Ngày đăng: 15/03/2020
Những ngày tháng 3 này, đường vào di tích Trung tâm Ðề kháng Him Lam điểm trắng sắc hoa ban. Sắc hoa gợi nhớ mùa xuân năm 1954, bộ đội ta giấu quân dưới những cánh rừng ban trắng muốt, chờ ngày khai hỏa mở màn Chiến dịch Ðiện Biên Phủ. Ðể rồi lập chiến công với trận đánh Him Lam oanh liệt, làm “sập” sự kiêu căng, tự đắc của quân đội Pháp về một “cánh cửa thép”, một “cối xay thịt” của tập đoàn cứ điểm “bất khả xâm phạm”.
Di tích Trung tâm Ðề kháng Him Lam nhìn từ trên cao. Ảnh: Xuân Tư
Quân Pháp đặt tên cứ điểm Him Lam là Beátrice – tên một cô gái đẹp nước Pháp bởi nơi đây được xây dựng trở thành pháo đài rất mạnh và hoàn hảo. Him Lam gồm 3 cứ điểm nhỏ, tạo thế chân kiềng chắc chắn với hệ thống hầm cố thủ, giao thông hào, lô cốt, trận địa chiến kiên cố cùng tầng tầng lớp lớp hàng rào dây thép gai và bãi mìn dày đặc… Ðội quân của Pháp bố trí tại Him Lam cũng là một trong những đơn vị thiện chiến, tinh nhuệ nhất lúc bấy giờ – bán Lữ đoàn Lê dương số 13. Về hỏa lực thì được tăng cường tối đa, được trung tâm Mường Thanh, Hồng Cúm yểm trợ nếu bị tấn công. Thực dân Pháp dày công xây dựng cứ điểm Him Lam như vậy nhằm ngăn chặn bộ đội chủ lực Việt Nam từ phía Tuần Giáo vào Ðiện Biên. Ðây cũng đồng thời là đài quan sát phát hiện lực lượng quân đội ta cho Sở chỉ huy của chúng. Với sự chuẩn bị đó, Pháp liên tục phát thanh và rải truyền đơn rằng “Ðiện Biên Phủ là tập đoàn cứ điểm bất khả xâm phạm, các bạn đừng nghe lời tướng Giáp mà đánh vào. Ðánh vào không còn đường về với bố mẹ” nhằm làm nao núng tinh thần bộ đội ta. Nhưng ngược lại, chính sự kiêu căng, ngang ngược đó đã làm bộ đội ta thêm quyết tâm chỉ được thắng, không được thua. Chiến sĩ Ðiện Biên Nguyễn Hữu Chấp [hiện sinh sống tại tổ dân phố 20, phường Him Lam, TP. Ðiện Biên Phủ] khi ấy là khẩu đội trưởng cối 82, Ðại đội 290, Tiểu đoàn 166, Trung đoàn 209, Ðại Ðoàn 312, kể lại: “Ðảng viên chúng tôi làm gương để động viên tinh thần anh em, mỗi người viết một quyết tâm thư sẵn sàng, xung phong hoàn thành nhiệm vụ, hạ gục Him Lam, không để trận đánh kéo dài. Các chiến sĩ cũng tự tay viết một khẩu hiệu riêng “quyết đánh quyết thắng, không thắng không về” lên mẩu giấy nhỏ rồi cài trên mũ. Cứ thế sôi sục khí thế hành quân vào trận địa”.
