Quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo là một nhiệm vụ quan trọng của công tác tôn giáo. Các quan điểm, đường lối của Đảng về công tác tôn giáo qua các thời kỳ lịch sử đều nhấn mạnh đến tầm quan trọng của lĩnh vực này. Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 12/3/2003 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác tôn giáo tiếp tục khẳng định cần “Tăng cường quản lý nhà nước về tôn giáo” [ 31, tr.53].
Để nhận thức tốt công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo, về mặt lý luận cần phải nhận thức rõ một số vấn đề cơ bản sau đây.
Tham khảo thêm các bài viết tương tự khác:
+ Phân tích khái niệm và kiểm soát quyền lực nhà nước là gì?
+ Đọc thêm tài liệu về quản lý nhà nước về đầu tư
Mục lục
Hoạt động quản lý đã xuất hiện từ lâu, nhưng thuật ngữ “quản lý” cho đến nay vẫn còn nhiều cách hiểu khác nhau. Tùy từng mục tiêu và dưới các góc độ nghiên cứu, người ta có thể đưa ra những quan niệm khác nhau về quản lý. Có quan điểm coi quản lý là quá trình bao gồm các khâu lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra những nỗ lực của các thành viên trong tổ chức và sử dụng tất cả các nguồn lực khác nhau của tổ chức để đạt được mục tiêu đã định trước. Cũng có quan điểm cho rằng quản lý là sự tác động định hướng bất kỳ lên một hệ thống nào đó nhằm trật tự hóa nó và hướng nó phát triển phù hợp với những qui luật nhất định.
Mặc dù có nhiều quan niệm, song thuật ngữ quản lý được thống nhất ở hai nội dung chủ yếu sau:
Thứ nhất, quản lý là sự tác động mang tính tổ chức, tính mục đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý.
Thứ hai, mục tiêu của quản lý là nhằm làm cho đối tượng quản lý hoạt động phù hợp với ý chí của chủ thể quản lý đã định ra từ trước.
Nói đến quản lý trước hết là sự tác động trực tiếp hoặc gián tiếp của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý. Sự tác động này không mang tính đơn lẻ, tự phát mà nó mang tính tổ chức, tính mục đích rõ ràng. Mục đích mà chủ thể quản lý đặt ra là hướng đối tượng quản lý hoạt động phù hợp với ý chí của mình.
Từ hai nội dung nêu trên có thể đưa ra khái niệm về quản lý: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã được đặt ra từ trước” [8, tr.21].
1.2. Khái niệm quản lý nhà nước
Hoạt động quản lý xuất hiện từ lâu và bao gồm nhiều loại, trong đó quản lý xã hội là một dạng quản lý đặc biệt. Quản lý xã hội được đặt ra từ khi lao động của con người bắt đầu được xã hội hóa. Quản lý xã hội là sự tác động có ý thức để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người phù hợp với ý chí của chủ thể quản lý và qui luật khách quan. Quản lý xã hội do nhiều chủ thể tiến hành. Khi
Nhà nước xuất hiện, những công việc quản lý xã hội quan trọng nhất do Nhà nước đảm nhiệm.
Quản lý nhà nước hiện nay được hiểu theo hai nghĩa:
Nghĩa rộng: Quản lý nhà nước là dạng quản lý xã hội của Nhà nước, sử dụng quyền lực Nhà nước để điều chỉnh các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người do tất cả các cơ quan Nhà nước [Lập pháp, Hành pháp, Tư pháp] tiến hành để thực hiện các chức năng của Nhà nước đối với xã hội.
Nghĩa hẹp: Quản lý nhà nước là dạng quản lý xã hội mang quyền lực Nhà nước với chức năng chấp hành pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật của các cơ quan trong hệ thống hành pháp [Chính phủ, Uỷ ban nhân dân các cấp].
1.3. Tôn giáo
Tôn giáo là một hiện tượng lịch sử, xã hội xuất hiện từ lâu trong lịch sử, có tài liệu thống kê đến nay có hàng trăm khái niệm về tôn giáo, tùy cách tiếp cận và mục tiêu nghiên cứu khác nhau người ta đưa ra những khái niệm khác nhau về tôn giáo.
- Quan điểm trước Mác về tôn giáo:
Trước khi xuất hiện đạo Kitô, bên cạnh những hình thức tôn giáo sơ khai, việc các nhà nước độc lập sùng bái các vị thần rất phổ biến, với những nghi thức và niềm tin có quan hệ đến cái thiêng liêng. Con người vừa kính trọng, vừa sợ hãi những lực lượng siêu nhiên, nên họ đã thực hiện những nghi lễ hiến tế nhằm tỏ lòng tôn kính và cầu xin sự che trở, giúp đỡ của đấng siêu nhiên tối cao, để làm “tăng thêm sức mạnh của bản thân và của cộng đồng, vượt qua một cách thắng lợi những thách thức, khó khăn, hy vọng các thần linh giúp đỡ để tránh những tai họa đang hoặc sẽ dẫn đến” [ 67, tr.22].
Khi tư tưởng nhà thờ thống trị những “đêm trường trung cổ” ở Châu âu đã bắt con người tìm kiếm chỗ dựa tinh thần ở niềm tin tôn giáo, đó là sự phụ thuộc vào các bậc tiên tri và các đấng siêu phàm. Trong tôn giáo con người thoát khỏi thời gian, vì tôn giáo là lĩnh vực tri thức giải đáp mọi điều bí ẩn của thế giới quan, gạt bỏ mọi mâu thuẫn thầm kín trong tư tưởng con người, do vậy tôn giáo là lĩnh vực của chân lý vĩnh cửu. Nhà triết học cổ điển Đức Wil Helm Frie Hegel cho rằng tôn giáo là tri thức thần thánh, là tri thức của con người về thần thánh, vì vậy ông đã kết luận: Trong tôn giáo con người tự do trước thần thánh, vì ý chí của con người hòa đồng với ý chí của Thượng đế.
