Thai nhi được hình thành và phát triển như thế nào trong bụng của người mẹ? Đây chắc hẳn là một vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Nghiên cứu và tìm hiểu vấn đề này sẽ cung cấp cho chúng ta những thông tin thú vị. Đồng thời, chúng ta sẽ hiểu hơn chính mình cũng như bé yêu phát triển như thế nào từ lúc định hình đến lúc được sinh ra. Bài viết sau của bác sĩ Nguyễn Lâm Giang sẽ trình bày chi tiết sự hình thành và phát triển của thai nhi để bạn đọc tham khảo.
1. Đôi nét tổng quan về sự hình thành và phát triển của thai nhi
Theo dõi sự hình thành và phát triển của thai nhi, người mẹ sẽ cảm nhận được những thay đổi từng ngày của bé yêu. Đây là một trong những niềm vui rất thiêng liêng của hầu hết mẹ bầu. Ngoài ra, việc theo dõi này còn giúp người mẹ:
- Biết được thai nhi có phát triển bình thường hay không.
- Sớm nhận ra những bất thường trong thai kỳ để được điều trị kịp thời.
- Tầm soát những bệnh lý, dị tật bẩm sinh có thể có của em bé khi chào đời.
- Biết được cơ thể đang thiếu chất gì cần thiết cho cơ thể và sự phát triển của thai nhi trong bụng.
2. Sự hình thành của thai nhi
2.1. Sự phóng noãn
Trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt bình thường, một trứng [noãn] thường được phóng thích từ một trong các buồng trứng. Thời điểm phóng noãn vào khoảng 14 ngày sau kỳ kinh cuối cùng. Sự phóng thích của trứng được gọi là rụng trứng. Trứng được cuốn vào đầu hình phễu của một trong các ống dẫn trứng.
Khi rụng trứng, chất nhầy ở cổ tử cung trở nên lỏng hơn và đàn hồi hơn, giúp tinh trùng đi vào tử cung nhanh chóng. Trong vòng 5 phút, tinh trùng có thể di chuyển từ âm đạo. Sau đó, đi qua cổ tử cung vào tử cung và đến đầu hình phễu của ống dẫn trứng – nơi thụ tinh thông thường. Các tế bào lót trong ống dẫn trứng tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thụ tinh.
Nếu quá trình thụ tinh không xảy ra, trứng di chuyển xuống ống dẫn trứng đến tử cung. Đây chính là nơi trứng bị thoái hóa và đi qua tử cung vào kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Một hiện tượng của quá trình trứng không thụ tinh đó chính là hành kinh.
2.2. Sự thụ tinh
Nếu một tinh trùng thâm nhập vào trứng, kết quả là thụ tinh. Các lông mao nhỏ như lông tơ lót trong ống dẫn trứng đẩy trứng đã thụ tinh [hợp tử] đi qua ống về phía tử cung. Các tế bào của hợp tử phân chia nhiều lần khi hợp tử di chuyển xuống ống dẫn trứng đến tử cung. Hợp tử đi vào tử cung sau 3 đến 5 ngày.
Trong tử cung, các tế bào tiếp tục phân chia, trở thành một quả cầu rỗng gọi là phôi nang. Các phôi nang làm tổ trong thành tử cung khoảng 6 ngày sau khi thụ tinh. Nếu có nhiều hơn một trứng được giải phóng và thụ tinh, thì quá trình mang thai sẽ liên quan đến đa thai. Thông thường là hai [song sinh].
Xem thêm: Cách chăm sóc và dinh dưỡng cho trẻ sinh non như thế nào?
Bởi vì vật chất di truyền trong mỗi trứng và trong mỗi tinh trùng hơi khác nhau, mỗi trứng thụ tinh là khác nhau. Kết quả là cặp song sinh là anh em sinh đôi. Sinh đôi giống hệt nhau là kết quả khi một trứng đã thụ tinh tách thành hai phôi sau khi nó bắt đầu phân chia. Vì một trứng được thụ tinh bởi một tinh trùng nên vật chất di truyền trong hai phôi là giống nhau.
3. Sự hình thành và phát triển của thai nhi – giai đoạn phôi bào
Khoảng 6 ngày sau khi thụ tinh, phôi nang bám vào niêm mạc tử cung, thường ở gần đỉnh. Quá trình này, được gọi là cấy ghép, được hoàn thành vào ngày 9 hoặc 10. Thành của phôi nang dày một tế bào ngoại trừ một khu vực, nơi dày từ ba đến bốn tế bào.
