Trang web này phụ thuộc vào doanh thu từ số lần hiển thị quảng cáo để tồn tại. Vui lòng tắt trình chặn quảng cáo của bạn hoặc tạm dừng tính năng chặn quảng cáo cho trang web này.
Là năng lực thực tiễn của xã hội loài người được kết tinh lại và được gửi vào đối tượng.” “ có được khi con người tác động vào đối tượng một chuỗi thao tác tuyến tính [hoạt động tương ứng] mà xã hội loài người đã thể hiện trong đối tượng.”
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Sự hình thành khái niệm, kĩ năng, kĩ xảo, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
SỰ HÌNH THÀNH KHÁI NIỆM, KĨ NĂNG, KĨ XẢOSỰ HÌNH THÀNH KHÁI NIỆMKhái niệm về “khái niệm”Phân biệt: hình thức vật chấttồn tại tinh thần / hình thức bên trongTác động / chuỗi thao tácđặc điểm 1, đặc điểm 2, Khái niệmKhái quát hóaKhái niệm về “khái niệm” “là năng lực thực tiễn của xã hội loài người được kết tinh lại và được gửi vào đối tượng.” “có được khi con người tác động vào đối tượng một chuỗi thao tác tuyến tính [hoạt động tương ứng] mà xã hội loài người đã thể hiện trong đối tượng.”[Logic biện chứng] Ví dụ: khái niệm “cái thìa”Chủ thể:quan sát nhiều loại “thìa” khác nhauphân tích đặc điểm, tính chất của chúngso sánh các đặc điểm để tìm ra đặc điểm chung nhất quan sát cách sử dụng/ trực tiếp sử dụng tổng hợp, khái quát hóa các đặc điểm, cách sử dụngcó năng lực mới đối với “cái thìa”Vai trò của “khái niệm”Khái niệm là sản phẩm + phương tiện cho hoạt động trí tuệ.Khái niệm là sự vận động của tư duy.Khái niệm là “vườn ươm” của tư tưởng “thực chất của giáo dục là việc hình thành khái niệm.”[Nguyễn Bá Minh 2009, trang 160-1]Bản chất tâm lí của quá trình hình thành khái niệmhình thức vật chấttồn tại tinh thần / hình thức bên trongTác động / chuỗi thao tácđặc điểm 1, đặc điểm 2, Khái niệmKhái quát hóaBản chất tâm lí của quá trình hình thành khái niệmChủ thểHành độngĐồ vậtKhái niệmBản chất tâm lí của quá trình hình thành khái niệm“Khái niệm có bản chất hành động, chỉ có hành động của chủ thể mới là phương pháp đặc hiệu để hình thành khái niệm dưới sự tổ chức, điều khiển của giáo viên.”[Nguyễn Thị Bích Hạnh 2009, trang 119] Điều khiển sự hình thành các khái niệm [nguyên tắc chung]Nguyên tắc 1: Xác định chính xác đối tượng/ khái niệm cần chiếm lĩnh + phương tiện, công cụ để tổ chức quá trình hình thành khái niệm.Điều khiển sự hình thành các khái niệm [nguyên tắc chung]Nguyên tắc 2: Dẫn dắt HS qua các giai đoạn của hành động tìm hiểu bản chất logic của khái niệm.Điều khiển sự hình thành các khái niệm [nguyên tắc chung]Nguyên tắc 3: Tổ chức giai đoạn chiếm lĩnh tổng quát và chuyển cái tổng quát vào từng trường hợp cụ thể.Điều khiển sự hình thành các khái niệm [các bước thực hiện]Bước 1: Làm nảy sinh nhu cầu nhận thức của HS xây dựng tình huống có vấn đềChứa đựng mâu thuẫnCó tính chủ quanPhá vỡ cân bằng trong hiện trạng nhận thức của HSVÍ DỤ Đối tượng: The Simple Past Tense.Tình huống: Reviewing the present tense [pictures]He washes the pots and pans everyday.They climb a mountain every summer.I listen to stories in the evenings. Talk about habits.VÍ DỤ [tiếp theo] Đối tượng: The Simple Past Tense.Tình huống: Setting the context Wednesday???todayTuesday - yesterdayMonday – 2 days agoSunday- 3 days ago/ last SundayĐiều khiển sự hình thành các khái niệm [các bước thực hiện]Bước 2: Tổ chức hành động giúp HS phát hiện dấu hiệu, thuộc tính và mối quan hệ của chúng.Thiết kế hoạt động cho HSGợi mở, kích thích trí tưởng tượng, khơi gợi kinh nghiệm của HSĐiều khiển sự hình thành các khái niệm [các bước thực hiện]Bước 3: Dẫn dắt HS vạch ra những nét bản chất của khái niệm.Dựa vào đối tượng điển hìnhGiúp HS tự suy nghĩGiúp HS làm quen