Sau nhiều ngày bộ đội ta trú quân ở dãy Tà Lèng, Ðại đoàn 312 được giao nhiệm vụ quan trọng, tấn công, tiêu diệt cứ điểm Him Lam, mở màn Chiến dịch. “Ðêm 12/3/1954, chúng tôi hành quân vào trận địa, trời mưa như trút, nhích từng tí trên bùn lầy mà vẫn thấy hừng hực khí thế chiến đấu. Sớm ngày 13/3, mới đến nơi bày trận địa, ngụy trang. Tôi cùng nhiều anh em ẩn nấp ở giao thông hào trên cánh đồng Him Lam. Khi ấy người dân bản địa đã bị Pháp dồn bắt vào các khu tập trung, cánh đồng bỏ hoang, cỏ mọc ngang người. Cả một ngày chờ đợi căng thẳng, đến 17 giờ thì quân ta nổ súng mở màn, rồi ào ào đạn pháo bay thẳng vào căn cứ của địch” – ông Nguyễn Hữu Chấp hồi tưởng. Từ các phía trên những triền núi xung quanh lòng chảo, hàng nghìn viên đại bác các cỡ lao vun vút vào các vị trí ở cứ điểm Him Lam. Toàn bộ Him Lam rung chuyển trước đòn tấn công bất ngờ. Ngay loạt đạt đầu tiên, pháo binh ta đã lập công bắn sập Sở Chỉ huy Trung tâm Ðề kháng Him Lam, tiêu diệt tiểu đoàn trưởng và 3 sỹ quan Pháp, phá hủy hệ thống điện đài, cắt đứt liên lạc giữa Him Lam với Mường Thanh.
Tại cứ điểm nhỏ số 1, sau gần 1 giờ, bộ đội ta đã phá được hàng rào, tiến công thẳng vào đặt bộc phá tiêu diệt hầm chỉ huy của quan ba Pháp, giương cao lá cờ “Quyết chiến quyết thắng” trên đỉnh cứ điểm. Dù địch phản kích ác liệt nhưng đến 22 giờ 30 phút, quân đội ta giải quyết xong cứ điểm nhỏ 2; 23 giờ 30 phút giành thắng lợi hoàn toàn tại cứ điểm 3, hoàn thành nhiệm vụ tiêu diệt Trung tâm Ðề kháng Him Lam. Tại trận chiến này, gần 300 tên địch tử trận và hơn 200 tên bị bắt sống. Quân đội ta cũng chịu không ít thương vong. Tại cứ điểm số 2, địch điên cuồng nhả đạn khiến bộ đội ta không thể tiến lên được, Tiểu đội trưởng Phan Ðình Giót đã anh dũng đè thân mình lên họng súng địch, bịt chặt lỗ châu mai để Ðại đội 58 xông lên diệt hỏa điểm cùng các mũi tấn công tiến lên tiêu diệt quân thù. Nhắc đến anh hùng Phan Ðình Giót, Chiến sĩ Ðiện Biên Nguyễn Hữu Chấp xúc động kể lại: “Khi đó, đồng chí Phan Ðình Giót đang được xem xét kết nạp Ðảng. Ðơn vị để đồng chí ấy thử thách thêm một trận này nữa, xong sẽ tổ chức kết nạp nhưng…” Câu chuyện về người đồng đội anh hùng bị nghẹn lại thật lâu ở chữ “nhưng” rồi ông Chấp trầm tư cho biết thêm “Sau trận đánh, đơn vị đã tổ chức truy nạp đảng viên cho anh Phan Ðình Giót”. Trong trận đầu này, tiểu đội của ông Chấp có 12 đồng chí, thương vong 4 chiến sĩ. Ông Chấp cũng bị bất tỉnh bởi sức ép từ loạt đạn pháo cối 120 của địch, cối 82 của ông Chấp thì bị mẻ một miếng lớn. Một hồi sau tỉnh lại, ông kiểm tra cối, lấy lại tầm ngắm và tiếp tục chiến đấu đến khi toàn thắng.
66 năm trôi qua, những chiến sĩ Ðiện Biên năm xưa nay đều đã trên dưới 90 tuổi, sức khỏe đã yếu, không còn minh mẫn, nhiều người không còn nữa. Nhưng ký ức về trận đánh Him Lam oanh liệt, mở màn Chiến dịch Ðiện Biên Phủ thắng lợi chắc chắn sẽ vẫn mãi “xanh” trong sử sách cho đến mai sau.
[Theo ĐBP]
Giai đoạn Đông xuân 1953-1954 lực lượng chủ lực của ta đã tiến hành hàng loạt cuộc tiến công chiến lược nhằm vào các mặt trận ở Lai Châu, Trung - Hạ Lào, Đông Campuchia, Tây Nguyên và đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ.
Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ khi đó được xem là “pháo đài không thể công phá”, và địch còn chủ quan cho rằng “Việt Minh biết điều thì không nên mở cuộc công kích” nếu quân chủ lực của ta liều lĩnh mở cuộc tấn công thì đây sẽ là “trận tiêu diệt lớn khối chủ lực của Việt Minh”.
