà lạnh. Đối với trẻ em, hãy đảm bảo rằng chúng được mặc quần áo ấm và biết vào trong nhà nếu chúng cảm thấy lạnh hoặc tay hoặc chân của chúng bị lạnh.

• Tập thể dục hàng ngày, bao gồm cả đi bộ, để cải thiện lưu thông máu của bạn. Di chuyển xung quanh thường xuyên. Dành thời gian thức dậy ít nhất nửa giờ một lần để vươn vai hoặc đi bộ xung quanh.

• Khởi động nhanh. Thử nhảy kích để máu di chuyển. Lắc lư ngón chân và tạo vòng tròn bằng bàn chân. Tạo vòng tròn trong không khí bằng mỗi ngón tay nếu chúng cứng. Tạo vòng tròn rộng trong không khí bằng cánh tay của bạn để khuyến khích máu lưu thông.

• Đối với bàn chân, sử dụng một miếng đệm sưởi ấm trên lưng dưới của bạn. Sử dụng đệm sưởi ở những vị trí quan trọng như lưng dưới và bàn chân khi bạn thư giãn vào ban đêm. Điều này có thể giúp các mạch máu của bạn mở ra và cho phép lưu lượng máu đến chân nhiều hơn.

• Mọi thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Việc sử dụng thuốc phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.