Khi trải qua một điều tồi tệ, đã bao giờ bạn lắng nghe lời khuyên “Hãy tích cực lên!” nhưng vẫn cảm thấy rối ren trước áp lực vô hình, cùng những khó khăn chưa được giải quyết?
Trên thực tế, sự tích cực không phải lúc nào cũng tốt. Việc cố gắng tỏ ra lạc quan khi cảm xúc bên trong không như vậy để lại nhiều hậu quả. Nó được gọi là “toxic positivity”, hay là sự tích cực độc hại.
Sự tích cực độc hại [toxic positivity] chỉ việc quá tập trung theo đuổi những suy nghĩ tích cực và bỏ qua những cảm xúc khác. Nó dẫn đến sự từ chối, đánh giá thấp, và xem thường những cảm xúc cũng như trải nghiệm thật của con người.
Trong cuộc sống, sự tích cực độc hại hiện diện qua:
- Câu nói "Bây giờ tụi bây sướng quá rồi, thời tao..." của người lớn mỗi khi bạn nói về áp lực của mình.
- Lời bình luận “Hãy luôn nhìn vào mặt tích cực” mỗi khi bạn gặp vấn đề.
- Bạn tự thuyết phục mình "Mọi chuyện rồi sẽ ổn thôi", nhưng làm thế nào để ổn thì bạn lại không biết.
Suy nghĩ tích cực cho bạn niềm tin và hy vọng trong nhiều trường hợp. Nhưng chúng có thể trở nên độc hại khi một người:
- Che giấu cảm xúc thật.
- Cố gắng chịu đựng những điều mình không thích bằng cách gạt bỏ cảm xúc khó chịu của bản thân.
- Chối bỏ trải nghiệm tiêu cực của người khác bằng những câu nói tích cực.
- Cố gắng đưa ra quan điểm thay vì thấu hiểu cảm xúc của người khác.
- Hạ thấp người khác khi họ có những cảm xúc không tích cực.
- Loại bỏ những điều phiền muộn với suy nghĩ “Mọi thứ vốn dĩ là như vậy!”.
- Cảm thấy tội lỗi vì cảm xúc tiêu cực [giận dữ, xấu hổ, thất vọng,...] của bản thân.
Cảm xúc thứ cấp [meta/secodary emotion] là phản ứng của bạn trước cảm xúc của chính mình. Ví dụ, bạn buồn bã sau khi chia tay người yêu [cảm xúc] và bạn cảm thấy xấu hổ vì chính điều đó [cảm xúc thứ cấp].
Theo nhà trị liệu tâm lý Carolyn Karoll, cảm xúc là một phần của trải nghiệm con người và chỉ tồn tại nhất thời.
Tự đánh giá bản thân vì những cảm xúc này dẫn đến những cảm xúc thứ cấp dữ dội hơn như xấu hổ, đau khổ, thất vọng, lo âu. Chúng khiến bạn bị phân tâm khỏi việc giải quyết vấn đề hiện tại và đánh mất lòng tự trắc ẩn.
Tăng mức độ của cảm xúc tiêu cực
Theo nhà tâm lý học lâm sàng Jaime Zuckerman, sự tích cực độc hại thực chất là một cách chối bỏ những khó chịu bên trong. Khi bị chối bỏ, những cảm xúc tiêu cực dần trở nên lớn hơn vì mãi vẫn không được xử lý.
Đánh mất thông tin quan trọng
Cảm xúc có bản chất là một nguồn thông tin. Nó giúp bạn nhận biết điều gì đang diễn ra và cảm xúc của bản thân về sự kiện đó.
Việc lờ đi những cảm xúc tiêu cực, chẳng khác nào bạn bỏ qua đèn đỏ khi đến ngã tư. Lúc này, bạn sẽ thiếu đi dữ kiện góp phần giúp mình đưa ra quyết định đúng đắn.
Khó kết nối với người khác
Khi phủ nhận cảm xúc của mình, chúng ta dần mất kết nối với bản thân. Điều đó cũng khiến người khác cảm thấy khó liên kết với chúng ta hơn. Khi ấy, bạn đang cố tạo nên "vỏ bọc" rằng mình ổn và không cần đến sự giúp đỡ.