Feuer bach, một đại biểu xuất sắc của chủ nghĩa duy vật trước Mác đã đưa ra luận điểm: Con người sáng tạo ra tôn giáo, chứ không phải tôn giáo sáng tạo ra con người. Trong tác phẩm “ Bản chất của Ki tô giáo” ông đã cho rằng cái mà ý thức tôn giáo quan niệm là Thượng đế không phải là cái gì khác hơn sự “phóng rọi” của chính bản thân con người, con người suy nghĩ ra sao, tâm tư thế nào, thì Thượng đế của họ đúng như vậy, con người có bao nhiêu giá trị thì Thượng đế cũng chỉ có bấy nhiêu. Từ Thượng đế có thể suy ra con người, và từ con người có thể suy ra Thượng đế, Thượng đế là cái tự thân đã được biểu hiện ở con người, tôn giáo là sự vén mở trang trọng những kho tàng ẩn giấu của con người, là sự thừa nhận những ý nghĩ thầm kín nhất, là sự thú nhận công khai những bí mật tình yêu của con người.
Quan điểm của L.Feuer bach là một bước tiến dài trong quá trình nhận thức tôn giáo mà C.Mác đã kế thừa, song C.Mác đã chỉ ra rằng khi nhìn nhận về con người L.Feuer bach có những hạn chế vì con người mà L.Feuer bach chỉ ra là con người trừu tượng, chung chung chứ không đề cập đến “con người lịch sử thực sự”, chưa thấy được “tinh thần tôn giáo” bản thân nó là sản phẩm xã hội và con người trừu tượng mà ông phân tích, trên thực tế, bao giờ cũng thuộc về một hình thái nhất định, một cộng đồng người nhất định.
- Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về tôn giáo:
C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin là những vị lãnh tụ lỗi lạc của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Trong suốt quá trình hoạt động cách mạng, các ông đã để lại những tư tưởng lý luận quý báu về chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, trong đó có những nhận định khoa học và cách mạng về vấn đề tôn giáo.
Khi nghiên cứu về nguồn gốc của tôn giáo, C.Mác đã chỉ ra rằng:
Tôn giáo là sự tự ý thức và sự tự tri giác của con người chưa tìm thấy bản thân mình hoặc lại đánh mất bản thân mình một lần nữa. Con người chính là thế giới những con người, là Nhà nước, là xã hội. Nhà nước ấy, xã hội ấy sản sinh ra tôn giáo, không phải tôn giáo sáng tạo ra con người mà chính con người sáng tạo ra tôn giáo. Tôn giáo biến bản chất con người thành tính hiện thực, ảo tưởng, vì bản chất con người không có tính hiện thực thật sự. Tôn giáo là tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức, là trái tim của thế giới không có trái tim, cũng giống như nó là tinh thần của những điều kiện xã hội không có tinh thần; tôn giáo là thuốc phiện của nhân dân [38, tr.58].
Còn trong tác phẩm “Chống Đuyrinh”, Ph. Ăngghen đã đưa ra khái niệm về tôn giáo “Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư ảo vào trong đầu óc con người, của những lực lượng ở bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày của họ, chỉ là sự phản ánh trong đó những lực lượng ở trần thế đã mang những hình thức siêu trần thế” [ 38, tr.13].
Với những nhận định như vậy, C.Mác và Ph.Ăngghen đã tìm được câu trả lời cho các nhà tư tưởng đương thời là cái quyết định của sự phát triển xã hội loài người nói chung, tôn giáo nói riêng chủ yếu là yếu tố kinh tế hay tinh thần. C.Mác và Ph.Ăngghen đã cho rằng, cái quyết định của sự phát triển xã hội là yếu tố kinh tế, nhưng hai ông cho đó không phải là yếu tố duy nhất. Chính trong bộ “Tư bản”, khi giải thích tại sao ở thời cổ Hy Lạp, chính trị đóng vai trò chủ yếu, còn bước sang thời kỳ trung cổ ở Châu âu, thì vai trò ấy lại do đạo Kitô nắm giữ, C.Mác cho rằng, chỉ có phân tích điều kiện kinh tế thì mới giải đáp được câu hỏi đó.
Qua sự phản ánh của tôn giáo, những lực lượng tự phát của tự nhiên và xã hội trở thành sức mạnh siêu nhiên có quyền uy tối thượng và đã tác động đến một cộng đồng, một nhóm xã hội có tổ chức. Tôn giáo chỉ ra đời khi xuất hiện giai cấp và có đấu tranh giai cấp. Do đó khi nói về tôn giáo, V.I. Lênin đã định nghĩa: “Tôn giáo là một trong những hình thức áp bức về tinh thần, luôn luôn và bất cứ ở đâu cũng đè nặng lên quần chúng nhân dân khốn khổ vì phải lao động suốt đời cho người khác hưởng, vì phải chịu cảnh bần cùng và cô độc” [65, tr.169].
- Những quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về tôn giáo đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta vận dụng sáng tạo trong điều kiện lịch sử cụ thể ở Việt Nam. Qua đó đã phát huy được tự do tín ngưỡng, tôn giáo và quản lý hoạt động tôn giáo trong
khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật. Động viên, khích lệ bà con giáo dân phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Tuy nhiên hiện nay ở nước ta, trong các văn bản pháp luật quản lý nhà nước về tôn giáo chưa có tài liệu nào giải thích cụ thể về khái niệm này. Mặc dù việc giải thích khái niệm tôn giáo chưa đồng nhất, song nói đến một tôn giáo hoàn chỉnh thì có mấy dấu hiệu cơ bản sau:
+ Nói đến tôn giáo là nói đến cộng đồng người có chung niềm tin vào thế lực siêu nhiên, huyền bí;
+ Có hệ thống giáo lý, giáo luật, lễ nghi;
+ Có tổ chức hoạt động từ Giáo hội xuống cơ sở khá chặt chẽ.
1.4. Hoạt động tôn giáo
Điều 3, Pháp lệnh Tín ngưỡng, Tôn giáo đã khẳng định: Hoạt động tôn giáo là việc truyền bá, thực hành giáo lý, giáo luật, lễ nghi, quản lý tổ chức của tôn giáo [60, tr.2].
Truyền bá giáo lý, giáo luật [còn gọi là truyền đạo] là việc tuyên truyền những lý lẽ về nguồn gốc sự ra đời, luật lệ của tổ chức tôn giáo. Thông qua hoạt động truyền đạo, niềm tin tôn giáo của tín đồ được củng cố, luật lệ trong tôn giáo của tín đồ được thực hiện. Đối với những người chưa phải là tín đồ, hoạt động truyền đạo giúp họ hiểu, tin theo tôn giáo và thông qua hoạt động truyền đạo để phát triển thêm số lượng tín đồ.