Về phía ta, nhận thấy sự chủ quan của địch cộng với thời cơ đã đến nên Bộ chính trị quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ. Với phương châm “đánh chắc, tiến chắc”, “đánh nhỏ ăn chắc”, “tích cực, chủ động, cơ động linh hoạt”. Chiến dịch Điện Biên Phủ bắt đầu từ 13/3 đến 7/5/1954, được chia thành 3 đợt. Cuộc tấn công cụm cứ điểm Him Lam là trận đánh mở màn cho chiến dịch.
Thực hiện kế hoạch tác chiến đã được xác định, ngày 13/3/1954 ta nổ súng tấn công Him Lam - một trung tâm đề kháng mạnh gồm 3 cứ điểm nằm trên ba quả đồi sát kề nhau bên đường số 41, do tiểu đoàn 3 thuộc bán Lữ đoàn lê dương thứ 13 [3/13 DBLE] phòng giữ.
Pháo binh ta nã đạn vào Trung tâm đề kháng Him Lam
Theo đúng kế hoạch đêm 12 rạng sáng 13 tháng 3, bộ binh ta tiến vào đào trận địa tiến công, phát hiện ta đào trận địa, trưa ngày 13, Đờ-cát [De Catries] cho điều một đại đội lê dương cùng hai xe tăng từ Mường Thanh tiến ra đánh vào khu vực bàn đạp xuất kích của ta. Để thử súng và bảo vệ trận địa, Bộ chỉ huy chiến dịch cho sử dụng đại đội 806 lựu pháo 105 bắn vào Him Lam 20 phát. Thiếu tá Pê-gô tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 3/13 DBLE và 3 sĩ quan khác chết trong hầm chỉ huy vì trúng đạn pháo. Đại đội bộ binh cùng hai xe tăng địch hoảng sợ quay đầu tháo chạy về Mường Thanh. Đến 17 giờ 05 cùng ngày, pháo binh ta tập trung tiểu đoàn hỏa lực giáng đòn tấp cập mãnh liệt vào tập đoàn cứ điểm.
Trận pháo kích mở màn chiến dịch đã làm cho các trận địa pháo của địch đặt ở trung tâm bị tê liệt hoàn toàn, một kho xăng bốc cháy, 5 máy bay nổ tung, toàn bộ đội bay của địch ở Mường Thanh bị loại khỏi vòng chiến đấu, cả Him Lam và Mường Thanh rung chuyển trong tiếng nổ dồn dập của đạn pháo.
Trong khi pháo bắn, dưới sự chỉ huy của Đại đoàn trưởng Lê Trọng Tấn và Chính ủy Trần Độ, cán bộ chiến sĩ trung đoàn 141 và 209 khẩn trương vận động qua sông Nậm Rốn tiến vào chiếm lĩnh bàn đạp chuẩn bị xung phong. Các chiến sĩ sơn pháo 75 đi cùng bộ binh cũng nhanh chóng khiêng vác từng bộ phận của pháo vào, tiến hành lắp ráp ngay trước cứ điểm địch để ngắm bắn trực tiếp tiêu diệt vào các lô cốt ụ súng đã được đánh số chi viện cho bộ binh mở cửa và xung phong vào cứ điểm địch.
Các mũi xung kích của trung đoàn 209, Đại đoàn 312 tấn công trung tâm đề kháng Him Lam.
Từ 18 giờ 30, bộ binh ta bắt đầu mở cửa, trung đoàn 209 do đồng chí Hoàng Cầm làm trung đoàn trưởng sử dụng tiểu đoàn 130 đột phá từ hướng Bắc tiêu diệt cứ điểm 3. Được hỏa lực pháo binh và các đơn vị trợ chiến yểm hộ các tiểu đội bộc phá nối tiếp nhau tiến lên dùng thuốc nổ dọn sạch một con đường xuyên qua hàng trăm mét rào dây kẽm gai. Cửa mở vừa mới khai thông, tiểu đội trưởng Trần Can mang cờ “quyết chiến quyết thắng” cùng tiểu đội lao thẳng lên đỉnh đồi cắm cờ lên giữa cứ điểm địch. Đó là lá cờ đầu tiên của quân ta được cắm trên các trận địa phòng ngự của địch trên chiến trường Điện Biên Phủ. Sau một giờ chiến đấu, đại đội lê-dương số 11 bị tiêu diệt gọn, tiểu đoàn 130 trung đoàn 209 hoàn toàn làm chủ cứ điểm 3.