với một số dạng đặc biệt của khái niệmVÍ DỤ [tiếp theo] Đối tượng: The Simple Past Tense.Talking about habitsTalk about past actionsHe washes the pots and pans everyday.They climb a mountain every summer.I listen to stories in the evenings.He washed the pots and pans yesterday.They climbed a mountain last summer.I listened to a story last Sunday.VÍ DỤ [tiếp theo] Đối tượng: The Simple Past Tense.a. Talking about habitsMy mother cooks breakfast for us.You laughed at my jokes.We play cards every Saturday evening.They cleaned the tent last night.We watched the sunrise early in the morning.I saw a the show 2 days ago.She drinks soda pop in the park.We had lunch in a restaurant on Monday.b. Talk about past actionsĐiều khiển sự hình thành các khái niệm [các bước thực hiện]Bước 4: Giúp HS đưa những dấu hiệu bản chất vào định nghĩa.Hành động mô hình hóaHành động kí hiệu hóaĐiều khiển sự hình thành các khái niệm [các bước thực hiện]Bước 5: Đưa khái niệm vừa được học vào hệ thống đã được học.VÍ DỤ [tiếp theo] Đối tượng: The Simple Past Tense. Subject + V-ed. cooked breakfast climbed the mountain watched the sunrise Talk about past actionsĐiều khiển sự hình thành các khái niệm [các bước thực hiện]Bước 6: Luyện tập, vận dụng khái niệm vừa được học.BÀI TẬP NHÓMSingular and plural nounsPossession ’s [both with singular and plural nouns]The use of ‘a/an’ and ‘the’ SỰ HÌNH THÀNH KĨ NĂNGSỰ HÌNH THÀNH KĨ XẢO
I. Sự hình thành khái niệm:1.1 Khái niệm và vai trò của khái niệm:* Khái niệm là gì?- Khái niệm là logic vốn có tồn tại trong sự vật, hiện tượng. Khái niệm là sản phẩm của tâm lí có hình thức tồn tại vật chất [vật thật] và hình thành tồn tại tinh thần [trong đầu óc con người].* Quá trình hình thành khái niệm như thế nào? - Muốn có được khái niệm về một sự vật một hiện tượng nào đó ta cần tiến hành những hành động sau:•Quan sát nhiều mặt của vấn đề •Phân tích các đặc điểm, tính chất của các sự vật, hiện tượng quan sát•So sánh các dấu hiệu, tính chất để tìm ra những dấu hiệu bản chất chung nhất cho tất cả các vấn đề đặt ra về sự vật, hiện tượng•Tách riêng các dấu hiệu bản chất chung của sự vật, hiện tượng•Tổng hợp khái quát hóa các dấu hiệu bản chất và phát biểu định nghĩa về sự vật hiện tượng đã quan sát.Hình thành khái niệm là quá trình chủ thể lập lại một chuỗi các thao tác mà trước đấy loài người đã thực hiện để phát hiện ra khái niệm.Khái niệm vừa là sản phẩm vừa là phương tiện hoạt động trí tuệ.1.2 Bản chất tâm lý của sự hình thành khái niệm:*Thông qua hành động, hoạt động chủ thể chuyển chỗ ở của khái niệm từ ngoài vào trong, biến cái vật chất thành cái tinh thần.*Chuyển logic khái niệm vào trong đầu của chủ thể hoạt động qua hoạt động chủ thể lĩnh hội kinh nghiệm xã hội lịch sửBiến chúng thành tri thức, kinh nghiệm của cá nhân*Về mặt lĩnh hội đây chính là quá trình tái tạo những tri thức, kinh nghiêm xã hội - lịch sử của loài người thành vốn riêng của bản thân.*Trong dạy học muốn hình thành khái niệm cho học sinh thì GV phải tổ chức những hành động cho HS, tác động vào đối tượng theo đúng quy trình hình thành khái niệm mà các nhà khoa học đã phát hiện ra, chuyển logic của đối tượng vào trong đầu người học.1.3 Điều khiển sự hình thành khái niệm :Để tổ chức quá trình hình thành khái niệm cho học sinh, giáo viên cần lưu ý :- Dẫn dắt học sinh một cách có ý thức qua tất cả các giai đoạn của hành động- Tổ chức tốt giai đoạn chiếm lĩnh cái tổng quát và giai đoạn chuyển cái tổng quát vào các trường hợp cụ thểVd: Khi học sinh đã biết nước bị ô nhiễm như thế nào, các em phải nhận ra nguồn nước bị ô nhiễm trong môi trường sống xung quanh thông qua việc quan sát màu nước, ngửi mùi hôi của nước, ảnh hưởng đến sự sống của sinh vật sống trong môi trường đó.Quá trình hình thành khái niệm ở học sinh gồm các giai đoạn:Click to add TitleClick to add TitleTổ chức cho HS hành động [đặc biệt hoạt động vật chất]Click to add TitleClick to add TitleGiúp HS đưa những dấu hiệu bản chất và logic của khái niệm vào định nghĩaClick to add TitleClick to add TitleLuyện tập và vận dụng khái niệm đóII. Sự hình thành kĩ năng, kĩ xảo:2.1 Sự hình thành kĩ năng:*Kĩ năng là gì?