Thực hành giáo luật, lễ nghi [còn gọi là hành đạo] là hoạt động của tín đồ, nhà tu hành, chức sắc tôn giáo thể hiện sự tuân thủ giáo luật, thỏa mãn đức tin tôn giáo của cá nhân tôn giáo hay cộng đồng tín đồ.
Hoạt động quản lý tổ chức tôn giáo [còn gọi là quản đạo] nhằm thực hiện qui định của giáo luật, thực hiện hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo, đảm bảo duy trì trật tự, hoạt động trong tổ chức tôn giáo.
Trong các hoạt động trên, việc phân định ranh giới giữa hoạt động truyền đạo với hoạt động hành đạo cũng chỉ là tương đối, có không ít trường hợp trong hoạt động hành đạo có hoạt động truyền đạo.
1.5. Khái niệm quản lý nhà nước về tôn giáo
Từ các khái niệm như đã trình bày ở phần trên, ta có thể đưa ra khái niệm về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo theo hai nghĩa như sau:
Nghĩa rộng: Là quá trình dùng quyền lực nhà nước [quyền Lập pháp, Hành pháp, Tư pháp] của các cơ quan Nhà nước theo qui định của pháp luật để tác động, điều chỉnh, hướng các quá trình tôn giáo và hành vi hoạt động tôn giáo của tổ chức, cá nhân tôn giáo diễn ra phù hợp với pháp luật, đạt được mục tiêu cụ thể của chủ thể quản lý.
Nghĩa hẹp: Là một dạng quản lý xã hội mang tính chất nhà nước, chức năng nhiệm vụ của nhà nước, là quá trình chấp hành pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật của các cơ quan trong hệ thống hành pháp để điều chỉnh các quá trình tôn giáo và mọi hành vi hoạt động tôn giáo của tổ chức, cá nhân tôn giáo diễn ra theo qui định của pháp luật.
Nếu bạn đang gặp khó khăn hay vướng mắc về viết luận văn, khóa luận hay bạn không có thời gian để làm luận văn vì phải vừa học vừa làm? Kỹ năng viết cũng như trình bày quá lủng củng?... Vì vậy bạn rất cần sự trợ giúp của dịch vụ viết luận văn thuê.
Hãy gọi ngay tới Trung tâm luận văn 1080 – 096.999.1080 nhận viết luận văn theo yêu cầu, đảm bảo chuẩn giá, chuẩn thời gian và chuẩn chất lượng, giúp bạn đạt được điểm cao với thời gian tối ưu nhất mà vẫn làm được những việc quan trọng của bạn.
2. Yêu cầu khách quan của quản lý nhà nước về tôn giáo ở nước ta hiện nay
Quản lý nhà nước nói chung và quản lý nhà nước về tôn giáo nói riêng là công việc bình thường của mọi nhà nước, trong đó có Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trong quá trình quản lý nhà nước về tôn giáo có một số quan điểm cho rằng, hoạt động tôn giáo là hoạt động mang tính nội bộ của tôn giáo, nhà nước không cần phải quản lý, nếu có sự quản lý của nhà nước thì tự do tôn giáo sẽ không còn. Nhưng thực tế hiện nay cho thấy, ở bất cứ quốc gia nào, nhà nước nào, ở đâu có hoạt động tôn giáo thì ở đó có sự quản lý của nhà nước. Tuy nhiên ở mỗi quốc gia đều có sự điều chỉnh khác nhau, nếu vì trật tự an toàn xã hội, vì lợi ích của quốc gia, dân tộc thì sự quản lý, điều chỉnh của nhà nước đối với hoạt động tôn giáo là cần thiết.
Yêu cầu của quản lý nhà nước về tôn giáo không chỉ xuất phát từ ý chí của nhà nước mà còn xuất phát từ thực tế khách quan của sự hình thành, tồn tại, phát triển và những ảnh hưởng của tôn giáo trong lịch sử, hiện tại và tương lai. Tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội, đồng thời là thực thể xã hội, tôn giáo luôn biến động, phản ánh sự biến đổi của lịch sử nhân loại. Tôn giáo ra đời từ những tiền đề kinh tế-xã hội, từ nguồn gốc tâm lý và nhận thức, trong đó nguồn gốc kinh tế- xã hội giữ vai trò quyết định. Khi những nguồn gốc làm phát sinh tôn giáo chưa được giải quyết, tôn giáo vẫn còn tồn tại. Thừa nhận những thực tế khách quan này, một mặt nhà nước cần tăng cường quản lý các hoạt động của tôn giáo để tôn giáo hoạt động trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật theo phương châm “tốt đời, đẹp đạo”, mặt khác cần tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo của nhân dân.
Tuy nhiên trong quá trình tồn tại và phát triển của mình, tôn giáo ảnh hưởng khá sâu sắc đến nhiều lĩnh vực thuộc đời sống xã hội của nhiều quốc gia. Tôn giáo có nhiều chức năng đối với xã hội như chức năng thế giới quan, chức năng liên kết cộng đồng, chức năng đền bù hư ảo, điều chỉnh hành vi đạo đức của con người,…Thực hiện các chức năng này, tôn giáo đáp ứng nhu cầu tinh thần của con người, đoàn kết những người bị áp bức trong cuộc đấu tranh chống lại những bất công của xã hội, khuyên răn con người hướng thiện, làm điều nhân đức, tránh điều bất nghĩa, bất nhân “… tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu của một bộ phận nhân dân. Đạo đức tôn giáo có nhiều điểm phù hợp với công cuộc xây dựng xã hội mới” [18, tr.2].