Xác máy bay của quân Pháp bị bắn rơi dưới chân đồi Him Lam
Trên hướng chủ yếu của trận đánh tấn công trung đoàn 141 do đồng chí Quang Tuyến làm trung đoàn trưởng sử dụng tiểu đoàn 11 đánh chiếm và tiểu đoàn 428 đột phá từ hướng đông - nam tiêu diệt cứ điểm 2. Tại đây, khi cửa mở được khai thông các chiến sĩ xung kích tiểu đoàn 428 lao vào thì gặp phải một hỏa điểm địch bắn dữ dội, để tiếp tục cho đồng đội mở đường, tiểu đội trưởng Phan Đình Giót đã dùng tiểu liên, lựu đạn để diệt hỏa điểm địch. Khi hết đạn mà vẫn chưa diệt được mục tiêu, anh đã lấy thân mình để chèn lỗ châu mai khiến cho bọn địch ở trong không bắn ra được. Hành động của Phan Đình Giót đã tiếp thêm sức mạnh cho các chiến sĩ tiểu đoàn 428 xông lên tiêu diệt địch. Đến 22 giờ 30 tiểu đoàn đã hoàn thành nhiệm vụ.
Anh hùng Phan Đình Giót lấy thân mình lấp lỗ châu mai, tạo điều kiện cho đồng đội tiêu diệt cứ điểm [tranh vẽ minh họa]
Tại cứ điểm 3, cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt hơn. Đây là điểm phòng ngự chính của trung tâm đề kháng Him Lam và là mục tiêu cuối cùng tại khu vực chưa bị đánh chiếm nên địch dồn hết lực lượng đánh trả quyết liệt. Pháo binh của địch ở Mường Thanh sau khi bị hỏa lực của ta tấn công bất ngờ đã rơi vào tình thế khó khăn, tuy nhiên địch cũng đã cố gắng chấn chỉnh lực lượng đánh chặn đường tiến quân của tiểu đoàn 11 qua sông Nậm Rốn. Cán bộ chiến sĩ tiểu đoàn 11 đã chiến đấu dũng cảm và bị thương vong một số.
Để giải quyết gọn mục tiêu Him Lam trong đêm 13, Đại đoàn trưởng đại đoàn 312 quết định đưa tiểu đoàn dự bị vào chiến đấu. Trung đoàn trưởng 141 cũng ra lệnh cho tiểu đoàn 428 mở một mũi đột phá từ cứ điểm 2 sang cứ điểm 1, phối hợp với đơn vị bạn. Trong khi tiểu đoàn 428 và tiểu đoàn dự bị còn đang vượt qua hệ thống hầm hào chằng chịt của địch để sang cứ điểm 3 thì cùng thời gian đó, cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn 11 đã đột phá thành công vào chiếm nốt mục tiêu cuối cùng này.
Lá cờ “Quyết chiến quyết thắng” tung bay trên cứ điểm trung tâm Him Lam
Trận đánh mở màn chiến dịch kết thúc vào hồi 23 giờ 30 phút. Trung tâm đề kháng Him Lam bị hoàn toàn tiêu diệt, tiểu đoàn 3/13 DBLE bị xóa sổ. Việc một căn cứ trọng yếu rất kiên cố của tiểu đoàn lê dương 3/13 DBLE - “một đơn vị thần thoại chưa bao giờ bị thua một trận nào” bị tiêu diệt quá nhanh làm cho bộ chỉ huy quân đội Pháp và toàn bộ binh lính ở các cứ điểm khác trong tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ hết sức lo sợ. Thắng lợi này là cơ sở cho quân chủ lực của ta củng cố thêm niềm tin chiến thắng trong đợt 2 và đợt 3.
Thu Nhuần/Bảo tàng lịch sử quốc gia