Ảnh hưởng đến động lực
Việc luôn suy nghĩ theo hướng tích cực đôi khi lại là con dao hai lưỡi ngăn bạn đạt được mục tiêu của mình.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người chỉ dành thời gian mơ mộng về một tương lai tươi sáng khi làm điều gì đó [giảm cân, tỏ tình với "crush"], sẽ có ít động lực để biến nó thành hiện thực hơn.
Bởi vì lúc này, viễn cảnh tích cực đã nằm ở trong đầu họ. Họ quá đắm chìm trong vào nó nên nghĩ rằng mình đã thực sự làm điều đó rồi.
Thay vì chỉ nhấn mạnh tư duy tích cực, công nhận những cảm xúc thật của mình là một cách giải quyết vấn đề tốt hơn và hạn chế được sự tích cực độc hại.
Hãy bỏ mọi thứ ra khỏi lồng ngực, bao gồm những điều tiêu cực, ngay cả khi điều đó không dễ dàng lúc đầu.
Thể hiện cảm xúc qua lời nói hoặc câu chữ làm giảm mức độ của sự buồn bã, tức giận hay đau đớn. Nếu được, hãy viết xuống hoặc chia sẻ với người bạn tin tưởng về cảm xúc của mình.
Tránh những lời động viên sáo rỗng
Những cụm từ như “Mọi chuyện sẽ ổn thôi" thường đem đến cảm giác tồi tệ hơn. Nó dập tắt cảm xúc tự nhiên và từ chối giải quyết các vấn đề triệt để. Thay vào đó, hãy kết hợp việc công nhận lời nói của mình ở thực tại.
Ví dụ, thay vì nói“Ê, mày vui lên đi. Mọi chuyện sẽ ổn thôi”, hãy nói “Cảm thấy buồn là chuyện bình thường. Nhưng mày có muốn thử làm chuyện gì khác không?”.
Biết rằng cảm xúc không phải lúc nào cũng rạch ròi
Theo nhà tâm lý học lâm sàng Jaime Long, sự tích cực lành mạnh công nhận những cảm xúc thật. Nó không đòi hỏi việc chỉ được giữ một góc nhìn nhất định, tức là hai cảm xúc trái ngược nhau có thể cùng tồn tại.
Chẳng hạn, bạn có thể cảm thấy buồn bã vì mất công việc yêu thích nhưng cũng rất hi vọng có thể tìm một công việc mới.
Khi bạn không còn đánh đồng những cảm xúc tiêu cực [buồn rầu, thất vọng, đố kỵ,...] là có hại và phải được loại bỏ, bạn sẽ có lòng trắc ẩn với chính mình hơn.
Nhìn nhận thực tế
Việc thừa nhận thực tế trong khi hướng đến sự tích cực giúp bạn cân bằng giữa việc suy nghĩ tích cực và nhìn nhận thực tế. Giáo sư Grabriele Oettigen tại Đại học New York đã đề ra phương thức WOOP, viết tắt cho:
- Wish: mong ước
- Outcome: kết quả
- Obstacle: chướng ngại
- Plan: kế hoạch
Cụ thể, hãy viết ra mục tiêu, kết quả tốt nhất khi đạt được chúng, những trở ngại và kế hoạch để vượt qua. Với phương thức này, bạn có thể duy trì sự tích cực và đồng thời hạn chế được tác động của sự tích cực độc hại.
Bạn đã bao giờ thấy mình vướng vào một lời phê bình tiêu cực từ người khác hoặc quanh quẩn với cảm giác lỗi lầm của mình? Đó là do cơ chế của não bộ sẽ có xu hướng để ý đến những thông tin tiêu cực trong cuộc sống. Các chuyên gia tâm lý nghiên cứu về não bộ gọi đây là khuynh hướng tiêu cực. Trong bài viết này, hãy cùng YouMed tìm hiểu kỹ hơn về tình trạng trên nhé!