Nhưng đồng thời tôn giáo cũng mang những hạn chế, tiêu cực, như hạn chế trong việc nhận thức thế giới khách quan, các nhà kinh điển Mácxít đã chỉ ra “Nhưng tất cả mọi tôn giáo chẳng qua là sự phản ánh hư ảo vào trong đầu óc của con người” [38, tr.75]. Tôn giáo thường bị những kẻ xấu lợi dụng vì mục đích chính trị đen tối, tôn giáo có khả năng liên kết con người trong một cộng đồng cùng tín ngưỡng, nhưng cũng có thể đẩy người ta đến chỗ nghi kị, đối đầu, hận thù và xung đột gây nên những thảm họa cho nhân loại…
Để bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân, phát huy những mặt tích cực, hạn chế những tiêu cực trong tôn giáo, nhà nước cần tăng cường công tác quản lý, để các hoạt động tôn giáo diễn ra phù hợp với ý chí của nhà nước, phù hợp với sự phát triển chung của xã hội và nhu cầu tâm linh tinh thần của quần chúng.
Trong công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay, cần thiết phải tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo, xuất phát từ những lý do sau:
Thứ nhất, quá trình đổi mới ở đất nước ta đang diễn ra sâu rộng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực tôn giáo. Trong lĩnh vực tôn giáo, ngay khi hòa bình được lập lại ở miền Bắc, Nhà nước ta đã khẳng định “Chính phủ bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng và tự do thờ cúng của nhân dân. Không ai được vi phạm quyền tự do ấy.
Mỗi người Việt Nam đều có quyền tự do theo một tôn giáo hoặc không theo một tôn giáo nào” [9, tr.112]. Trong những năm gần đây, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về vấn đề tôn giáo ngày càng rõ ràng và chứa đựng những nội dung mới, các Nghị quyết của Đảng và chính sách của Nhà nước đều nhìn nhận “Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Đồng bào các tôn giáo là bộ phận của khối đại đoàn kết toàn dân tộc” [31, tr.48 ]. Đồng thời Đảng, Nhà nước ta đã khẳng định rõ: “Công dân có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Nhà nước bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân. Không ai được xâm phạm quyền tự do ấy. Các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật” [45, tr.1].
Quán triệt những quan điểm chỉ đạo của Đảng, công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động tôn giáo cần phải được tăng cường để đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, đáp ứng các quá trình cải biến cách mạng trên tất cả các mặt, các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Thứ hai, thực tiễn quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo ở nước ta trong thời gian vừa qua đã cho thấy, chính quyền và đội ngũ cán bộ có trách nhiệm ở một số nơi chưa nhận thức đúng và quán triệt đầy đủ các chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về vấn đề tôn giáo. Trong quản lý có nơi còn chủ quan, nóng vội và đơn giản khi giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến tôn giáo, dẫn đến vi phạm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân; có nơi lại thụ động, buông lỏng quản lý dẫn tới các hoạt động tôn giáo lấn lướt chính quyền, kỷ cương, phép nước không được giữ nghiêm.
Vì những lý do trên, cần phải tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo, một mặt khắc phục được những lệch lạc, phiến diện trong công tác quản lý; mặt khác vừa đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân và góp phần đưa các hoạt động của tôn giáo theo đúng qui định của pháp luật.
Thứ ba, hiện nay trước yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nước và yêu cầu xây dựng, bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống luật pháp về quản lý các hoạt động tôn giáo đang đặt ra rất cấp thiết.
Nhà nước Việt Nam từ khi xây dựng theo con đường dân chủ, cộng hòa và sau này là Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa, thì hệ thống pháp luật chính là cơ sở cho quản lý nhà nước đối với các hoạt động xã hội nói chung và đối với hoạt động tôn giáo nói riêng.
Ngày nay Nhà nước ta đang tiến hành đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nhiều lĩnh vực hoạt động của xã hội đã được luật hóa một cách cụ thể. Trong đó quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo được Đảng và Nhà nước ta xác định là những chính sách xã hội quan trọng, có tính đặc thù, vì vậy cải cách hệ thống pháp luật quản lý các hoạt tôn giáo là một yêu cầu khách quan.
Hệ thống luật pháp về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo là một bộ phận của hệ thống pháp luật Việt Nam. Hiện nay hệ thống pháp luật điều chỉnh các hoạt động tôn giáo ở nước ta đã có những bước phát triển đáng kể, ngày càng hoàn thiện, cơ bản đáp ứng được yêu cầu đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân. Cụ thể từ khi có Nghị quyết 24-NQ/TW/1990 của Bộ Chính trị Về tăng cường công tác tôn giáo trong tình hình mới ra đời, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản luật nhằm quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo. Đặc biệt năm 2004, Pháp lệnh Tín ngưỡng, Tôn giáo được ban hành, đây là văn bản pháp luật có giá trị pháp lý cao nhất về quản lý và điều chỉnh mọi hoạt động trong lĩnh vực tôn giáo. Bên cạnh đó những qui định pháp lý liên quan đến hoạt động tôn giáo còn nằm trong những qui định của văn bản pháp luật về dân sự, về đất đai, về bảo tồn, bảo tàng, về xây dựng…Đây là những cơ sở pháp lý để Nhà nước ta thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với các hoạt động tôn giáo và là những minh chứng cụ thể đấu tranh với các thế lực thù địch vu cáo ta vi phạm tự do tôn giáo, vi phạm nhân quyền, góp phần ngăn chặn hành vi lợi dụng tôn giáo.
Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay, “Hệ thống pháp luật về tôn giáo đang trong quá trình hoàn thiện nên chưa bao quát hết được một số nội dung những hoạt động tôn giáo” [7 tr.17]. Vì vậy trước yêu cầu của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân, và trước yêu cầu của công tác tôn giáo hiện nay, việc xây dựng hệ thống pháp luật về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo cần tiếp tục được củng cố và hoàn thiện.
Thứ tư, xuất phát từ âm mưu và hoạt động triệt để lợi dụng các sơ hở thiếu sót của ta trong quản lý nhà nước đối với tôn giáo và thực hiện chính sách tôn giáo của các thế lực thù địch.
Hiện nay các Nghị quyết của Đảng, Nghị định, Pháp lệnh của Nhà nước đã qui định cụ thể từng lĩnh vực của hoạt động tôn giáo. Nhưng do nhận thức của một số cán bộ đảng viên chưa thống nhất, nên các giải pháp chỉ đạo và thực hiện đã nảy sinh nhiều ý kiến khác nhau.