Các tế bào bên trong vùng dày lên phát triển thành phôi, và các tế bào bên ngoài đào sâu vào thành tử cung và phát triển thành nhau thai. Nhau thai sản xuất một số hormone giúp duy trì thai kỳ. Ví dụ, nhau thai sản xuất gonadotropin, ngăn cản buồng trứng giải phóng trứng. Đồng thời kích thích buồng trứng sản xuất liên tục estrogen và progesterone.
Nhau thai cũng mang oxy và chất dinh dưỡng từ mẹ sang thai nhi và các chất thải từ thai nhi sang mẹ. Một số tế bào từ nhau thai phát triển thành một lớp màng bên ngoài [màng đệm] xung quanh phôi nang. Các tế bào khác phát triển thành lớp màng bên trong [amnion]. Lớp màng này tạo thành túi ối.
Khi túi được hình thành [khoảng ngày thứ 10 đến ngày thứ 12], phôi nang được coi là phôi thai. Túi ối chứa đầy một chất lỏng trong suốt [nước ối] và mở rộng để bao bọc lấy phôi thai đang phát triển và nổi bên trong nó.
4. Sự hình thành và phát triển của thai nhi – giai đoạn phôi thai
Giai đoạn phát triển tiếp theo là phôi thai. Giai đoạn này được đặc trưng bởi sự hình thành của hầu hết các cơ quan nội tạng và cấu trúc bên ngoài cơ thể. Hầu hết các cơ quan bắt đầu hình thành khoảng 3 tuần sau khi thụ tinh, tương đương với 5 tuần của thai kỳ.
Lúc này, phôi thai dài ra, gợi ý về hình dạng con người. Ngay sau đó, khu vực sẽ trở thành não và tủy sống [ống thần kinh] bắt đầu phát triển. Tim và các mạch máu lớn bắt đầu phát triển sớm hơn – vào khoảng ngày thứ 16. Tim bắt đầu bơm chất lỏng qua các mạch máu vào ngày thứ 20. Và các tế bào hồng cầu đầu tiên xuất hiện vào ngày hôm sau. Các mạch máu tiếp tục phát triển trong phôi thai và nhau thai.
Tham khảo thêm: 30 ngày đầu đời của trẻ, bạn cần chú ý những thông tin quan trọng nào?
Hầu hết tất cả các cơ quan được hình thành hoàn chỉnh vào khoảng 10 tuần sau khi thụ tinh. Các trường hợp ngoại lệ là não và tủy sống, chúng tiếp tục hình thành và phát triển trong suốt thai kỳ. Hầu hết các dị tật [dị tật bẩm sinh] xảy ra trong giai đoạn các cơ quan đang hình thành.
Trong thời kỳ này, phôi thai dễ bị tác động của thuốc, tia xạ và virus nhất. Vì vậy, phụ nữ mang thai không nên tiêm phòng vaccine virus sống hoặc dùng bất kỳ loại thuốc nào trong thời kỳ này. Trừ khi chúng được xem là cần thiết để bảo vệ sức khỏe của mẹ bầu.
5. Sự phát triển của bào thai và nhau thai
5.1. Sự phát triển của bào thai
Vào cuối tuần thứ 8 sau khi thụ tinh [thai 10 tuần], phôi được coi là thai nhi. Trong giai đoạn này, các cấu trúc đã hình thành sẽ phát triển và phát triển. Sau đây là các dấu hiệu nổi bật trong sự hình thành và phát triển của thai nhi:
- Đến tuần thứ 12 của thai kỳ: Thai nhi lấp đầy toàn bộ tử cung.
- Khoảng 14 tuần: Có thể xác định được giới tính.
- Khoảng 16 đến 20 tuần: Thông thường, bà bầu có thể cảm nhận được thai nhi chuyển động. Phụ nữ đã từng mang thai thường cảm thấy chuyển động sớm hơn phụ nữ mang thai lần đầu khoảng 2 tuần.
- Vào khoảng tuần thứ 24: Thai nhi có cơ hội sống sót bên ngoài tử cung.
- Phổi tiếp tục trưởng thành cho đến gần thời điểm sinh nở. Bộ não tích lũy các tế bào mới trong suốt thai kỳ và năm đầu tiên của cuộc đời sau khi sinh.
5.2. Sự phát triển của nhau thai
Khi nhau thai phát triển, nó kéo dài các phần nhô ra nhỏ như lông [nhung mao] vào thành tử cung. Các phép chiếu phân nhánh và tập hợp lại theo một cách sắp xếp phức tạp như cây. Sự sắp xếp này làm tăng đáng kể diện tích tiếp xúc giữa thành tử cung và nhau thai.