1. Khuynh hướng tiêu cực của não bộ là gì?
Khuynh hướng tiêu cực [thành kiến] là khi bạn gặp một sự kiện trong cuộc sống. Não bộ sẽ hoạt động để đảm bảo chúng ta thích nghi được với môi trường thông qua suy nghĩ, cảm xúc, ghi nhớ,…
Những hoạt động này của não bộ sẽ có khuynh hướng tập trung nhiều vào các khía cạnh tiêu cực của vấn đề. Theo cách đó, chúng ta sẽ chú tâm bởi những lời châm chọc. Những điều mình đã xử lý chưa tốt trước tình huống đó hơn là những lời khen ngợi, việc mình đã làm tốt.
Một số biểu hiện của khuynh hướng tiêu cực:
- Ghi nhớ những trải nghiệm đau thương tốt hơn những điều tích cực
- Nhớ lại những lời lăng mạ tốt hơn là khen ngợi
- Phản ứng mạnh mẽ hơn với các tác nhân gây tiêu cực có tâm trí
- Nghĩ về những điều tiêu cực thường xuyên hơn là những điều tích cực
- Nhạy cảm hơn với các sự kiện tiêu cực hơn là những sự kiện tích cực có mức độ ngang bằng nhau
Ví dụ:
Bạn có thể có một ngày với rất nhiều chuyện làm bạn vui vẻ tại nơi làm việc. Nhưng ngay khi bị đồng nghiệp đưa ra nhận xét tiêu cực về bản thân. Bạn cảm thấy khó chịu.
Sau đó, khi đi làm về. Nếu được ai đó hỏi bạn cảm thấy ngày hôm nay thế nào? Bạn sẽ lập tức trả lời rằng: ngày làm việc hôm nay thật tồi tệ. Mặc dù, khi nhìn tổng quan thì những yếu tố tiêu cực chỉ chiếm 1 phần nhỏ trong cả ngày.
Hiện tượng tâm lý này còn giải thích tại sao những ấn tượng đầu tiên tồi tệ của chúng ta về một ai đó sẽ rất khó để có thể khắc phục. Tại sao những sang chấn trong quá khứ có thể tác động kéo dài đến sức khỏe tâm thần của chúng ta đến vậy.
Trong hầu hết mọi sự việc, chúng ta có nhiều khả năng sẽ nhận thấy những điều tiêu cực và sau đó có thể ghi nhớ chúng một cách sâu sắc hơn.
2. Khuynh hướng tiêu cực trong thực tế
Khuynh hướng tiêu cực xuất hiện nhiều trong cuộc sống thường ngày của bạn. Nó thực tế trong cách mọi người cảm thấy, suy nghĩ và hành động:
- Nhìn chung, bạn đã nhận được một đánh giá hiệu quả làm việc tại công ty rất tốt và được ghi nhận nhiều thành tích. Xong một ngày, bạn nhận được một vài góp ý mang tính xây dựng đã chỉ ra những lĩnh vực mà bạn làm chưa tốt. bạn cảm thấy mình cần cải thiện. Thay vì cảm thấy tốt về các khía cạnh tích cực trước giờ được đánh giá. Bạn cảm thấy buồn và tức giận về góp ý mình vừa nhận.
- Sau một cuộc tranh cãi với đồng nghiệp mà mình đã làm việc lâu. Bạn thấy mình đa phần tập trung vào các sai sót thay vì thừa nhận điểm tốt của anh ấy. Bạn xuất hiện nhiều những kinh nghiệm không tốt của anh ấy. Ngay cả những lỗi nhỏ nhất cũng được khuếch đại. Trong khi các đặc tính tích cực từng ghi nhận ở anh ta cũng bị bỏ qua.
- Bạn vẫn nhớ lại một cách sống động tình huống bị bẽ mặt trước bạn bè. Mặc dù sự kiện đã xảy ra nhiều năm trước. Bạn thấy mình co rúm, xấu hổ vì điều đó. Mặc dù bạn bè của bạn có lẽ đã quên nó từ lâu.
Bạn có thể thực hiện các bước để áp dụng quan điểm tích cực hơn trong cuộc sống. Tránh làm khuynh hướng tiêu cực này trở nên tồi tệ hơn trong cuộc sống của bạn.
>> Tìm hiểu thêm về việc các khuynh hướng tiêu cực tác động đến hành vi của bạn như thế: Tại sao “não bộ” có khuynh hướng tiêu cực? [Phần 2]