Việc xem xét sinh hoạt của một số cơ sở đạo Tin lành ở Tây Nguyên và Tây Bắc không được đảng bộ và chính quyền sở tại chấp nhận, thậm chí không muốn thừa nhận việc theo đạo của một số đồng bào; các cấp ủy còn chưa quan tâm lãnh đạo đúng mức việc xây dựng lực lượng quần chúng cốt cán; một số nơi lực lượng nòng cốt chính trị mỏng, nên hoạt động lúng túng và khả năng tập hợp quần chúng thấp; công tác tranh thủ chức sắc, nhà tu hành các tôn giáo chưa được quan tâm, nên công tác này không thường xuyên và kém hiệu quả; bộ máy làm công tác tôn giáo của các cấp chính quyền ở nhiều địa phương chưa được chú trọng, vì vậy công tác quản lý các hoạt động tôn giáo còn nhiều bất cập, buông lỏng. Với những lý do trên đã cho thấy công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo của chúng ta vẫn còn nhiều thiếu sót, tạo kẽ hở cho kẻ xấu lợi dụng, lôi kéo quần chúng để phát triển đạo trái pháp luật.
Hiện nay một số phần tử chống đối, cực đoan trong tôn giáo đang tổ chức lực lượng, câu kết với nước ngoài, tích cực tìm hiểu và khai thác những sơ hở thiếu sót trong công tác tôn giáo của ta. Chúng đưa ra những kết luận sai sự thật, cho rằng Việt Nam vi phạm tôn giáo, vi phạm nhân quyền, với mục đích duy nhất là chống phá chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Việc tuyên truyền phát triển đạo Tin lành trái phép vào đồng bào dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và một số nơi khác vẫn diễn biến phức tạp. Tuy các địa phương đã sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để ngăn chặn, nhưng trên thực tế hiệu quả đạt còn thấp.
Từ những thực tế như phân tích ở trên, đòi hỏi chúng ta phải tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo, qua đó nhằm đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng, tôn giáo
chính đáng của nhân dân, mặt khác, phải luôn cảnh giác chống lại âm mưu lợi dụng tôn giáo của các thế lực thù địch.
Tìm hiểu về vai trò và sự cần thiết của cải cách hành chính nhà nước tại: Tìm hiểu thêm
3. Mục tiêu, nguyên tắc và nội dung quản lý nhà nước về tôn giáo
3.1. Mục tiêu quản lý
* Mục tiêu tổng quát:
Nhằm đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của quần chúng có đạo, đồng thời chống lại những âm mưu, thủ đoạn lợi dụng tôn giáo vì mục đích phi tôn giáo, làm cho những hoạt động tôn giáo diễn ra trong khuôn khổ pháp luật, việc thực hiện đúng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với tôn giáo.
* Mục tiêu cụ thể:
Công tác quản lý nhà nước về tôn giáo, cần hướng tới và đạt được những mục tiêu chủ yếu sau đây:
Thứ nhất, quản lý nhà nước về tôn giáo trước hết phải bảo đảm được quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân, bảo đảm cho các hoạt động tôn giáo được diễn ra bình thường theo đúng qui định của pháp luật Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo là một trong những quyền cơ bản của con người đã được Công ước Quốc tế về các quyền dân sự và chính trị của Liên Hợp quốc nghi nhận. Trong suốt quá trình đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, coi đó là một trong những quyền cơ bản của công dân. Năm 1945, chỉ một ngày sau khi đọc “Tuyên ngôn độc lập” ở Quảng trường Ba Đình, trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ lâm thời, Hồ Chủ Tịch đã phát biểu: “Tôi đề nghị Chính phủ ta tuyên bố: Tín ngưỡng tự do Lương Giáo đoàn kết” [37, tr 53]. Ngày nay, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân. Thực hiện nhất quán chính sách tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, theo hoặc không theo một tôn giáo nào, quyền sinh hoạt tôn giáo bình thường theo đúng pháp luật…” [30, tr 128].
Cùng với bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân, phải bảo đảm cho các tổ chức, cá nhân tôn giáo được thực hiện các hoạt động tôn giáo và hành đạo một cách thuận lợi, nhằm đảm bảo quyền này, Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo đã qui định: “Người có tín ngưỡng, tín đồ được tự do bày tỏ đức tin, thực hành các nghi thức thờ cúng, cầu nguyện và tham gia các hình thức sinh hoạt, phục vụ lễ hội, lễ nghi tôn giáo và học tập giáo lý tôn giáo mà mình tin theo” [60, tr.3].
Đồng thời trong quản lý nhà nước về tôn giáo, cần phân biệt rõ giữa hoạt động tôn giáo thuần túy với hành vi lợi dụng hoạt động tôn giáo để đề ra những biện pháp quản lý phù hợp, tránh những hành động can thiệp vào công việc nội bộ của tôn giáo mà vẫn quản lý được các hoạt động tôn giáo diễn ra bình thường trong khuôn khổ pháp luật. Bên cạnh đó, trong hoạt động tôn giáo, cần yêu cầu các tổ chức tôn giáo, tín đồ, chức sắc, nhà tu hành chấp hành tốt các qui định của pháp luật.
Thứ hai, quản lý nhà nước về tôn giáo phải phát huy được những mặt tích cực, khắc phục được những hạn chế, tiêu cực của tôn giáo đối với sự phát triển của xã hội.
Tính hai mặt của tôn giáo ở nước ta hiện nay là rất rõ, do đó quản lý nhà nước đối với với hoạt động tôn giáo, phải phát huy và khơi dậy được những yếu tố tích cực của tôn giáo, như tính hướng thiện, từ bi, bác ái “thương người như thể thương thân” của tôn giáo trong các mối quan hệ của xã hội. Tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân tôn giáo tham gia cùng nhà nước giải quyết những vấn đề của xã hội như: Hoạt động từ thiện, cứu trợ nhân đạo, xã hội hóa các hoạt động giáo dục, y tế… Thông qua quản lý nhà nước đối với các hoạt động tôn giáo phải giúp cho quần chúng tăng cường tri thức khoa học và xã hội để từng bước xóa bỏ những nhận thức lệch lạc về thế giới quan và nhân sinh quan, những điều khắt khe, phi khoa học trong tôn giáo. Bên cạnh đó, chúng ta phải tăng cường cảnh giác đề phòng những âm mưu lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo chống lại chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Thứ ba, quản lý nhà nước về tôn giáo phải thực hiện được mục tiêu đoàn kết đồng bào có tín ngưỡng, tôn giáo và đồng bào không có tín ngưỡng, tôn giáo, tạo ra sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Mục tiêu đại đoàn kết toàn dân tộc, đoàn kết lương, giáo luôn là truyền thống quí báu và bài học quan trọng, là tiền đề của mọi thắng lợi trong sự nghiệp giải phóng dân tộc trước kia và công cuộc xây dựng đất nước hiện nay, đúng như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Đoàn kết, đoàn kết đại đoàn kết - thành công, thành công đại thành công”.