Nhờ đặc điểm này, nhau thai có thể trao đổi nhiều chất dinh dưỡng và chất thải hơn. Nhau thai được hình thành đầy đủ sau 18 đến 20 tuần nhưng vẫn tiếp tục phát triển trong suốt thai kỳ. Khi sinh nở, nó nặng khoảng 1 pound tương đương 0,45 Kg.
6. Sự hình thành và phát triển của thai nhi trong từng tam cá nguyệt
6.1. Tam cá nguyệt thứ nhất
Tam cá nguyệt thứ nhất tính từ tuần mang thai đầu tiên đến hết tuần thứ 13. Đây là khoảng thời gian tương đương với 3 tháng đầu mang thai của người mẹ. Trong tam cá nguyệt đầu tiên, sự hình thành và phát triển của thai nhi có những đặc điểm nổi bật sau:
- Hiện tượng thụ thai sẽ xảy ra. Tinh trùng và trứng hợp nhất tại một trong hai ống dẫn trứng để tạo thành hợp tử.
- Hợp tử sẽ di chuyển xuống ống dẫn trứng về phía tử cung. Tiếp theo, hợp tử sẽ làm tổ trong buồng tử cung.
- Phôi thai và nhau thai sẽ hình thành.
- Nồng độ hormon HCG bắt đầu tăng từ tuần thứ 5 của thai kỳ.
- Ống thần kinh hình thành từ tuần thứ 6.
- Đầu của bé bắt đầu phát triển, gương mặt hình thành và phát triển từ tuần 7. Đến tuần thứ 8, mũi của thai nhi sẽ hình thành.
- Tay và chân hình thành, phát triển mạnh mẽ từ tuần thứ 9 và 10.
- Bộ phận sinh dục sẽ hình thành vào tuần thứ 11.
- Móng tay hình thành vào tuần thứ 12.
- Đến hết tuần thứ 13, tất cả các cơ quan của thai về cơ bản đã hoàn thiện.
6.2. Tam cá nguyệt thứ hai
Tam cá nguyệt này tương đương với 3 tháng giữa thai kỳ. Tức là từ tuần 14 đến tuần thứ 27 của thai kỳ. Những đặc điểm nổi bật trong sự hình thành và phát triển của thai nhi giai đoạn này đó là:
- Giới tính của thai nhi sẽ có thể xác định được kể từ tuần thứ 14.
- Từ tuần thứ 15, mẹ bầu bắt đầu cảm nhận rõ nét về những chuyển động của bé.
- Cơ quan thính giác bắt đầu hình thành và phát triển từ tuần thứ 16. Đến tuần thứ 18, thai bắt đầu phản ứng với âm thanh. Vì vậy, thai phụ có thể nói chuyện, hát hoặc cho bé nghe nhạc.
- Khuôn mặt bé bắt đầu hoàn thiện từ tuần thứ 19.
- Vào tuần thứ 23, bé đa biết chớp mắt khi ngủ.
- Đến cuối tam cá nguyệt thứ 2, hệ hô hấp của bé phát triển hoàn thiện hơn. Bé ngủ và thức đều đặn hàng ngày.
6.3. Tam cá nguyệt thứ 3
Tam cá nguyệt thứ 3 là 3 tháng cuối của thai kỳ. Trong tam cá nguyệt này, thai nhi có những sự phát triển đặc trưng sau:
- Thai tích tụ lớp mỡ dưới da, được bao quanh bởi nước ối.
- Hình thành cơ bắp.
- Xương sọ bắt đầu hợp nhất vào tuần thứ 33. Tuần thứ 34, bé nhận biết được giọng nói của mẹ.
- Bé sẽ chào đời trong khoảng thời gian từ tuần thứ 38 đến tuần thứ 42 của thai kỳ.
- Nếu sang tuần thứ 42 mà thai phụ vẫn chưa có dấu hiệu chuyển dạ thì thai được gọi là thai kỳ già tháng. Các bác sĩ có thể sẽ tư vấn cho thai phụ các biện pháp giục sinh.
7. Lời kết
Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về sự hình thành và phát triển của thai nhi. Tính từ thời điểm thụ tinh cho đến ngày chào đời. Từ đó, các mẹ bầu sẽ có kế hoạch cụ thể trong việc chăm sóc thai nhi. Mục đích là để có một thai kỳ an toàn, đồng thời sinh ra một em bé khỏe mạnh.