- Kĩ năng là khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết thành công một nhiệm vụ lí luận hay thực hành xác định.- Một số kĩ năng thường gặp trong cuộc sống: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thuyết trình, kĩ năng sống, kĩ năng viết chữ đẹp…* Quá trình hình thành kĩ năng như thế nào?- Những kĩ năng hình thành trước đó làm nền tảng để hình thành kĩ năng mới- Kĩ năng được hình thành thông qua việc kết hợp giữa hành động, sự nhận thức về mục tiêu hành động và giữa mức độ thực hiện hành động.Ví dụ: Kĩ năng viết chữ đẹp•Kĩ năng viết chữ, biết chữ là nền tảng để chúng ta có thể rèn chữ đẹp•Muốn chữ đẹp không chỉ nói suông mà thành được chúng ta phải chăm chỉ luyện tập hướng tới mục tiêu là rèn cho chữ đẹp, chính vì công việc này không dễ thực hiện nên phải có ý chí quyết tâm không bỏ giữa chừng.* Có những yếu tố nào ảnh hưởng đến sự hình thành kĩ năng?-Khả năng nhận dạng câu hỏi đã cho, phát hiện ra những giả thuyết đã gợi ý trong câu hỏi.-Phát hiện ra mối quan hệ bản chất ảnh hưởng bởi nội dung, nhiệm vụ của vấn đề đã cho.Vì vậy, khi hình thành kĩ năng cho học sinh giáo viên cần giúp cho học sinh nhận ra các yếu đã cho, yếu tố phải tìm và quan hệ giữa chúng; hình thành một mô hình khái quát để giải quyết các bài toán và nhiệm vụ cùng loại; xác lập được tương quan giữa bài tập và kiến thức tương ứng.2.2 Sự hình thành kĩ xảo:* Kĩ xảo là gì?-Kỹ xảo là hành động tự động hóa nhờ luyện tập.* Đặc điểm:• Kỹ xảo không bao giờ thực hiện đơn độc, tách rời khỏi hành động có ý thức phức tạp. • Mức độ tham gia của ý thức ít, thậm chí có khi cảm thấy không có sự tham gia của ý thức. • Không nhất thiết theo dõi bằng mắt, mà kiểm tra bằng cảm giác vận động.• Động tác thừa, phụ bị loại trừ, những động tác cần thiết ngày càng chính xác, nhanh và tiết kiệm, hành động tốn ít năng lượng và có kết quả. • Thống nhất giữa tính ổn định và tính linh hoạt, có nghĩa là kỹ xảo không nhất thiết gắn liền với một đối tượng và tình huống nhất định. Kỹ xảo có thể di chuyển dễ dàng tùy theo mục đích và tính chất chung của hành động. * Điều kiện để hình thành kỹ xảo:-Củng cố là điều kiện để hình thành kỹ xảo. Nhưng củng cố không phải là việc làm cơ giới mà là quá trình điều chỉnh, rút kinh nghiệm, hợp lí hóa, tối ưu hóa. *Để hình thành kỹ xảo cần phải đảm bảo các bước cơ bản sau đây : • Một: phải làm cho học sinh hiểu biện pháp hành động. Hiểu biện pháp hành động có thể thông qua các cách : cho học sinh quan sát hành động mẫu, kết quả mẫu, hướng dẫn chỉ vẽ…Khi hướng dẫn cần lưu ý giúp học sinh nắm được cách thức, lề lối, quy tắc, phương tiện để đạt kết quả. Điều quan trọng là giúp học sinh ý thức được các thủ thuật then chốt từng khâu, từng lúc và tùy hoàn cảnh. •Hai: Luyện tập. - Khi luyện tập cần đảm bảo các điều kiện sau : + Cần làm cho học sinh biết chính xác mục đích của luyện tập. + Phải thường xuyên kiểm tra, theo dõi.•Ba: Tự động hóa [cấu trúc hành động đã thay đổi về chất]. -Bao quát hơn, bớt dần mục tiêu bộ phận.-Tiết kiệm: Bớt động tác thừa, gộp động tác, cử động chính được nổi bật.-Giảm dần sự tham gia của ý thức.-Tốc độ nhanh, chất lượng cao và duy trì kết quả điều đặn.-Là một khâu của hành động phức tạp.