Trong công tác tôn giáo, mục tiêu đoàn kết dân tộc, đoàn kết giữa những người có tín ngưỡng, tôn giáo với những người không có tín ngưỡng, tôn giáo là vấn đề quan trọng khi tôn giáo luôn là công cụ, phương tiện để các thế lực phản động trong và ngoài nước lợi dụng nhằm thực hiện âm mưu thâm độc chia rẽ dân tộc, chia rẽ nhân dân với Đảng với Nhà nước.
Thứ tư, quản lý nhà nước về tôn giáo phải đảm bảo sự tăng cường vai trò của nhà nước trong việc điều chỉnh các hoạt động tôn giáo.
Trong thực tế, tổ chức, cá nhân tôn giáo là một bộ phận của xã hội, được nhà nước thừa nhận, do vậy phải đặt dưới sự quản lý của nhà nước. Hoạt động tôn giáo phải tuân thủ những qui định của nhà nước. Mọi hành vi nhằm biến các tổ chức tôn giáo thành lực lượng đối trọng với nhà nước, thoát ly khỏi sự quản lý của nhà nước đều là bất hợp pháp. Hoạt động tôn giáo nằm ngoài khuôn khổ pháp luật của nhà nước đều phải bị xử lý theo qui định của pháp luật. Thực hiện tốt được những điều trên, một mặt vai trò quản lý của nhà nước đối với hoạt động tôn giáo được tăng cường, mặt khác đưa các hoạt động tôn giáo theo đúng qui định của pháp luật, định hướng cho tín đồ, chức sắc tôn giáo đồng hành cùng nhân dân cả nước trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
3.2. Nguyên tắc quản lý nhà nước về tôn giáo
Quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo không ngoài mục đích bảo đảm cho hoạt động tôn giáo diễn ra trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật vì lợi ích chung, trong đó có cả lợi ích của đồng bào có đạo và lợi ích của các Giáo hội.
Quản lý nhà nước về hoạt động tôn giáo có một số nguyên tắc chính sau:
Một là, nguyên tắc đảm bảo cho mọi công dân được bình đẳng trước Hiến pháp và pháp luật
Đây là nguyên tắc của thể chế dân chủ, có tính phổ quát ở nhiều quốc gia. Nhà nước ta là nhà nước dân chủ, đến nay Hiến pháp Việt Nam đã được bổ sung nhiều lần với những qui định rõ ràng về các quyền con người được Hiến pháp bảo vệ trên tất cả các mặt dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; các quyền riêng trong xã hội, đặc biệt là quyền trẻ em, phụ nữ, các dân tộc thiểu số, quyền bình đẳng trước pháp luật của các tôn giáo.
Công dân có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật. Những nơi thờ tự của các tín ngưỡng, tôn giáo được pháp luật bảo hộ. Không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để làm trái pháp luật và chính sách của nhà nước [60, tr.70].
Chỉ thị 37- CT/TW về công tác tôn giáo trong tình hình mới của Bộ chính trị ngày 02/7/1998 cũng đã khẳng định: “Tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo và tự do không tín ngưỡng, tôn giáo của công dân. Mọi công dân đều bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ trước pháp luật, không phân biệt người theo đạo và người không theo đạo, cũng như giữa các tôn giáo khác nhau” [9, tr.118].
Vì vậy, không phân biệt nghĩa vụ và quyền lợi của công dân vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo, công dân theo tôn giáo và không theo tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật, được hưởng mọi quyền lợi công dân, đồng thời có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ công dân. Đây là nguyên tắc đồng thời cũng là nội dung quan trọng của quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam hiện nay.
Hai là, nguyên tắc đảm bảo tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân
Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của con người đã xuất hiện từ xa xưa trong lịch sử hình thành và phát triển của xã hội loài người. Tín ngưỡng là hoạt động thể hiện sự tôn thờ tổ tiên, tưởng niệm và tôn vinh những người có công với nước, với cộng đồng, thờ cúng thần thánh, biểu tượng có tính truyền thống và các hoạt động tín ngưỡng dân gian khác tiêu biểu cho những giá trị tốt đẹp về lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội. Tuy nhiên mức độ của niềm tin, sự tôn thờ ấy ở mỗi con người, mỗi cộng đồng người, mỗi giai đoạn lịch sử là khác nhau. Niềm tin tôn giáo khó áp đặt cũng không dễ tước đoạt, nó tồn tại như nhu cầu khách quan của đời sống hiện thực. Vì vậy tự do tín ngưỡng cũng có nghĩa là con người được tự nguyện hướng tới một lực lượng siêu nhiên, đồng thời cũng có quyền khước từ hoặc loại bỏ niềm tin đã có. Tự do tín ngưỡng cũng có nghĩa là không chấp nhận sự độc tôn hoặc tham vọng thôn tính của tôn giáo này đối với tôn giáo khác, càng không thể áp đặt hoặc gạt bỏ thông qua quyền lực chính trị.
Tuy nhiên quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo không phải là vô giới hạn, vì quyền của người này, cộng đồng này khi vượt qua giới hạn nào đó có thể vi phạm vào quyền chính đáng của những người khác. Tự do theo nghĩa chân chính của nó là tự do của người này, cộng đồng này không vi phạm đến tự do của người khác và cộng đồng khác. Điều 8 Pháp lệnh Tín ngưỡng, Tôn giáo đã khẳng định:
Không được lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để phá hoại hòa bình, độc lập, thống nhất đất nước; kích động bạo lực hoặc tuyên truyền chiến tranh, tuyên truyền trái pháp luật, chính sách của Nhà nước; chia rẽ nhân dân, chia rẽ các dân tộc, chia rẽ tôn giáo; gây rối trật tự công cộng, xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự, tài sản của người khác, cản trở việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân; hoạt động mê tín dị đoan và thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác [60, tr.3].
Chính vì những lý do trên nhà nước có trách nhiệm quản lý và điều chỉnh các hoạt động của cá nhân và tổ chức tôn giáo sao cho những hoạt động ấy diễn ra trong khuôn khổ của pháp luật, không ảnh hưởng đến xã hội.
Ba là, nguyên tắc về tính thống nhất giữa sinh hoạt tôn giáo và bảo tồn giá trị văn hóa
Hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo bao giờ cũng thể hiện qua sinh hoạt vật chất của con người. Tín ngưỡng, lòng tin tôn giáo được vật chất hóa trong đời sống xã hội thể hiện qua kinh sách, luật lệ, lễ nghi… Các cơ sở thờ tự của tôn giáo thường là nơi thờ phụng của tín đồ các tôn giáo, đồng thời cũng là nơi giữ gìn văn hóa vật thể và phi vật thể. Những công trình kiến trúc, những tác phẩm hội họa, điêu khắc, những bản nhạc, bài ca, y phục đến trang trí, bày biện… thực hiện các nghi thức tôn giáo đều thể hiện nét văn hóa đặc trưng của từng tôn giáo cụ thể. Vì vậy, sự tồn tại của tôn giáo cũng có nghĩa là sự bảo lưu văn hóa. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc không thể không quan tâm đến sinh hoạt tín ngưỡng dân gian và tôn giáo truyền thống mà nhân dân ta lưu giữ qua nhiều đời nay.
Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị văn hóa đích thực không thiếu những hiện tượng phản văn hóa có trong tôn giáo, những hủ tục cũ trỗi dậy, mê tín dị đoan gia tăng, thương mại hóa trong tôn giáo phát triển… những hiện tượng ấy trà trộn, thẩm thấu vào sinh hoạt tôn giáo làm vẩn đục bầu không khí sinh hoạt tôn giáo lành mạnh. Nhà nước quản lý hoạt động tôn giáo làm sao vừa giữ gìn được bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời loại bỏ dần những hiện tượng phản văn hóa trong sinh hoạt tôn giáo.
Bốn là, nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất, hài hòa lợi ích cá nhân, cộng đồng và lợi ích quốc gia, xã hội
Người có tín ngưỡng, tôn giáo và người không có tín ngưỡng, tôn giáo thường có nhiều nhu cầu xuất hiện trong đời sống xã hội. Đối với tín đồ các tôn giáo, nhu cầu tâm linh của họ được nhà nước coi trọng và tạo mọi điều kiện để họ đáp ứng nhu cầu ấy. Nhưng ở vào một thời điểm nào đó đứng trước nhiều nhu cầu thì ở đây đòi hỏi tín đồ phải giải quyết hài hòa, thỏa đáng giữa lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể với lợi ích chung của xã hội. Thực hiện nguyên tắc này đòi hỏi phải giải quyết tốt các xung đột, mâu thuẫn xuất hiện giữa các chủ thể nói trên.
Năm là, những hoạt động tôn giáo vì lợi ích chính đáng và hợp pháp của tín đồ phải được đảm bảo. Những hoạt động tôn giáo vì lợi ích của tổ quốc và của nhân dân được khuyến khích. Mọi hành vi vi phạm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để chống lại Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, ngăn cản tín đồ làm nghĩa vụ công dân, phá hoại sự nghiệp đoàn kết toàn dân, làm phương hại đến nền văn hóa lành mạnh của dân tộc và hoạt động mê tín dị đoan đều bị lên án và xử lý vi phạm theo luật định.
3.3. Nội dung quản lý nhà nước về tôn giáo
* Đặc điểm đối tượng quản lý:
Đối tượng quản lý về hoạt động tôn giáo gồm tín đồ, nhà tu hành, chức sắc và các tổ chức tôn giáo. Là công dân Việt Nam, tín đồ, chức sắc tôn giáo, nhà tu hành vừa mang những đặc điểm chung của người Việt Nam, nhưng đồng thời cũng có những nét đặc trưng riêng của người có đạo.
- Đặc điểm của tín đồ, chức sắc tôn giáo, nhà tu hành:
+ Đặc điểm của tín đồ:
Tín đồ là những người tin theo một tôn giáo và được tổ chức tôn giáo thừa nhận. Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo với số lượng tín đồ đông đảo, chiếm khoảng 20% dân số cả nước, từ đặc điểm này cho thấy tôn giáo vẫn là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân. Quản lý nhà nước phải thể hiện sự tôn trọng và bảo đảm cho nhân dân thực hiện nhu cầu đó.
Trong mỗi tín đồ đều có sự thống nhất [nhưng không đồng nhất] giữa mặt công dân và mặt tín đồ. Là công dân, tín đồ có mọi quyền và nghĩa vụ như mọi công dân khác. Là người có tín ngưỡng tôn giáo họ có niềm tin ở Chúa, tình cảm đời sống tâm linh ở nhiều mức độ khác nhau và họ có quyền lợi do giáo hội qui định, họ phải hành đạo theo giáo luật. Đây chính là đặc điểm quan trọng mà chủ thể quản lý nhà nước đối với tôn giáo cần nắm vững.
Ở nước ta đại đa số tín đồ các tôn giáo là nông dân và nhân dân lao động. Dù là tín đồ của tôn giáo nào, bản chất của người nông dân vốn là những con người cần cù lao động, có lòng yêu nước nồng nàn, căm thù giặc ngoại xâm và bọn bóc lột. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, tín đồ các tôn giáo đã đóng góp đáng kể cho sự nghiệp cách mạng vĩ đại của dân tộc, đồng bào có đạo luôn gắn bó với cách mạng. Trong công cuộc đổi mới hiện nay, họ có nguyện vọng tha thiết là sống “tốt đời, đẹp đạo”, cùng toàn dân đoàn kết trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phấn đấu vì mục tiêu dân giầu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.
Đây là đặc điểm rất tích cực trong đồng bào tín đồ. Trong lĩnh vực quản lý nhà nước đối với các hoạt động tôn giáo, phải phát huy được những điểm tích cực, khơi dậy những truyền thống quí báu trong đồng bào, phải coi đây là một yếu tố quan trọng góp phần phát huy nội lực để xây dựng đất nước.
Bên cạnh đại đa số đồng bào có tinh thần yêu nước, tinh thần dân tộc sâu sắc, một số tín đồ do nhiều nguyên nhân khác nhau trong hoạt động tôn giáo còn chưa tuân thủ pháp luật, bị các thế lực thù địch lợi dụng, nghe theo kẻ xấu tham gia vào các vụ gây rối trật tự công cộng.
Từ đặc điểm này, trong công tác quản lý nhà nước về tôn giáo cần quan tâm những vấn đề sau:
Một là, ở một quốc gia đa tôn giáo như nước ta thì các tín đồ tôn giáo phải luôn đặt lợi ích dân tộc, quốc gia lên trên hết và phấn đấu vì mục tiêu chung là dân giầu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nhà nước không phân biệt, đối xử về nghĩa vụ và quyền lợi công dân vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo, giải quyết hài hòa giữa mặt công dân và mặt tín đồ.
Hai là, phát huy tính khoan dung, hòa đồng giữa các tôn giáo nhằm đoàn kết các tôn giáo để đảm bảo ổn định chính trị-xã hội. Đồng thời chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào có đạo, thực hiện có hiệu quả chính sách xóa đói giảm nghèo ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng đông đồng bào tín đồ tôn giáo đang gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Ba là, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo nhưng luôn đề cao cảnh giác chống những âm mưu lợi dụng tôn giáo của các thế lực thù địch.
+ Đặc điểm của nhà tu hành, chức sắc:
Nhà tu hành là tín đồ tự nguyện thực hiện thường xuyên nếp sống riêng theo giáo lý, giáo luật của tôn giáo mà mình tin theo.
Chức sắc là tín đồ có chức vụ, phẩm sắc trong tôn giáo.
Nhà tu hành, chức sắc trước hết là tín đồ thuộc một tổ chức tôn giáo nhất định bởi vậy họ cũng có những đặc điểm chung của một tín đồ. Song khác với tín đồ, đội ngũ chức sắc là những người được tổ chức tôn giáo lựa chọn, đào tạo cơ bản, do đó năng lực, trình độ của họ khá cao và được tổ chức tôn giáo phong chức, phong phẩm, bầu cử và suy cử. Họ đại diện ở những mức độ khác nhau cho các tổ chức tôn giáo, họ vừa chăn dắt tín đồ vừa quản lý hành chính đạo theo thẩm quyền.
Trong quan hệ với tín đồ, họ là những người rất gần gũi với tín đồ, nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng của tín đồ, do đó họ có vị trí, vai trò ảnh hưởng rất sâu sắc trong tín đồ.
+ Đặc điểm của tổ chức tôn giáo:
Tổ chức tôn giáo là tập hợp những người cùng tin theo một hệ thống giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức theo một cơ cấu nhất định được nhà nước công nhận.
Việt Nam là một quốc gia có nhiều tín ngưỡng, tôn giáo. Có tôn giáo được tổ chức thành một hệ thống từ Trung ương xuống đến cơ sở như Giáo hội Công giáo Việt Nam, Giáo hội Phật giáo Việt Nam… nhưng có những tôn giáo trong quá trình phát triển do nhiều nguyên nhân bị tách ra thành nhiều hệ phái khác nhau, mỗi hệ phái tạo thành một tổ chức hoạt động độc lập như đạo Tin lành, đạo Cao đài.
Tổ chức tôn giáo có chức năng điều hành hoạt động của tôn giáo. Trong mỗi tôn giáo, tổ chức bộ máy được sắp xếp khác nhau, hệ thống tổ chức của tôn giáo được qui định theo hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo và được Nhà nước công nhận. Trong mối quan hệ nội bộ của tổ chức tôn giáo, có tổ chức có mối quan hệ hành chính đạo rất chặt chẽ, cấp dưới phục tùng cấp trên. Ngược lại, có tổ chức mối quan hệ hành chính đạo lại rất lỏng lẻo như trong đạo Phật, mặc dù là một tổ chức Phật giáo thống nhất nhưng trong mỗi hệ phái có tính chất độc lập tương đối, ít lệ thuộc vào Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Trong mối quan hệ với nhà nước và xã hội, giáo hội là tổ chức đại diện cho tôn giáo để giải quyết các công việc có liên quan đến tôn giáo. Các tổ chức tôn giáo được nhà nước công nhận đều thể hiện đường hướng hành đạo gắn bó, đồng hành cùng với dân tộc, hoạt động tôn giáo cơ bản tuân thủ các qui định của pháp luật.
* Những nội dung chủ yếu về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo:
- Những nội dung cơ bản về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo:
Quản lý nhà nước về tôn giáo gồm nhiều công việc như sau:
+ Xây dựng chiến lược, kế hoạch dài hạn, năm năm và hàng năm thuộc lĩnh vực tôn giáo;
+ Ban hành các văn bản qui phạm pháp luật đối với hoạt động tôn giáo;
+ Tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật đối với hoạt động tôn giáo;
+ Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đối với hoạt động tôn giáo;
+ Qui định tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo;
+ Qui định về việc phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo;
+ Tổ chức quản lý công tác nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo;
+ Kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về hoạt động tôn giáo.
Tất cả những công việc trên có mối quan hệ mật thiết với nhau, để làm tốt công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo cần chú trọng thực hiện tốt tất cả các công việc này.
- Những nội dung cụ thể của quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo:
Nội dung cụ thể về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo gồm nhiều lĩnh vực như sau:
+ Quản lý tổ chức tôn giáo;
+ Quản lý việc phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử trong tôn giáo;
+ Quản lý các chương trình mục vụ thường xuyên, đột xuất của tôn giáo;
+ Quản lý về đại hội, hội nghị và một số việc thuộc hành chính đạo của tổ chức tôn giáo
+ Quản lý việc xây dựng cơ sở vật chất của tôn giáo, kinh doanh, xuất nhập khẩu kinh sách tôn giáo và đồ dùng việc đạo;
+ Quản lý các hoạt động quốc tế của tổ chức, cá nhân tôn giáo.